Кофи Анан заслужува да биде запаметен како речиси примерен генерален секретар на ООН. На големите главни раководители им е потребна водечка визија за да го наметнат авторитетот, а уште повеќе кога тој авторитет е меѓународен граѓански авторитет. Успехот на Анан се базира на неговата способност да ги комбинира прагматизмот и смиреноста со една трајна визија за човечкиот напредок и солидарност.
Ваквата комбинација на визија и на карактер можеби најдобро беше вклопена во целите за милениумски развој (2000-2015 г.), кои претставуваа амбициозен збир на приоритети за ООН. Покрај тоа, мотивиран од силниот хуманизам и посветен на духот, како и на значењето на Повелбата на ООН, Анан ја прошири извршната власт на организацијата преку креативни толкувања на повелбата, а со харизматичниот карактер успеа за да го обезбеди усвојувањето на постојниот но сложен принцип „Одговорност за заштита“.
Како внук на племенски старешини и син на провинцискиот гувернер на британската колонија Златен Брег (денешна Гана), Анан го спои аристократскиот стил на лидерство со личниот питом шарм, емпатија, интелектуален дигнитет и елеганција. Неговиот мандат како генерален секретар (1997-2006 г.) беше обележен со политичка остроумност, тактичност и интегритет. Убедлив тестамент за квалитетот на неговиот десетгодишен мандат на чело на ООН е цврстата лојалност, која е на граница со посветеност, па така тој инспирира неизмерно талентирана група високи советници, која меѓу другото тој ја состави.
Светот беше сведок на многу длабоки промени за време на овие турбулентни години. Анан беше надлежен за огромната експанзија на мировните операции на ООН како одговор на засилените потреби и очекувања, но многумина беа обвинети за неефикасност, финансиска корупција и сексуална експлоатација.
Главниот предизвик со кој Анан требаше да се соочи со мешан успех беше како да го спои единствениот легитимитет на ООН со Советот за безбедност како светски геополитички кокпит. Кога се обединија големите сили, тој мораше да послуша. Кога тие се најдоа во судир за клучните интереси, тој не можеше многу да реагира. Но кога меѓународната заедница беше силно поделена, тој се обиде да постигне договор со тоа што ги препозна заедничките интереси и ги натера земјите-членки да направат компромис за да ја зачуваат својата репутација.
Анан имаше поучен пристап кон реформите во ООН. Да се препознаат големите светски проблеми за кои е потребна вклученост на ООН, како што велеше самиот тој. Да се игнорираат проблемите за кои државите нема да се согласат на заедничка акција, како и оние за кои тие самите ќе се согласат затоа што имаат заеднички приоритети. Тој не сметаше дека треба да се искористи малиот политички капитал во двата случаи.
Наместо тоа, тој се насочи на големите проблеми за кои акцијата на земјите-членки ја надминуваше границата со тоа што ги употребуваше престижот и авторитетот на позицијата генерален секретар кога беше потребно. Анан успешно ја извршуваше својата функција со помош на вештините за меко лидерство: нејасната способност да ги натера другите емоционално и интелектуално да се поврзат за поголема цел, која го надминуваше нивниот непосреден личен интерес.
Со тоа што стекна репутација на „рок-ѕвезда“ уште во својот прв мандат, Анан постојано контактираше со лидерите на владите, меѓународните организации, мултинационалните корпорации и организации за граѓанско општество. Тивката дипломатија во рамките на доверливите граници на неговиот приватен кабинет ретко беше дополнета со јавната дипломатија на заканувачката говорница на ООН.
Од една страна, Анан се обиде да ја прошири „лиценцата“ за функционирање на меѓународното право за да им даде моќ на ОН да ги преземат неопходните чекори против непослушните држави, кои го користат суверенитетот за да го заштитат нивното однесување. Од друга страна, тој ја поддржа контролата на агресијата на големите сили. Во 2004 година, Анан јасно порача дека инвазијата на Ирак е спротивна на Повелбата на ОН и одредбите за употреба на сила. Тоа му создаде вечно непријателство помеѓу неоконзервативците во администрацијата на американскиот претседател Џорџ Буш, кој се закани дека ќе ги направи ОН нерелвантни. Па, така, ако Советот за безбедност капитулира пред англоамериканскиот притисок за да ја поддржи војната, врз основа на измислените обвинувања за терористички напади и за фабрикуваните докази за оружје за масовно уништување, ОН ќе претрпеа поголема и подолготрајна штета.
Анан навистина беше вмешан во скандалот „нафта за храна“, кој неговите неоконзервативни непријатели целосно го искористија. Па, дури и тука, етичките лапсузи од земјите-членки, вклучувајќи ги и САД и Австралија, кои одбија да преземат чекори по предупредувањата на ОН, беа многу посериозни. Вмешаноста на неговиот син во матните зделки беше посебно и лично болно за Анан.
Подолготрајна дамка врз репутацијата на Анан беше неговата одговорност за рестриктивното толкување на мандатите на ОН за мировни мисии во Руанда и Сребреница, во 1994-1995. И навистина, некои лица сметаат дека Анан никогаш не ја плати политичката цена за овие две запоставувања на должноста. Но Анан спроведе внатрешни истраги за овие шокирачки неуспеси, охрабрувајќи ги истражувачите да одат таму каде што ќе ги одведе потрагата за вистината. Кога истражителите завршија, тој даде зелено светло за објавувањето на нивните извештаи, вклучувајќи ги и наодите за систематските недостатоци на ОН и неуспехот на лидерството, особено неговата улога како највисок претставник за мировните мисии во тој период.
Длабоко уплашен од овие непријатни искуства, Анан ја претвори проблематичната совест во долготрајно наследство на трите принципи и напредок на институциите. Заштитата на цивилите стана главен приоритет на мировните операции на ОН. Тој го поддржа принципот Р2П, за да ја сузбие злоупотребата на државниот суверенитет од бруталните диктатори што извршуваат злосторства против сопствениот народ. Тој исто така го поздрави формирањето на Меѓународниот кривичен суд, како правна алатка за ставање крај на неказнивоста и за прогон и казнување на воените команданти и политичките лидери, кои се одговорни за најгрозните злосторства.
Посветеноста на Анан за да му служи на човештвото не заврши со неговото заминување од ОН. Тој остана ангажиран во борбата за искоренување на сиромаштијата, решавањето на конфликтите и хуманитарните напори на ОН, преку фондацијата „Кофи Анан“. Анан исклучително беше ангажиран и заинтересиран за добросостојбата на својот персонал, често со нежна смисла за хумор. Во една пригода, персонал на ОН остана заглавен во брзоескалирачка конфликтна зона. Неколку високи советници се обидуваа да му ја објаснат опасноста на Анан, кога еден го праша: „Зошто не паничите, генерален секретаре?“. На тоа Анан одговори: „Зошто да паничам, кога тука ве имам вас да паничите за мене?“.
Рамеш Такур, поранешен помошник на генералниот секретар на ОН, е почесен професор на школата за јавна политика „Крафорд“, на австралискиот државен универзитет, како и копретседавач на Лидерската мрежа на Азија-Пацифик за нуклеарно неширење и разоружување
