Пред да се донесе одлуката за примена на статини треба да се има предвид дека тие најчесто ќе бидат ваша доживотна терапија, а од друга страна имаат сериозни ограничувања во примената и несакани ефекти, кои честопати се причина за прекин и промена на терапијата
Покаченото ниво на холестерол во крвта (хиперхолестеринемија) веќе одамна не е болест на староста. Благодарение на современиот животен стил, кој подразбира комбинација од фреквентна консумација на нездрава храна, прекумерен внес на цигари и алкохол, слаба физичка активност и стрес на секој чекор, сѐ почесто веќе во доцните 30-ти и раните 40-ти луѓето стануваат пациенти со хиперхолестеринемија.
Холестеролот е липид што се синтетизира во црниот дроб, а го внесуваме и со исхраната преку производи од животинско потекло. И покрај тоа што холестеролот во умерени количества е корисен за изградбата на клеточните ѕидови и за синтеза на половите хормони и витамин Д, сепак покачениот холестерол докажано води кон атеросклероза и е најзначаен ризик фактор за појава и прогресија на кардиоваскуларните заболувања. Атеросклерозата е појава на формирање плаки, кои ги затнуваат артериите и го спречуваат нормалниот проток на крвта низ организмот што го зголемува ризикот од покачен крвен притисок, срцев удар, мозочен удар и други кардиоваскуларни заболувања.
Главен причинител за атеросклерозата е лошиот ЛДЛ-холестерол. Токму затоа примарна здравствена цел е да одржувате нормални нивоа на холестерол во нашиот организам и тоа:
– Вкупен холестерол (< 5,0 mmol/l);
– ЛДЛ-холестерол (< 3,0 mmol/lit) – т.н. лош холестерол;
– ХДЛ-холестерол (>1,0 mmol/lit) – т.н. добар холестерол.
Веќе многу години примарни лекови за намалување на покачените нивоа на холестерол, но и за превенција на развој на понатамошни кардиоваскуларни заболувања, се т.н. статини (аторвастатин, симвастатин, ловастатин, росувастатин итн.). Статините претставуваат инхибитори на ензимот хидроксиметил коензим А редуктаза и своето хиполипемично дејство го манифестираат преку севкупна инхибиција на синтезата на холестерол. Сепак, пред да се донесе одлуката за примена на статини треба да се има предвид дека тие најчесто ќе бидат ваша доживотна терапија, а од друга страна имаат сериозни ограничувања во примената и несакани ефекти, кои честопати се причина за прекин и промена на терапијата.
Најчести несакани ефекти од употребата на статините се пред сѐ мускулни проблеми (болка, слабост, грчеви во мускулите), кои во најлош случај може да прогресираат до рабдомиелиза, која е животозагрозувачка болест поради предизвиканата бубрежна слабост. Поради ризикот од рабдомиелиза статините се контраиндицирани (или се применуваат со значајни мерки на претпазливост) со голем број антибиотици, антимикотици и антивирусни лекови, како и други лекови, кои влијаат на липидниот статус (езетимиб, гемфиброзил, ниацин). За пациентите многу е важно да знаат дека во текот на терапијата со статини не треба да пијат сок од грејпфрут од истата причина. Покрај тоа, пациентите што примаат статини имаат зголемен ризик од појава на дијабет и хепатални нарушувања.
Поради сево ова современите тераписки насоки (освен во ситуација на пациенти со висок ризик) сугерираат тримесечен период во кој лекарот и пациентот ќе се обидат да ги доведат во нормала вредностите на холестерол преку примена на комбинација од промена на животниот стил и соодветни додатоци во исхраната.
Променетиот хигиенодиететски режим подразбира: намален внес на животински масти, цигари и алкохол, укинување пржена храна и шеќери, замена на црвено месо со риба и пилешко, замена на бели печива со интегрално брашно. За сметка на ова треба да се зголеми внесот на вода, овошје и зеленчук и да се воведе редовна физичка активност од минимум 30 минути дневно. Дополнително на овие промени во животниот стил се препорачува најмалку тримесечна примена на додатоци во исхраната најдобро на база на комбинација од црвен ориз и артичока, кои се комплементарни во намалување на покачените нивоа на холестерол. Црвениот ориз ја стопира синтезата на холестерол во црниот дроб, а артичоката дејствува холеретично и го намалува покачениот холестерол преку засилено претворање на холестеролот во жолчни киселини.
Авторот е м-р по фармација и топедукатор
