Вакцините против ковид-19 одиграа клучна улога во намалувањето на влијанието на пандемијата, спречувајќи тешки болести, хоспитализирања и смртни случаи и се чини дека штитат од долгорочен ковид.
Но некои истражувања покажуваат дека во ретки случаи, тие можат да предизвикаат несакани хронични ефекти слични на долгорочниот ковид. Една нова студија се обиде да ги открие причините и да открие дали е можно да се предвиди кои луѓе ќе развијат такви несакани ефекти.
Важноста на студијата
Студијата е важна поради неколку причини:
1) покажува дека несаканите ефекти, спротивно на верувањето на антиваксерите, не се прикриваат, туку, напротив, продолжуваат ревносно да се истражуваат;
2) ваквите студии ги откриваат механизмите со кои се јавуваат несакани ефекти;
3) тие потоа може да се споредат со последиците од коронавирусот;
4) може да се бараат стратегии за да се развијат побезбедни вакцини и да се решат несаканите ефекти.
Вакцините спасија околу 60 милиони животи
Според процените на Светската здравствена организација (СЗО), кои се засноваат на анализи на податоци од различни студии, вакцините против ковид до денес спречиле повеќе од 60 милиони смртни случаи.
Освен тоа, некои големи студии покажаа дека вакцините ја намалуваат смртноста од сите причини бидејќи значително го намалуваат ризикот од тешки форми на ковид, како и од последователни компликации.
Хронични симптоми по вакцинацијата
Сепак, некои ретки поединци пријавуваат хронични симптоми, кои се појавиле кратко време по вакцинацијата. Оваа слабо разбрана, долгорочна состојба е позната како синдром на поствакцинација (ПВС).
Во новото истражување, научниците од Универзитетот „Јејл“ презеле почетни чекори во карактеризирањето на оваа состојба и откриле потенцијални имунолошки модели што ги разликуваат луѓето со ПВС од другите. Наодите сè уште се во раните фази и бараат дополнителна валидација, но на крајот би можеле да помогнат во обликувањето стратегии за помош на засегнатите.
– Оваа работа сè уште е во раните фази и треба да ги потврдиме овие наоди – рече Акико Ивасаки, професор по имунобиологија на Медицинскиот факултет на Јејл (Уај-ес-ем) и коавтор на студијата објавена на „Мед ар-екс-ај-ви“.
– Но ова ни дава надеж дека може да има нешто што можеме да го искористиме за дијагностицирање и лекување на ПВС во иднина – додаде таа.
Симптоми на ПВС
Некои од најчестите хронични симптоми на ПВС вклучуваат замор, мозочна магла, невропатија, нетолеранција на вежбање, вкочанетост, несоница, палпитации, болки во мускулите, тинитус, главоболки, чувство на печење и вртоглавица.
Овие симптоми се развиваат од еден до два дена по вакцинацијата, но може да траат подолго. Потребни се дополнителни истражувања за да се разбере инциденцата на ПВС кај вакцинираната популација. Засега се знае само дека е многу мал. Исто така, ќе треба да се спроведат дополнителни истражувања за да се утврди причинско-последичната врска помеѓу ПВС и вакцинацијата.
– Јасно е дека некои поединци се соочуваат со значителни предизвици по вакцинацијата. Нашата одговорност како научници и лекари е да ги слушаме нивните искуства, темелно да ги истражиме основните причини и да бараме начини да помогнеме – рече коавторот на студијата Харлан Крумхолц, професор по медицина на Уај-ес-ем.
Четврта фаза клинички испитувања
Фазата на тестирање по пуштањето на лекот на пазарот се нарекува четврта фаза од клиничките испитувања, а за време на неа се следат долгорочната безбедност, ефикасноста и ретките несакани ефекти кај пошироката популација, кои не можат да се откријат во примерок од неколку десетици илјади учесници во тестот, што е вообичаено во третата фаза.
Според достапните податоци од 2024 година, до денес на глобално ниво се администрирани околу 13,5 милијарди дози од вакцината против ковид-19, што опфаќа околу 70,6 отсто од светската популација.
Разлики помеѓу вакцинирани и невакцинирани
Податоците за новата студија се собрани од студијата на „Јејл“ за слушање на имунолошките симптоми и искуства сега (ЛИСТЕН), која истражувачите ја користат за подобро да ги разберат долгорочните ковид-19 и ПВС.
