Како да се игра побрзо со подобри одлуки, анализира УЕФА во разговорите со Џес Бастер Мадсен, шеф за истражување и развој на ФК Копенхаген, со Јурит Сандерс, водечки спортски научник во академијата на ПСВ Ајндховен, и со Сали Нидам, раководителка за човеков развој и култура на перформанси во академијата Шефилд јунајтед
„Мозоците играат фудбал“, вели Џес Бастер Мадсен, шефот за истражување и развој на ФК Копенхаген, кој така ја гледа фудбалската игра, и иако признава дека тоа не е единствена перспектива, тој верува дека тоа е важна почетна точка кога се дискутира за улогата на невронауката во тренерството и во развојот на играчите, пишува Европската фудбалска унија (УЕФА).
– Бидејќи мозокот игра фудбал и мозокот работи различно во зависност од тоа како е трениран и од генетските склоности, мора да има разлики во тоа како поединците го обработуваат и го перципираат светот. Тоа значи дека ќе има и пооптимални начини да се согледа светот во однос на брзината, точноста, извршувањето и одлуката – вели Мадсен.
Мадсен, кој работеше во академската заедница пред да работи во фудбалот, верува дека когнитивните вештини што ги бараат фудбалерите од елитното ниво се мешавина од многу различни когнитивни категории.
– Се разбира, има внимание за почеток. Не мислам на фокусирање или на концентрација туку на способноста да гледате кон стимулите и да знаете кои се вашите приоритети – објаснува Мадсен.
Тој исто така ги наведува способностите за скенирање, работната меморија, препознавањето модели, визуелната анализа, исчекувањето, когнитивната флексибилност, одлучувањето и моторната инхибиција како клучни за играње на највисоко ниво, пишува УЕФА.
– Начинот на кој тие работат заедно е исклучително комплициран и крајно интригантен – вели Мадсен, кој му се приклучи на Копенхаген во 2021 година.
Развивањето на когнитивните вештини кај младите играчи на возраст од 14 до 19 години во академијата на Копенхаген е една од многуте обврски на Мадсен. Тој верува дека дел од работата во оваа област подобро се вклопува со повеќе повозрасни играчи од оние во помладите возрасни групи.
– Постарите играчи имаат поспецифични начини на анализа и на перцепција на светот. Значи, може да ни биде полесно да сфатиме на што треба да работиме. Играч до 14 години работи и на владеењето со топката и на техничките и тактичките аспекти, па не секогаш е фокусиран на времето за скенирање или способноста за инхибиција. Но играч од првиот тим или играч до 19 години што игра во Лигата на шампионите знае дека треба да работи на деталите. Значи, таму всушност има повеќе смисла. Нашата идеја е дека би сакале играчите да имаат што е можно побрз процес на предодлучување. Значи, колку повеќе можат да ја обработат ситуацијата пред да треба да донесат одлука, толку побрзо ќе можат да играат. Сакаме играчи што играат брзо. Ако чекате додека не ја примите топката за да ја анализирате вашата околина, губите вредни секунди – вели тој.
Различни сознанија за различни позиции
Копенхаген стави фокус на времето потребно за анализа на околината, а има и дополнителни важни размислувања врз основа на играчката позиција.
– Не станува збор само да се има најбрза и најдобра когниција. Станува збор и за тоа да се има сознание што е приспособено на работите што треба да ги правите. На пример, работите што еден крилен напаѓач треба да ги анализира во споредба со централниот играч од средниот ред се различни. Треба да го земете предвид поединецот кога „го анализирате когнитивниот аспект“. За нас не е доволно само да правиме класично когнитивно тестирање, каде што седите пред екранот и притискате копчиња. Развивме и сопствен систем заедно со норвешка софтверска компанија. Развивме алатка за тестирање што ни овозможува да ја видиме способноста на играчите да скенираат и да запомнат предмети во нивната околина – вели Мадсен.
Резултатите од тестовите се комбинирани со некои информации добиени од тестовите за реакција, како и со повеќе „класични“ когнитивни тестови за кои клубот смета дека се релевантни. Потоа се составува извештај од играчите, вклучувајќи податоци и набљудувања на тренерот. Мадсен нагласува дека главната работа на клубот е фокусирана на теренот, а не на екраните.
