Северноатлантската алијанса би можела да ги одврати можните закани од истокот ако постави вистински трајно присуство во државите на првите линии, а токму европскиот блок може да игра главна улога во овој напор, смета Рафаел Лос за ЕЦФР
На неодамнешниот самит во Мадрид, лидерите на НАТО постигнаа договор за ревизија на положбата на силите на нивната алијанса во Европа. Како одговор на конфликтот во Украина и на заканата дека претседателот Владимир Путин би можел да се насочи на територијата на Алијансата, НАТО ќе го зголеми обемот на своето постојано присуство во државите на фронтот и на силите за брз одговор стационирани на запад. Овие мерки ќе бараат значителни инфраструктурни инвестиции за поддршка на трајно распоредените сили, оние што ротираат низ државите на фронтот во време на мир и силите што би се истуриле во нивната област на операции во услови на криза или конфликт. Европската Унија (ЕУ) треба да игра клучна улога во финансирањето на оваа инфраструктура, особено имајќи предвид дека нејзиниот Стратегиски компас и новиот стратегиски концепт на НАТО повикуваат на подлабока соработка меѓу ЕУ и НАТО. За овие цели, Унијата треба да го зајакне својот проект за постојана структурирана соработка (ПЕСКО) за воена мобилност и да создаде нов за постојано воено присуство.
Основачкиот акт меѓу НАТО и Русија на тест
Откако Русија ја започна својата специјална воена операција во Украина, НАТО се вклучи во активности за да ги увери своите источни сојузници и да го одврати Путин. Во исто време, европските влади и нивните партнери, на чело со Вашингтон, ѝ испратија на Украина напредно оружје и друга воена помош. Дури и пред самитот во Мадрид, Алијансата го засили своето засилено напредно присуство, со распоредување специјални жици за детектирање на движењето со големина на баталјон, во секоја од трите балтички држави и Полска. Покрај тоа, САД распоредија авиони, тешки оклопни возила, артилериски единици за противвоздушна одбрана и илјадници војници во овие земји. Овие мерки ги проширија границите на распаднатата воена инфраструктура на Европа.
НАТО долго време се обидува да го избегне впечатокот дека создава постојано присуство на војници на границата со Русија. Дури и по случувањата во источна Украина во 2014 година и воспоставувањето руска контрола на Крим, западните земји-членки на НАТО сакаа да ги поддржат Основачкиот акт меѓу НАТО и Русија и придружното ветување на Алијансата да не распоредуваат „значителни борбени сили“ на териториите на новите членки на НАТО. Како резултат на тоа, од создавањето засилено истурено присуство во 2017 година, ротирачките сили ја превезуваа целата своја опрема низ Европа и назад за секое распоредување.
Новиот стратегиски концепт на НАТО не задржува никаков релативен оптимизам за Русија. Наместо тоа, тој ја идентификува земјата како „најзначајна и најдиректна закана за безбедноста на сојузниците и за мирот и стабилноста во евроатлантската област“. Во документот не се спомнува Основачкиот акт и тоа го одразува фактот дека членките на Алијансата ги отфрлија своите самонаметнати ограничувања за распоредување значителни борбени сили во Источна Европа. Тие ги зајакнуваат своите сили во балтичките земји и во Полска, а распоредуваат нови борбени групи во Унгарија, Словачка, Бугарија и во Романија. Тие, исто така, одобрија систем за подготвеност на нивоа до 300.000 војници, со 100.000 припадници подготвени да се распоредат во рок од десет дена, а остатокот во рок од 30 дена. Во иднина, уште повеќе сили на НАТО ќе ротираат низ државите на фронтот, спроведувајќи вежби за зајакнување на источното крило.
Намален буџет за ПЕСКО
НАТО ќе го зголеми и своето постојано присуство таму. За да се надгради инфраструктурата неопходна за да се приспособат на овие промени, Европејците треба да се осврнат на ПЕСКО што ЕУ го создаде во 2017 година за да ја подобри одбранбената соработка меѓу нејзините земји-членки. Меѓу 60-те заеднички проекти на ПЕСКО, „воената мобилност“ веројатно доби најголемо внимание. Оваа иницијатива предводена од Холандија ги вклучува Канада, Норвешка и САД, има цел да ги поедностави и да ги стандардизира процедурите за прекуграничен воен транспорт и да ја подобри поврзаната инфраструктура. Сепак, за време на преговорите за европскиот буџет за 2021-2027 година, финансирањето на проектот беше намалено од предложените 6,5 милијарди евра на само 1,7 милијарда евра.
Ова намалување на финансиската поддршка повеќе не е одржливо, како што изгледа сега го препознаваат европските лидери. Во март, тие се согласија да ги забрзаат „тековните напори за подобрување на воената мобилност низ ЕУ“. Но иницијативата оттогаш постигна мал напредок. За да се реши проблемот, земјите-членки треба, со раководството на чешкото претседателство со Европскиот совет, да ги преиспитаат ресурсите за воена мобилност. Ако ЕУ сака да овозможи значително зголемување на бројот на војници во движење во Европа, ќе треба да ја подобри транспортната инфраструктура и да воспостави непречени процедури за преминување на националните граници.
Воведување постојано воено присуство
Покрај тоа, ЕУ треба да ја дополни воената мобилност со проект на ПЕСКО за постојана воена присутност. Источните земји-членки на ЕУ ќе направат значителни трошоци за проширување на воените капацитети бидејќи распоредувањето на НАТО расте и станува сѐ попостојано. Ова ќе вклучи сместување за војниците, складирање опрема, муниција и други материјали и земјиште на кое ќе се спроведуваат реални мултинационални борбени обуки и вежби. Затоа, ЕУ треба да обезбеди финансиска поддршка за земјите домаќини додека тие работат на зголемување на капацитетот и кредибилитетот на НАТО во Европа. Исто така, треба да има цел да се осигури дека поделбата на товарот е поправедна и да ги ублажи стравувањата во некои кругови за зголемување на заедничкото финансирање на НАТО за слични иницијативи.
НАТО, особено неговиот европски столб, треба да создаде навистина постојано присуство во државите од првата линија. Членовите на Алијансата сега разговараат за вистинската рамнотежа помеѓу распоредените напредни и однапред назначените сили за одговор. Но за да бидат ефективни и за одвраќање и за гаранција на безбедноста, големината и моќта се важни. Без оглед на реториката, обврските на Алијансата се исто толку силни колку и подготвеноста на нејзините членки да направат трошоци и да се врзат за одбраната на своите сојузници. Кохезијата на Европа ќе има корист доколку силите и нивните семејства поминат две или три години во исто време распоредени во други делови на континентот. Конечно, рентабилните надградби на аеродромите за да се овозможи распоредување на авионите на сојузниците со нуклеарен капацитет би го зголемиле опстанокот на нуклеарното одвраќање на НАТО во случај на конфликт со Русија.
Како што признаваат и ЕУ и НАТО, ќе бидат неопходни значителни приспособувања за да се „одврати, одбрани, оспори и негира“ руската закана. Ова ќе бара од Европејците да ја обноват интелектуалната, бирократската и физичката инфраструктура за поддршка на големи воени операции на континентот, а токму ПЕСКО може да биде дел од решението.
