Кога би напишал леток за нашата транзиција во изминатите речиси три децении (а инспириран од една често слушана непристојна изјава во чаршијата), чинам дека насловот погоре најубаво би прилегал на состојбите овде долу. Летокот се чини соодветен за таков потфат, лесно се умножува (копира), лесен е за читање и лесно паѓа од високо кон најниско. Таква е и нашата стварност од општа до конкретна, копирачка, лесна до неподносливост и забрзано паѓа (што ја прави наедно и чудесна).
Изјавата (или, пак, признанието) упатува на свршено дејство, со непријатен спомен, што може само да се насети во гласот на раскажувачот и да констатира еден не толку љубовен колку копулативен однос вонвидот, поточно со еж. Отсуствува чувството на егзалтација, или барем смирение, вообичаени за еден чин на телесна и душевна гозба.
Збунувачка е и изјавата во прво лице множина, која е честа, а која асоцира еден послободен однос во заедница, во која ежот сепак е само еден, а служи на задоволство на сите, неправедно дури и за еден еж. Чинот, како таков, неизбежно го вклучува другиот, кој по некоја случајност е принуден да ги носи последиците од авантурата на ближниот вонвидот, а за кои можеби и не е свесен. Најголема мистерија останува здравјето на ежот, колатералната жртва на колективната забуна, кој по сѐ изгледа (останува неспоменато) е без видливи повреди (освен оние на душата, кои се невидливи и несомнено неизбежни). Се прашувам, од каде ежот во такво еротизирано, поточно хард-кор издание во чаршискиот наратив, имајќи предвид дека во читанките ежот се споменува само во триаголник со лисицата и со кртот, сѐ помалку популарна басна, иако љубовните триаголници (од обичнодневни и тесноќошести до политичковечни и широкоџебни) се сѐ попопуларни. Но зошто е и тоа така?
Во басната што ни ја раскажува Цепенков, кртот ја ора нивата, ежот сее и повлачува, заедно жнеат и (неславно) делат, со „помош“ на лисицата, која наплатува „извршителски“ за своето посредништво, присвојувајќи ја целата пченица освен едно кутле, кое му го остава на кртот да ја пречкрта зимата, а на ежот сламата за лежење. Стварноста е, мора да се признае, „малку“ изменета. Сѐ помалку е популарно да се ора, слабо врви и сеидбата, жетвата уште послабо, ежот лежи на кртот, кртот за празна слама, а лисицата е во наравоучението не како предупреда, туку како образец за следење (постојат дури и претприемачки концепти на врвен менаџмент засновани на поведението на лисицата). И сѐ така, од конкретно кон општо, низ целото општество. „Нашиот“ еж несомнено доби(ва) поинаква улога од онаа кај Цепенков. Можеби од многу лежење врз кртот. Сепак, траумата од блискоста им останува на луѓето, видлива на лицата на оние што се попишманиле. Можеби самата траума го навестува идентитетот на ежот? На крајот се утврдува дека ежот, иако прима сѐ, сепак е давателот, а сите други се… она што се.
Што е тоа што го „тера“ човек во еден таков чин, и тоа повеќекратно (последново бидејќи истата изјава може да се чуе од истите жртви повеќепати)? Размислувам фројдовски, каков е тој енигматичен копнеж по едно такво болно зближување и повторување на она што ни задава болка? Востоличувањето на ежот во еден ваков промискуитетен наратив, можеби има објаснување во поимањето на еротското, во она што нѐ возбудува како луѓе и граѓани на овој временски и просторен пресек. На каков Ерос му се поклонуваме и воспеваме? Каков е копнежот што нѐ придвижува? Пред чии „храмови“ клекнуваме? Одговорот го барам кај Платон. Неговиот е еден од веројатно најубавите филозофски списи за љубовта, насловен како „Гозба“ или „За љубовта“, во која преку дијалог на повеќемина (меѓу нив и Сократ) се открива вистината за љубовта. Еден од нив зборува за постоење на два Ероса, бидејќи има две Афродити, една небесна, а друга обична. Соодветно на тоа, обичниот Ерос се однесува на љубовта на телото и ги инспирира едноставните луѓе, во потрага по наслада, да го прават она што им го дава можноста, не водејќи сметка дали е нештото добро или лошо, убаво или грдо. Оние, пак, вдахновени од небесниот Ерос го сакаат она што е по природа посилно и обдарено со ум. Друг, пак, го прикажува Ерос како најубав и најнежен, кој ги допира само нежните и меките луѓе, а ги избегнува свенатите тела и души, и така натаму… Љубовта (ни) се открива како копнеж по она што ни недостига, како извор на убавите чувства и наслади, но и на највозвишените мисли, најпосле, како копнеж за бесмртноста преку кругот на забременување и раѓање, не само телесно, но и душевно. „Бремените“ во душата, раѓаат поубави и бесмртни деца.
