Некои од најраните докази за земјоделството потекнуваат од Плодната Полумесечина, регион што приближно ги опфаќа денешен Ирак, Сирија, Израел и Палестина
Човечкото откритие за земјоделството е можеби најзначајниот напредок постигнат од човечкиот вид. Ова засекогаш го промени номадскиот начин на живот на ловците и собирачите, а земјоделските практики воспоставени од нашите предци продолжуваат да го обликуваат земјоделството низ светот денес, хранејќи милијарди луѓе.
Земјоделството, исто така, доведе до селото, потоа до специјализирана работна сила, а потоа и до унапредување на уметноста и технологијата. Но кога започна земјоделството? И зошто? Некои од најраните докази за земјоделството потекнуваат од Плодната Полумесечина, регион што приближно ги опфаќа денешен Ирак, Сирија, Израел и Палестина.
Иако сега е релативно сув, регионот некогаш бил добро напоен од две големи реки, а некои од првите знаци на земјоделство се пронајдени во Тел Абу Хурејра во северна Сирија, кое било село на брегот на реката Еуфрат пред околу 11.700 години. Научниците откриле знаци дека во тоа време таму се одгледувала ’рж и намерно била мелена во брашно со големи камења.
Антропологот и археолог Мелинда Зедер, почесен кустос во Националниот музеј за природна историја, за „Лајв сајенс“ изјави дека се чини дека земјоделството се развивало во фази: луѓето прво одгледувале растенија додека ловеле и собирале, потоа ја зголемиле зависноста од фармерските растенија, а потоа се населиле во блиските села за да се посветат на земјоделството.
– На Блискиот Исток имаме уште околу 1.000 години пред да дојдеме до она што би го нарекле земјоделство, кога луѓето го посветуваат најголемиот дел од својот продуктивен труд на припитомување растенија и животни – рече таа.
По развојот на одгледувањето култури, домашните животни како што се овците, козите и свињите набрзо станале карактеристика на воспоставениот земјоделски живот.
Зедер рече дека козите и овците биле припитомени во Плодната Полумесечина пред околу 10.500 години. Не толку далеку, во Анадолија (денешна Турција), припитомувањето на животните се случило во три главни фази пред околу 8.400 години, според студијата од 2022 година во списанието ПНАС: прво, луѓето во населбите сезонски фаќале диви јагниња и јариња и ги одгледувале за колење; второ, жителите се занимавале со ограничено одгледување на овие животни додека продолжиле да ловат диви млади; и трето, масовно се чувале стада со животни што се размножувале во заробеништво, при што возрасните животни се собирале за населување.
Како припитомени диви растителни видови, овие животни биле посоодветни за одгледување од дивите животни како што се газелите, кои исто така биле во изобилство во тоа време.
– Во основа беше истиот процес како и за растенијата. Тоа се ресурсите на кои наидовме во овие средини, кои беа чувствителни на земјоделството – рече Зедер.
Хуго Оливеира, генетичар од Универзитетот во Алгарве во Португалија, вели дека луѓето собирале растенија што можат да се јадат во одредени периоди од годината многу пред да развијат правилно одгледување. Еден пример е логорот стар 10.000 години во Германија каде што луѓето се собирале секоја есен за да берат лешници, илјадници години пред да се воведе земјоделството во Европа од Анадолија.
Оливеира рече дека истражувачите теоретизирале дека земјоделството започнало во Плодната Полумесечина и од таму се проширило во соседните области. Меѓутоа, сега се смета дека тоа не е случај. Наместо тоа, експертите сега мислат дека земјоделството се развило независно на различни места во различни времиња, во западна Азија пред околу 11.700 години, во источна Азија пред 9.000 години и во Америка пред 10.000 години.
Во секој случај, се чини дека земјоделството започна со две клучни растенија, едното е житото, како пченица или пченка, а другото мешунка или грав, како наут или соја.
– Зрната ви даваат јаглехидрати, а мешунките протеини – вели Оливеира.
Зедер рече дека не е јасно зошто земјоделството започнало тогаш, а не во претходната ера. Но се чинеше дека потекнува од раниот холоцен, сегашниот временски период што започнал пред околу 12.000 години, по последната ледена доба, поради сливот на фактори, вклучувајќи ја поголемата густина на човечкото население во тоа време и соодветноста на растенијата и животните за одгледување.
– Тоа не е само еден фактор. Тоа е густината, тоа е она што е достапно – тоа е културата – рече Зедер, пренесува „Лајв сајенс“.
