Овде во Македонија често ги прашуваме луѓето со кого се, односно за кого се. Суштината на самото прашање не се однесува за ништо друго, освен што подразбира интерес на која партија се припаѓа, која се симпатизира или за која се гласа. Надвор од партискиот живот, прашањето најчесто се поставува во средини во кои се води борба за власт, особено кога се избира или се гласа за некое раководно лице, за прием или за отпуштање, за назначување и разрешување или отказ.
Од такви зовриени состојби не се имуни големи и богати фирми, избори во државни, судски, образовни, културни и спортски институции и организации. Речиси и да нема човек во државава што не бил учесник или сведок на таква ситуација, кога губел сон мачејќи се на чија страна да застане, загрижен дека погрешниот избор може да му ја загрози егзистенцијата. Обложувањето на погрешен коњ секогаш носело загуба.
Ако се направи една бегла анализа по тоа прашање ќе се покаже дека сите овие години на независноста Македонија живее со синдромот – или си со нас или против нас? Кај македонскиот народ, поделен меѓу двете големи партии, не постои некој константен консензус околу кое било крупно прашање, освен мнозинското согласувањето за влез во ЕУ и НАТО. Но и таа согласност е сомнителна зашто е дилема дали го изразува вистинското мнозинско граѓанско расположение.
Кои се тие теми од национално значење и интерес за кои Македонците не се сериозно поделени, за кои би тврделе дека има макар минимум единство, за кои не се суди според тоа дали си со нас или против нас? Дали сѐ уште е името? Патот кон ЕУ? Проблематичните уставните измени? Правдата, образованието, економијата, културата, социјалата, кредитите и задолжувањата. Демократијата и патриотизмот? Криминалот и корупцијата? Односите со соседите? Или внатрешното национално единство? И да не ја вбројуваме и поделеноста околу очигледните афери од политичката и криминогената област, списокот на непомирливите поделби е од долг подолг.
Тактиката е иста, доживува низа репризи. Сѐ што ќе предложи и направи (или направила) едната партија е генијално, историски неповторливо, со европски и светски стандарди и со постигнати рекорди. Сѐ што ќе предложат или направат другите е штетно, катастрофално, погубно. По поминати три децении нема заеднички проект, заеднички потфат од општ интерес. Сите обиди за прифаќање национални програми, крупни политички проекти, економски или изборни реформи биле прогласувани за еретички, критикувани или набрзина погребувани. По секоја смена на власта новите се однесуваат како сѐ да почнува од нула, се негира сѐ што било претходно, од настани до личности, од успеси до порази. Да не ја забораваме ароганцијата и недопирливоста што ги манифестираат и едната и другата партија веднаш од моментот кога стануваат власт.
Сите години, речиси без пауза, битката меѓу двете водечки македонски партии, едната власт, другата опозиција, поприма белези на пресметка меѓу спротивставени нецивилизирани, желни за одмазда одреди што беспоговорно ги следат своите главатари и старешини, локални шерифи и селски кметови, своите врачови, своите често измислени водачи за еднократна употреба. И во сето тоа, главното правило е: Ако не си со нас, значи си против нас, ти си наш непријател. А познато е: Кога луѓето меѓусебно се поделени во неколку различни табори, не е тешко да се изманипулираат, да се свртат едни против други, секогаш кога тоа е во интерес на манипулаторите.
Македонскиот народ, раскаран и поделен, наместо на локации на кои би се градела иднината, се среќавал на две страни од барикади, на протести и контрапротести, на митинзи и контрамитинзи, разговарал преку полициски кордони, се пресметувал со фрлање камења, се плукал в лице еден со друг, си пцуе и мајка и шајка. Бандитска, криминална, арамиска, фалсификаторска – викаат едните. Комуњарска, кодошка, хулиганска, предавничка, квислиншка – викаат другите. Во доба на компјутеризација, дигитализација, тоа што се случува, веќе не е политички фолклор, тоа е ризична политичка игра.
Понекогаш се чини дека поранешното таканаречено едноумие, ако било такво, се претвори во двоумие. Или си црвен лав или си црвена тупаница поставена во жолто, или десен или лев, или си националист или граѓански демократ, или си со (за) едниот или за другиот лидер. Или си со ВМРО или со СДСМ. Не си ништо, ако не си едното или другото, на едната или на другата страна. Или си со нас, или си против нас. Другото припаѓа во секторот на таканаречена лошо зготвена ситна боранија.
Постарите добро се сеќаваат дека во тој еднопартизам, барем во последните две–три децении од неговото траење, имаше повеќе слобода, поголема толеранција, можности за културен дијалог и натпревар, место за туѓото мислење и став, без осуда и без сериозни последици, имаше место за далеку поголема критика на системот. Можеше секој да биде критикуван, но не плукан и оцрнуван на најпростачки, на најпримитивен начин. Имаше, барем (ако е за утеха), почит во однесувањето и убавина во изразувањето. И во кавгите и во полемиките, покрај суштина, имаше и некоја сега изгубена етикеција, говорна култура и скромна, но модна естетика.
За време на доминацијата на Сојузот на комунистите, медиумски критики имаше на разни нивоа: развиена театарска, ликовна, литературна, музичка и други критики, од што денес има само мала, сосема мала трага. Зашто и во тие сфери веќе не важи квалитетот, не се оценува успешноста, туку важи максимата: ако не си со нас, ако не си еден од нас, ти си никој и ништо.
Попусти ти биле успеси, попусти ти се брилијантни книги, претстави, настапи, меѓународни награди, никој не ти го признава придонесот во минатото или успехот во сегашноста, ако сега не си на нивната, „вистинската страна“. А и кај едната и кај другата страна нема слободни дискусии, нема политички, социјални и културни јавни дебати, нема нормален дијалог со размена на мислења, се е некаков вид на кавга, на омаловажување, на навредување и понижување. Или на наредби без право на приговор. Навистина, секој има право на свој став, но прашање е дали другите ти дозволуваат да го кажеш, а да не настрадаш, вербално или практично.
Во нашето општество, во нашата држава како да виси нерешено прашањето: што ни е побитно како македонска нација – партијата или државата? Како беше оној запаметлив изборен слоган „Што ќе ми е партијата ако ја немам државата?“, или беше обратно, превртено: „Што ќе ми е државата ако ја немам партијата?“.
Многу поставени прашања, малку одговори. Без посебен и јасен одговор е прашањето: кој и зошто ги форсира поделбите и зошто масовно се шири девизата на Помпеј „Ако не си со нас, ти си против нас“, а не на Цезар, што во своите параболи ја користел и Исус и која гласи: „Кој не е против нас, тој е со нас“. Историјата нѐ учи дека Цезар бил победникот во пресметката со Помпеј, а Исус нѐ учи дека треба да се верува во иднината, не во минатото.
