За Европејците, колку подолго трае војната, толку повеќе може да изгледа нерешлива и скапа и повеќе како средство за моќта на САД отколку суштински европски интерес. Бидејќи поддршката за војната е статус кво став во Европа, претприемачките политичари би можеле да се фокусираат на домашниот фронт и да ги обвинат елитите и Брисел дека се грижат повеќе за Украина отколку за сопственото население. Дали џокерот за војната се САД?! И дали Киев треба полека да се подготвува за можна промена на ставот во политиките на Америка и на Европа за Украина?
Од анализата на „Форин аферс“: Западот постепено ја маргинализира поддршката за Украина
Кога Русија го присвои Крим и навлезе во источна Украина во 2014 година, Киев имаше многу поддржувачи: Франција, Германија, Велика Британија, САД итн. Сите претходно споменати држави бараа враќање на украинскиот суверенитет преку санкции за Русија и преку дипломатија, но тогаш тие одбија директно воено вмешување. Но, за кратко, Украина веднаш доби прв круг на западна воена и финансиска помош, а според западните извештаи, следуваа успеси на бојното поле во септември и октомври 2022 година, при што таквиот медиумски западен дискурс ја отвори вратата за уште поамбициозна поддршка.
Зошто „Форин аферс“ констатира дека веќе „не може да се гарантира континуираната посветеност на Западот кон Украина“?
Според реномираниот медиум, коалицијата на најбогатите и технолошки најнапредните земји во светот ѝ даде на Украина голема структурна предност. Од друга страна, на Русија отворено ѝ помагаат само две земји, и тоа Иран и Северна Кореја. Сепак, западната воена поддршка доаѓа со свои ризици и предизвици. Еден од нив е екстремната зависност на Украина од западната воена и финансиска помош. Украинската армија се оддалечи од застарената инфраструктура и доктрини, станувајќи силно зависна од западната опрема и стратегиското планирање.
Меѓутоа, не може да се гарантира континуираната посветеност на Западот кон Украина. Ставот на јавноста во Европа и во САД може да ја доведе во прашање долгорочната поддршка за Украина. Ставовите против поддршка на Украина засега се малку, но се множат и стануваат сè погласни. Во САД, конфликтот во Украина стана најновото горливо прашање за тоа колку Американците треба да се грижат и да трошат на поддршка за прекуокеанските партнери и сојузници. Во Европа, пандемијата и високата инфлација по конфликтот извршија економски притисок. Оптимизмот за успехот на Украина почна да се губи, што доведе до вознемиреност за голема отворена војна на европска територија.
Во меѓувреме, развојот на фронтот, особено релативно бавното темпо и скромните придобивки од контраофанзивата на Украина започната ова лето, ги поттикна скептиците на поддршка на Западот за Киев. Дури и ако контраофанзивата се засили, таа нема да ја заврши војната наскоро.
Главниот ризик за Украина е ненадејната политичка промена на Западот, наместо бавното разоткривање на внимателно заплетканата мрежа на странска помош. Меѓутоа, ако се случи ненадејна промена, таа ќе започне во САД, каде што основната насока на надворешната политика ќе биде ставена на гласање во ноември 2024 година. Со оглед на опасноста што би претставувало дури и постепено губење на поддршката, а камоли ненадеен прекин, украинската влада треба да го диверзифицира својот пристап низ политичкиот спектар, приспособувајќи ги своите апели за помош на изгледите за долготрајна војна. Во меѓувреме, политичките лидери во САД и во Европа треба да направат сè што можат за да ја зацврстат финансиската и воената помош за Украина во долгорочни буџетски циклуси.
Општата исцрпеност од конфликтот го зема својот данок во Европа
Ненамалената посветеност кон Украина ги карактеризира владите на Финска, Полска, Шведска, Велика Британија и на балтичките држави. Стравувањата дека екстремно десничарската влада ќе го смени курсот на Италија за Украина се покажаа неосновани. Со оглед на тоа колку е непопуларна војната во Франција, дури и главната француска опозициска фигура, екстремно десничарската популистка Марин Ле Пен остана на своето претходно осудување на конфликтот. Таа, сепак, се противи на санкциите и испораката на оружје за Украина. Унгарија и понатаму се држи настрана, која е членка на ЕУ и НАТО, но не покажува ентузијазам за каузата на Украина.
Се чини дека цврстата европска поддршка нема да се намали наскоро. Според јунското истражување на „Евробарометар“, 64 отсто од Европејците ги поддржуваат финансирањето и снабдувањето со воена опрема за Украина, што се движи од 30 отсто во Бугарија до 93 отсто во Шведска. Европска јавност сега изразува поголема поддршка за ЕУ и НАТО од почетокот на конфликтот.
Сепак, еден вид општа исцрпеност од конфликтот го зема својот данок во Европа. Најдобар пример за тоа може да се најде во Германија, која ја преживеа енергетската криза предизвикана од конфликтот и прифати милион украински бегалци, додека постепено ја зголемува својата помош за Украина. Како и со пандемијата, долготрајноста на кризата предизвикува загриженост, како и високите цени на енергијата, рецесијата, деиндустријализацијата и нефункционалната владина коалиција, што ѝ е од корист на екстремно десничарската партија Алтернатива за Германија (АФД). Во анкетите сега АФД е втора најсилна партија во Германија. Таа сака да ја повлече Германија од НАТО и да ја прекине поддршката за Украина, но популарноста на партијата не произлегува од нејзините ставови. АФД го искористува општото незадоволство за да ја критикува германската надворешна политика.