– Навистина не трошиме толку многу време на когнитивна обука, што е свет грал за многу луѓе. Ние сме крајно критични кон идејата да ги ставиме играчите пред софтвер или систем за виртуелна реалност, да ги тренираме два часа неделно и потоа да веруваме дека ќе станат подобри фудбалери. Наместо тоа, рековме да почнеме со тестирање и процена на играчите, а потоа да работиме со знаење на теренот. А потоа да развиеме идеи и методологија како да го направиме тоа и како да ги направиме играчите подобри – вели тој.
Транзицијата на Мадсен од академска средина во фудбал вклучува развивање на разбирањето за тоа како функционираат фудбалскиот клуб и техниките за комуникација потребни за да бидат ефективни.
– Поминав многу време со тренерите разбирајќи ги тренинзите, како планираат сесија, кои се зборовите што се користат, кои се работите што се обидуваме да ги постигнеме? Тие работи се важни. Полека добивав сѐ повеќе разбирање на целиот тој свет. Морав да научам како да го пренесувам знаењето. Се сеќавам на мојата прва презентација. Имав околу 20 точки за податоци за секој играч. Кога заврши состанокот, никој ништо не знаеше. Тоа се премногу информации. Уште ги чувам 20-те точки со податоци и можеме да ги извадиме и да ги погледнеме ако сме заинтересирани за одреден играч. Но, општата оцена е поедноставна. Ќе дадеме директна препорака за секој играч, како што е да работи на реакција или скенирање. Потоа, ако тренерите сакаат да напредуваме со ова, ќе навлеземе во повеќе детали и ќе ги разгледаме сите бројки, а можеби ќе направиме и видеоанализа – рече Мадсен.
Мадсен заклучува дека вградувањето на когнитивната наука во начинот на кој клубовите работат со играчите може да понуди светла иднина.
– Многу е важно когнитивната наука да стане дел од тоа како работите со играчите, а не како ги оценувате и исклучувате играчите. Треба да го протолкувате секој когнитивен профил, заедно со вистинската личност и тимот во кој е тој. Оттаму можете да почнете да водите исклучително проникливи, интересни, привлечни разговори со играчите за тоа кои се оптималните стратегии за согледување и анализа на играта. Тоа е најважното нешто. Ако можете да им помогнете да играат побрзо и да донесат подобри одлуки, тогаш когнитивната невронаука успеала – вели тој.
Како ПСВ Ајндховен го интегрира когнитивното тестирање
Когнитивното тестирање е важен дел од академијата и од програмата на првиот тим на ПСВ Ајндховен од 2016 година. Двапати годишно секој играч од 13 години до сениорскиот тим поминува низ серија неврокогнитивни тестови, а клубот ги евидентира резултатите, што доведе до богата понуда на информации.
– Имаме резултати од речиси 2.000 теста со повеќе од 600 спортисти. Создадовме сопствена база на податоци и сопствени норми. Со овие информации почнуваме разговор со нашите тренери и многу работи произлегуваат од тоа – вели Јурит Сандерс, водечки спортски научник во академијата на ПСВ Ајндховен.
Холандскиот клуб користи онлајн тест од четири натпревари, за кој се потребни приближно 45 минути за да се заврши.
– Првата игра е за работната меморија. Втората е за вештините на исчекување, третата е за контролата и за брзината на реакцијата во поавтоматизирани ситуации, а четвртата е за вниманието и брзината на реакцијата при посложени размислувања. Преку искуствата што ги имавме во последните осум години и сите разговори што ги водевме со тренерите, но и со внатрешни и надворешни експерти од невронауката, сосема сме уверени дека ова навистина ѝ додава вредност на нашиот начин на работа. Чекор по чекор, сознанието стана нормално во рамките на академијата. Сите зборуваат за тоа и сите се свесни за тоа. Покрај техничките, тактичките и физичките вештини, когницијата е навистина важен дел од нашиот модел. Најважно е тоа што е во пристапот на тренерите и како тие му пристапуваат на фудбалот. Веруваме дека работата на овој начин им помага на тренерите да разберат зошто гледаат специфично однесување на теренот. Им даваме совети на тренерите за тоа како да им пристапат на одредени играчи на теренот и надвор од него – објаснува Сандерс.
Тренинзите во академијата на ПСВ Ајндховен се фокусираат на различни аспекти од моделот на клубот за когниција во фудбалот.