Во него, научниците вклучиле податоци од 42 учесници што пријавиле симптоми на ПВС и 22 луѓе што не пријавиле никакви симптоми на ПВС.
Тие бараа имунолошки карактеристики во примероците од крвта, кои се разликуваа помеѓу двете групи. Тие откриле, меѓу другото, дека оние со ПВС имале пониски нивоа на некои поттипови на ЦД4+ Т-клетки и повисоки нивоа на ТНФ-алфа+ ЦД8 Т-клетки, кои се типови бели крвни зрнца.
Забележани се и разлики во нивоата на антитела што телото ги користи за целење на САРС-КоВ-2.
Кога ги мереле нивоата на шилестиот протеин САРС-КоВ-2 – делот од вирусот што му дозволува да навлезе во клетките домаќини и кој вакцините против ковид го користат за да предизвикаат имунолошки реакции – откриле дека некои поединци со ПВС, дури и оние без докази за инфекција, имале повисоки нивоа на протеинот на шилестата од контролните. Вообичаено, шилестиот протеин може да се открие неколку дена по вакцинацијата, но некои учесници со ПВС имале мерливи нивоа повеќе од 700 дена по последната вакцинација. Присуството на шилести протеин исто така е поврзано со долгиот ковид.
– Не знаеме дали нивоата на шилести протеини се причина за хронични симптоми, бидејќи имаше и други учесници со ПВС што немаа мерливи нивоа на протеин на скокови. Но ова може да биде еден од механизмите зад овој синдром – рече Ивасаки.
Истражување за други причини за ПСВ
Тимот од „Јејл“, покрај присуството на шилестиот протеин, исто така се обидува да го процени можниот придонес на автоимунитет, оштетување на ткивото и реактивирање на вирусот Епштајн-Бар (ЕБВ), кој е присутен во телата на огромното мнозинство луѓе. Студијата покажа дека луѓето со ПВС имаат зголемено ниво на антитела кон ЕБВ.
Длабокото разбирање на ПВС и неговите причини може да доведат до уште подобри вакцини што имаат помалку несакани ефекти, ефективни методи за дијагностицирање на синдромот и цели за лекување.
– На пример, ако можеме да утврдиме зошто протеинот шилец е присутен толку долго кај некои луѓе, можеби можеме да го отстраниме – со моноклонални антитела, на пример – и можеби тоа би можело да помогне да се намалат симптомите на ПВС – рече Ивасаки.
Недостатоци на студијата
Имунологот и вирусолог проф. д-р Ванда Јураниќ Лисниќ од Медицинскиот факултет во Риека истакнува дека студијата има голем број недостатоци, кои самите автори ги признаваат.
– Првата е што беше спроведена на мал примерок. Причината за ова може да биде што бројот на пријавени несакани ефекти од ПСВ е многу мал – вели Јураниќ Лисниќ.
– Втората е што сè уште не е рецензирана. Но бидејќи вклучува многу реномирани научници и институции, сè уште има тежина. Друг проблем е што пациентите што имаат ПВС се самодијагностицирани, а засега нема клинички критериуми за негова дијагноза, ниту пак знаеме дали се работи за еден или повеќе синдроми, или дали воопшто е синдром – објаснува тој.
Понатаму, од 42 пациенти, 60 отсто закрепнале од ковид откако биле вакцинирани, што дополнително го комплицира толкувањето.
– Потврда за закрепнување е утврдена со откривање на антитела на протеинот Н, кои се развиени само од луѓе што биле во контакт со САРС-КоВ-2, вирусот што го носи. Сепак, за жал, невозможно е да се утврди во кој момент овие луѓе биле заразени со вирусот и колку пати. Нето-користа од вакцинацијата е јасна – вели тој.
Конечно, важно е да се истакне дека она што го напишале авторите во студијата.
Истражувањето во оваа област носи ризик од поттикнување дебата за вакцинацијата. Нето-корист од програмата за вакцинација против ковид-19 е јасна и постои загриженост за колебливоста на вакцините. Сепак, стравувањата од поттикнување на колебливоста на вакцината не треба да ги попречуваат напорите за истражување на оваа состојба – и напредокот за луѓето што страдаат.
Автор: Ненад Јариќ Дауенхауер (Индекс.хр)