За Европејците, колку подолго трае војната, толку повеќе може да изгледа нерешлива и скапа и повеќе како средство за моќта на САД отколку суштински европски интерес. Бидејќи поддршката за војната е статус кво став во Европа, претприемачките политичари би можеле да се фокусираат на домашниот фронт и да ги обвинат елитите и Брисел дека се грижат повеќе за Украина отколку за сопственото население.
Џокерот во војната се САД. Во последните анкети, претседателот Џо Бајден е зад поранешниот претседател Доналд Трамп или со ист рејтинг како него. Враќањето на Трамп на власт веројатно би било погубно за Украина. Во изминатите месеци, Трамп сугерираше дека би можел да ја заврши војната во Украина за 24 часа. Таквата кампања сугерира дека Трамп би претпочитал преговарачко решение за конфликтот, наместо постојано продолжување на помошта за Украина. Според анкетата објавена од „Галуп“ во јуни, 50 отсто од републиканците веруваат дека Вашингтон претерува со поддршката за Украина, во однос на 43 отсто на почетокот на војната. Четириесет и девет отсто од републиканците претпочитаат брзо завршување на конфликтот, дури и ако тоа ѝ овозможи на Русија да ја задржи освоената територија.
Колку е реална констатацијата во анализата дека „намалувањето на западната поддршка за Украина нема да ѝ стави крај на војната“
Реномираниот „Форин аферс“ тврди дека ниту една западна земја не се бори активно во Украина, и покрај клучната улога на западното оружје и пари. Но без поддршката од Западот, Украина би се соочила со две-три дилеми. Една од нив би бил „предизвикот за борба против војната ако западната помош стане поскапа“. Втората е доколку помошта стане (по)нередовна. А третата е – комбинација од првите две, што е најлошото сценарио.
Украинските војници поминаа многу време во обуки за ракување со западна воена опрема. Украинските стратези имаат огромна корист од помошта за целење и споделувањето разузнавачки информации што ги добиваат од САД и од други земји. Пристапот до интернет на бојното поле често оди преку „Старлинк“, технологијата што Илон Маск, ја обезбедуваше бесплатно одредено време и за која неодамна Пентагон одлучи да плати. Ако Европа или САД ѝ го свртат грбот на Украина, тоа ќе претставува непроценлива загуба на воената моќ.
Другата дилема би се проширила надвор од Украина. Западната поддршка за Украина и руската самоперцепција се длабоко испреплетени. Доколку САД и другите членки на НАТО го изгубат трпението во Украина, Кремљ би можел да ја прогласи војната за стратегиски триумф, дури и ако Русија остане заглавена во конфликтот во Украина, а на глобално ниво може да се гледа како триумф на Москва.
Доколку поддршката за Украина згасне во Европа, но не и во САД, Русија би продолжила со пристапот „раздели, па владеј“. Идејата би била да се направи раздор меѓу некои европски влади и Вашингтон и меѓу Западна Европа и Источна Европа. Европа во судир со САД и Европа во судир со себе ќе биде одлично поле за игра за руските напори за нормализирање на припојување на украинската територија. Меѓутоа, доколку има поддршка и лидерство на САД, Украина ќе има силна основа. Би било невозможно за Западна Европа да посегне по Русија или да преговара за договор со неа околу Украина доколку САД се спротивстават на овој исход.
Губењето на поддршката од САД, а не од Европа, би имало подраматичен ефект. Членките и институциите на ЕУ сега имаат посветено речиси двојно повеќе од вкупната помош на САД за Украина (финансиска, воена и хуманитарна), преку повеќегодишни пакети. Но, воените обврски на САД се совпаѓаат со сите комбинирани воени ветувања на ЕУ за Украина. Европа не може да ја замени американската воена помош во толку голем обем и ќе се бори да ја пополни лидерската празнина. Ако САД се обидат да наметнат договор за Украина преку преговори, Европејците ќе имаат мал капацитет да се спротивстават.
Според „Форин аферс“, „избрзано решение би ја загрозило безбедноста на Украина и на Европа еднакво. Во очите на Русија, таквото решение може да демонстрира намалена посветеност на САД кон безбедноста на Европа“.
Во Вашингтон и во европските престолнини поддршката за Украина не е врежана во камен
Сите потези од надворешната политика се ставаат на тест на избори. Финансиската поддршка и безбедносните гаранции за Украина може да бидат вклучени во законодавството и вградени во буџетите.
Во ЕУ, Европската комисија предложи да се распределат повеќе од 50 милијарди долари за обновување, реконструкција и модернизација на Украина за 2024-2027 година.
Ниту едни избори, дури ни претседателските избори во 2024 година во САД, не се референдум за живот или смрт за западната политика. Поделбата на власта и повторувањето на изборите сами по себе се демократска заштита од најлошите сценарија. Без оглед на тоа дали на Западот постои статус кво, официјалните лица мора постојано да се залагаат за помош на Украина. Додека конфликтот трае, Украина ќе мора да го приспособи својот наратив за војната за западната јавност. Наместо брза и одлучувачка победа, како што многумина се надеваа кога за првпат беше започната летната контраофанзива, Киев ќе треба да ја објасни продолжената војна, која значи и опстанок на Украина.
Како заклучок, според „Форин аферс“, за Западот, „ограничувањето на руското влијание и зачувувањето на украинскиот суверенитет се западни интереси од прв ред“. Од друга страна, „западната рамнодушност и нетрпеливост кон Украина се сметаат за најголемиот адут на Путин во оваа војна“, анализира „Форин аферс“.
Подготвил: Митко Јовановски
