Контроверзната егзекуција во Алабама што се одржа во четвртокот повторно ја активира кампањата за контрола на смртната казна и потенцира дека таквата практика продолжува и покрај обидите да се прекине.
Лекарите и експертите за човекови права ја осудија егзекуцијата – која се потпира на непроверен метод познат како азотна хипоксија – бидејќи постои загриженост дека тоа може да биде болно и нехумано. Алабама го искористи овој метод на затвореникот по име Кенет Смит, откако државата го оневозможи неговото прво планирано погубување во 2022 година, кога не можеше да најде пристапна вена за смртоносна инјекција. Смит беше осуден на смртна казна по пресудата за убиство во 1988 година.
Користејќи азотна хипоксија, државата стави маска над главата на Смит, која содржи азот наместо кислород, акција што на крајот го задуши.
Иако мало мнозинство Американци сè уште ги поддржуваат егзекуциите – анкетата на „Галуп“ од ноември 2023 година покажа дека новото ниско ниво од 53 проценти е во корист на извршување осудени убиства – поддршката опаѓа веќе три децении, од врвот во 1994 година. Медицинските и етичките прашања исто така ги наведоа критичарите да повикаат на укинување на смртната казна. А „Галуп“ откри дека за првпат повеќе луѓе сега чувствуваат дека смртната казна се применува неправедно отколку оние што веруваат дека таа е правилно применета.
Таквите ставови се зајакнаа во последниве години, при што некои фармацевтски компании одбиваат да обезбедат смртоносни лекови и опрема за извршување егзекуции. Корпорациите како „Фајзер“ и „Џонсон и Џонсон“ се меѓу оние што ја блокираат продажбата на лекови и медицински материјали за таа намена. И политички, идејата почна да се применува во стварноста. Како дел од својата претседателска политичка платформа во 2020 година, претседателот Џо Бајден рече дека ќе работи на укинување на федералната смртна казна. Повеќе од 20 држави исто така ја укинаа смртната казна.
Државите како Тексас, Флорида и Алабама се спротивставија на овој притисок, тврдејќи дека смртната казна е соодветна казна и пречка против насилниот криминал. Инсистирањето на овие држави да ја користат смртната казна во средина каде што има помалку начини за убивање луѓе исто така ги натера да прифатат поекстремни мерки, како што се стрелачки одреди и азотна хипоксија.
Одлуката на Алабама да продолжи со непроверен метод само ја дополнува долгогодишната загриженост за смртната казна, истовремено нагласувајќи колку некои држави се посветени да ја задржат.
Тековната борба за смртната казна, накратко објаснето
Критиките во врска со употребата на смртна казна се зголемија во последната деценија бидејќи противниците ги нагласија расните разлики во нејзината примена, идентификуваа грижи за тоа колку е хумана и наведоа случаи кога се осудени невини луѓе. Меѓу главните проблеми што се поттикнати се дека луѓето со друга боја на кожата има многу поголема веројатност да бидат осудени на егзекуции отколку белите обвинети, како и немањето докази дека тоа помага за да се спречи насилниот криминал.
Етичките грижи се исто така главен дел од равенката. Адвокатите на Смит тврдеа, на пример, дека државата можеби нема да може да го изврши неговото погубување без да води грижа за несаканите ефекти што го предизвикуваат убиството. Исто така постоеја грижи дека Смит може да се задави за време на процесот ако повраќа додека се одвива егзекуцијата. И како што предупредија претставниците на ОН за човекови права, азотната хипоксија може „да значи тортура или друго сурово, нечовечко или понижувачко постапување“.
Адвокатите на сојузната држава Алабама, пак, ја бранеа практиката и рекоа дека таа ќе биде безболна, дека Смит ќе биде онесвестен за неколку секунди. Слични методи се користени и при помош на самоубиства во Европа. Во последните недели, бранителот на Смит се изјасни за последна молба за блокирање на егзекуцијата со образложение дека тоа ја нарушува неговата уставна заштита од „сурово и невообичаено казнување“, но Врховниот суд одби да го стори тоа.
– Мислам дека различните практични проблеми на смртната казна создадоа движење на јавното мислење против неа – вели Френк Баумгартнер, политиколог, професор на Универзитетот во Чапел Хил, Северна Каролина, кој е специјализиран за проучување на смртната казна.
„Започна со невиност, но се прошири на неуспешни егзекуции, пречекорувања на трошоците, временски доцнења и недостиг од вредност за одвраќање“.
Демократите, особено, ги прифатија напорите да се повлечат или целосно да се ослободат од смртната казна. Во истражувањето на „Галуп“, само 32 отсто од демократите рекоа дека смртната казна треба да се примени за некој што извршил убиство, додека 81 отсто од републиканците го рекоа истото тоа.
Акциите на државите предводени од републиканците, како Алабама, го истакнаа контрастот меѓу двете партии. Оние што се залагаат за континуирана примена на смртната казна тврдат дека таа ги одвраќа насилните злосторства, дека е соодветна одмазда за злосторства како убиство и дека носи правда за семејствата на жртвите. Случајот за смртна казна, исто така, често се применува во врска со друга реторика за „закон и ред“ во време кога стапката на насилен криминал е висока.
Сепак, употребата на смртната казна во целина е во опаѓање. Иако 27 држави сè уште дозволуваат смртна казна, 14 од нив не извршиле егзекуции во изминатите десет години, според Си-ен-ен. Егзекуциите се намалија од 1999 година, што го означи неодамнешното високо ниво кога беа убиени речиси сто луѓе. Во 2023 година, 24 лица беа погубени во пет држави.
Тие падови се должат на политичките реакции кон смртната казна, измените во законот што ја подигнаа правната граница за такви казни, падот на криминалот во последните децении и подобрата застапеност на обвинетите за смртна казна.
– Мислам дека секогаш кога една држава ќе се вклучи во многу контроверзен чин во врска со смртната казна, таа додава уште едно камче на врвот на планината од опозиција – вели Дебора Дено, професорка по право на универзитетот „Фордам“, која е специјализирана за проучување на смртната казна.
Според неа, смртната казна е длабоковкоренета во САД – тоа е дел од идентитетот – и ќе бидат потребни огромен број камчиња за да се промени тој факт.
