Дијагнозата за дијабет е потврдена доколку концентрацијата на глукоза во плазма на гладно е поголема од 7,0 ммол/л. Сепак, за да бидеме сигурни, во случај на позитивен тест се препорачува крвната слика да се повтори, по можност во друга лабораторија
Само мал поглед на статистиката, која вели дека повеќе од 120.000 луѓе во Македонија боледуваат од дијабетес, јасно покажува дека недоволно знаеме и правиме за превенција на оваа подмолна болест. Шеќерна болест или т.н. дијабетес мелитус е метаболно нарушување што се карактеризира со хипергликемија (покачени вредности на шеќер во крвта), кој се јавува поради недостиг или намалена секреција на инсулин, негово намалено дејство (резистенција) или поради двете причини. Дијагнозата за дијабетес е потврдена доколку концентрација на глукоза во плазма на гладно е поголема од 7,0 ммол/л. Сепак, за да бидеме сигурни, во случај на позитивен тест се препорачува крвната слика да се повтори, по можност во друга лабораторија. Во 10 отсто од случаите зборуваме за дијабетес тип 1, каде што поради автоимуна деструкција на панкреасните клетки организмот не може да произведува инсулин – хормон што е клучен за регулација на нивото на гликоза во крвта.
Пациентите со дијабетес тип 1 мора да примаат инсулин како основна терапија. Мнозинството од 90 проценти од сите дијабетичари имаат т.н. дијабетес тип 2, кој е инсулин-независен, и кој се јавува поради постоење инсулинска резистенција. Во голем број случаи настанувањето на дијабетесот тип 2 е индуцирано од нашиот несоодветен животен стил, поради што ќе обрнам повеќе внимание на овие пациенти. Најризични се пациенти над 45 години, со покачена телесна тежина (БМИ>27), слабо физички активни, пушачи и пациенти што имаат редовна и зголемена консумација на алкохол и масна храна. Пациентите со дијабетес тип 2 честопати може да немаат симптоми подолг временски период, а доколку состојбата не се третира соодветно кај пациентите се појавуваат: жед, зачестено мокрење, сува иритирана кожа придружена со зголемен број кожни и габични инфекции, глад и слабост, заматен поглед, замор и зголемена потреба за спиење.
Во однос на штетите во организмот, дијабетесот тип 2 повеќе е артериска болест отколку болест на гликозниот метаболизам и треба да се сфати многу сериозно. Хроничната хипергликемија предизвикува оштетувања на повеќе органи, особено на очите, црниот дроб, периферниот нервен систем и кардиоваскуларниот систем и затоа е важно соодветно да се контролира. Притоа активното учество на пациентот во терапијата е особено важно за позитивен исход и задржување на квалитетот на животот.
Главни цели во третманот се да се превенираат развојот и влошувањето на васкуларните компликации. Стратегијата на третманот треба да е насочена во коригирање на хипергликемијата, хипертензијата, дислипидемијата и на зголемената коагулабилност. Пациентите треба се едуцираат за соодветна исхрана, намалување на телесната тежина (кај пациенти со прекумерна тежина), прекин на пушењето и консумација алкохол, како и воведување редовен режим на вежбање и физичка активност (најмалку 3 пати неделно по 30 минути). Здравиот режим на исхрана подразбира оброците да се базирани на храна богата со растителни влакна (интегрален леб, овошје со низок гликемиски индекс, зеленчук и мешункасти плодови). Масти и масла треба умерено да се консумираат, а да се избегнуваат заситени масти (пржена храна, сувомесни производи, масно месо, чипс), како и артикли во кои е додаден шеќер (бонбони, газирани пијалаци, чоколади, торти, бисквити). Дополнително пациентот треба да врши секојдневна самоконтрола на шеќерот во крвта, со намера количеството глукоза во крвта да се одржува во нормални граници: 4-7 ммол/л.
Редовните лекарски контроли на дијабетичарите подразбираат и: мерење на крвниот притисок (одржување во граници до 130/85 ммХГ), мерење на телесната тежина (целта е одржување на БМИ<25), проверка на стапалата на секои 6 месеци (ризик од дијабетичко стапало), контрола на крвта на фактор HbA1C на секои 6-12 месеци (целта е одржување на HbA1C<7 отсто), проверка на холестерол (цел за ЛДЛ<3) и триглицериди (целна вредност за ТГ<2) на секои 12 месеци, проверка на бубрежна функција на секои 12 месеци (серумски креатинин, уринарна албуминска секреција) и проверка на видот на секои 12-24 месеци.
Во случај на неуспех на овие хигиенодиететски мерки во период од 6 месеци (кај 50-70 проценти од пациентите) во терапијата се вклучува еден т.н. орален антидијабетик (метформин, сулфонилуреа, глитазони или репаглинид). Зависно од успехот на терапијата понатаму може да се додаде уште 1 антидијабетик од друг тип (пр. комбинација метформин+репаглинид), а во подоцнежна фаза и инсулин еднаш дневно (пред спиење). Еднаш пропишан инсулински третман не мора да е неопходен постојано, и тој може да биде прекинат, како и оралните лекови, ако едукацијата за начин на живот се покаже успешна. При терапијата со орални антидијабетици треба особено да се внимава на ризикот од т.н. хипогликемија – пад на концентрацијата на глукоза во крвта под 4 ммол/л. Хипогликемиските пациенти имаат симптоми на: треперење, потење, бледило, глад, замор, губење сила, вртоглавица, замаглен вид, сонливост, тетеравење и несвестица. Затоа дијабетичарите секогаш со себе треба да имаат шеќерни коцки, мед, или газиран или овошен сок, кои треба да се внесат за да дојде до стабилизација на пациентот.
Авторот е м-р по фармација и топедукатор