Во таквите „родители“ Платон ги сместува поетите, уметниците, филозофите, архитектите, законодавците, државниците итн., во чија чест се подигнуваат храмови. Но човековата природа, нѐ потсетува, може да „раѓа“ само во убавина и хармонија, во спротивно, се повлекува и стуткува во себе, без да се породи, и својот плод го носи само како товар. Како што вели во една реплика – Убавината е Мера (Божица на судбината) и Илитија (придружничка на првата) на секое породување. Поинаку кажано, убавината е дар на судбината и „бабица“ на породувањето. На врвот на скалата на љубовта Платон го поставува сознанието за апсолутната убавина, убавината по себе, вечна и идеална… Ете една можна причина зошто македонската младина заминува по странските „гинекологии“ да ги породи своите плодови, да не ги носи дома како товари.
Но да се вратиме на нашиот еж, кој се чини е малку далеку и од обичниот Ерос. Можеби е вредно да се научи нешто од таа повторувана, долгогодишна епопеја на несреќна блискост меѓу луѓето и ежот. Да се обмисли (пред да се зграби можноста што нѐ „возбудува“), дали она што го посакуваме, само по себе е добро или лошо, убаво или неубаво. Да се подложиме на едно постојано (себе)испитување, (себе)достигнување и (себе)надминување. Да размислиме со какви копнежи ја храниме душата, кому градиме храмови и кого во нив востоличуваме? Она по што копнееме одредува дали нештото за нас ќе биде дар, товар или траума. Какви ни се возбудите, такви ќе ни бидат плодовите, какви се условите, такви се породувањата. За последното, несомнено ќе се согласиме. Најпосле и соодветно, таков ќеф. Уште еден збор, кој откако сме го прифатиле, сме го стесниле само на уживање, иако истиот значи повеќе состојби, како радост, волја и благосостојба.
Можеби сум конзервативен, но сметам дека љубовта е најубаво да се води меѓу припадници од ист вид. Луѓето со луѓе, ежот со еж. Зошто ни е ежот во љубовта, при толку убави луѓе? Не знам дали е до нас луѓето, или до ежот, или едноставно до љубовта кажана по чаршиски… Не поради болката, која е често неизбежна (онаа на душата), туку поради муабетот, зашто љубовта е пред сé разговор на (и за) суштината, која најточно се пренесува без посредници и преведувачи, а најлесно на мајчин јазик.
Луѓето и ежот во колумната се случајно избрани. Од нивната сличност, пак, со нашата транзитна стварност и од нејзиното повторување, признавам, дека се „ежам“.
Можеби пред воопшто да зборуваме за љубовта, треба да научиме како да зборуваме и да се слушаме, без да си упаѓаме во зборот, без навреди и клевети. Тоа би било добар почеток за секоја расправа во духот на „урбанитет“ на вистинската учтивост (како што забележува Хегел), на парламентарност во разговорот. Со таква учтивост, можеби и духот на парламентарноста ќе се врати во сферата на политичкото, каде што му е местото (како духот во шишето), а луѓето на гозбите повторно ќе можат да разговараат за љубовта и за убавината. Во спротивно, и натаму ќе личиме на чаршиска патардија, на која во недоглед ќе се прераскажува случајот со ежот. И ќе одиме од нокаут во нокаут, поточно, сами ќе се нокаутираме со креативни решенија за неменливото и некреативни рецепти за минливото, за животот и соживотот. Лисицата ќе остане пример за следење, ежот ќе лежи врз кртот и ќе шурува со змиите наместо да ги лови, кртот за празна слама, а нивите подивени. И ќе слушаме само една песна за љубовта, онаа на Игор Џамбазов кога ја пее со Нокаут: „Сите приказни исти се, тажни ко оваа…“ Можеби е доцна, а може и не.