– Го гледаме тоа како процес од три чекори. Првиот чекор е да се согледа околината и 95 до 98 отсто и од тоа се прави со визија. Тоа може да биде и преку слушање на вашите соиграчи и тренери, а и преку допир. Но, најмногу од сѐ е преку визија. По ова, информациите што ги набљудувате треба да се преточат во избор. Ова се прави преку многу споредби во мозокот. На пример, ќе ја споредите фактичката ситуација на теренот со она што сте го научиле претходно преку своите податоци, она што сте го виделе во минатото, но и она што ви го кажува тренерот и тактиката што ви е дадена. Сите овие споредби ќе доведат до избор и тоа треба да се изврши во фудбалска акција. Тоа значи дека треба да се испрати порака од мозокот до мускулите. Ова е континуиран процес. Во фазата кога ја извршувате акцијата, ќе дојдат нови информации и тоа значи дека можеби ќе треба да застанете и да почнете нова акција. Идејата за инхибиција е важна тука – вели Сандерс.
Како Шефилд јунајтед се фокусира на регулација на телото
Сали Нидам е раководителка за човеков развој и култура на перформанси во академијата Шефилд јунајтед, пишува УЕФА.
– За да ги користите когнитивните вештини, мора да имате регулирана телесна состојба. Ако вашата телесна состојба не е во регулирана состојба, вашето движење на очите оди офлајн, а пулсот и телесните движења ќе се променат. Тоа значи дека вештините за размислување и чувство стануваат ограничени. Кога играчот е регулиран, тој може да се движи, планира и предвидува пред да ја прими топката, може да покажува, да зборува и да дава знаци, како гестикулација со палец или насмевка, може да види слики, може да планира и да предвидува и може да скенира и да извршува. Но, ако е нерегулиран, сето ова станува предизвик – вели Нидам.
Таа му се приклучи на англискиот премиерлигаш во декември 2020 година, откако работеше во Англиската фудбалска асоцијација и во Донкастер белс повеќе од една деценија. За да се осигури дека играчите не се дисрегулирани за време на меч или тренинг, Нидам зборува за тоа дека се во „црвената или зелената зона“. Таа објаснува дека иако мозокот не функционира така, тоа е модел што им помага на младите играчи подобро да го разберат нивното искуство.
– Многу зборуваме за „црвено-зелената“ зона. Така, кога се во црвената зона, тие го опишуваат искуството како „лутање, празнина или мечтаење“. Потоа, ако направат грешка, некои може да искусат стеснет вид и да донесат повеќе лоши одлуки. Тоа е кога се во црвена зона. Да се биде во црвената зона може да има негативно влијание врз физичката изведба на играчите. Во однос на физиолошкиот одговор, знаеме дека ако некои од нашите играчи се во одговор на стрес-состојба пред почетокот, а потоа и 10-15 минути во мечот, ќе им биде физички тешко во играта. Тоа е затоа што нивниот ритам на срцето или се намалува и тие одат во имобилизација, или се зголемува и се мобилизира за режим на борба или бегство. Телото е таму само за да нѐ заштити – вели таа.
Нидам ја опишува својата работа во Шефилд јунајтед како да им дава на играчите „повеќе простор“ за да се справат со предизвиците што ги бараат перформансите на елитното ниво.
– На момчињата во фазата на професионален развој (17-21) им даваме знаење за тоа како функционираат телото и мозокот, а потоа им ги даваме алатките да ги користат. Сите играчи практикуваат јога, работа со дишење и водење дневник како дел од нивната програма, но потоа одредени играчи ќе добијат голем број специфични алатки, во зависност од тоа што им треба. Во клубот бевме јасни дека сакаме играчите да се знаат себеси. Мозокот и телото не се смируваат додека играчот не наполни дваесет години. Затоа, сакавме да им го дадеме тоа знаење за себе во почетокот на нивното патување и да им дадеме некои навистина добри навики, наместо да се обидуваме да бидат порефлексивни подоцна – вели таа.
Процесот на учење е поддржан преку фокусирање на спиењето, вниманието и саморазговорот.
– Имаме просторија за свесност и боење ѕидови. Практикуваме јога и работа со дишење, а работиме многу и на говорот. Тие знаат дека одреден јазик и самоговори ќе ги задржат во црвената зона и дека алтернативниот самоговор може да ги врати во зелената зона. На пример, центарфор што пропушта шанса и се фрустрира може да заглави во таа емоција. Ако промашат повторно, тоа е повторно негативен коментар, што го држи заглавен во тоа чувство. Знаеме дека тоа се случува и тоа е нормално. Многу е важно колку брзо се ресетираат. Имаме стратегија за ресетирање што ги враќа во зелената зона – изјави Нидам, која вели дека и тренерите на сите нивоа можат да преземат чекори за да им помогнат на своите играчи и самите себеси, пренесе УЕФА. Н.М.
