Со зголемувањето на цените во многу напредни економии, централните банки се остро критикувани дека заостануваат „зад кривата“ на инфлацијата. Меѓутоа, владините политики и геополитиката ги ограничија централните банки да ги нормализираат своите монетарни политики додека инфлацијата веќе тропна на нивната врата. Кинеските и руските прекини во синџирот на снабдување се судрија со вештачката побарувачка создадена од американското министерство за финансии, печатејќи слободни пари за американските потрошувачи.
Сега има многу мал простор за монетарно затегнување без да се предизвика застој во економијата. Но шансите за затегнување на монетарната политика беа пропуштени поради одлуките донесени од политичките лидери. Токму тие ја имаат одговорноста за поправање на проблемот, имајќи предвид дека долгорочното економско опкружување сè уште се дефинира со зголемување на долгот, демографско стареење и штетни технологии што ги нарушуваат работната сила и побарувачката. Во овие услови, постојаната дезинфлација е поопасна од краткорочната инфлација.
Во ретроспектива, јасно е дека Федералните резерви на САД и другите централни банки беа принудени од политичкото раководство да ја одложат нормализацијата на политиката (предуслов за ефективно да се одговори на следната криза) додека економијата беше силна во 2018 година. Кога пандемијата избувна, администрацијата и Конгресот на поранешниот претседател Доналд Трамп беa во паника, насочувајќи го Министерството за финансии да позајми илјадници милијарди долари како дел од пакетот економска помош за да ја стимулира побарувачката на потрошувачите. Потоа, во 2021 година, новата американска администрација на Џо Бајден во суштина го повтори процесот.
Новоиздадените краткорочни средства беа купени од Федералните резерви, кои повеќе од двојно го зголемија својот биланс на состојба во текот на изминатите две години, од четири илјади милијарди долари на девет илјади милијарди долари. Последиците беа предвидливи. Вообичаено, американските федерални резерви можат да ги зголемат стапките, преку доволно долго намалување на вишокот побарувачка за да може понудата да ја достигне. Но, овој пат, геополитичките случувања и динамиката за закрепнување на пандемијата донесoa и зголемена побарувачка и одложена понуда. За среќа, со оглед на тоа што потрошувачите ги потрошија пакетите за финансиска помош, најновите податоци сугерираат дека инфлацијата го достигнува својот врв и треба дополнително да опаѓа, бидејќи приватните фирми ги поправаат синџирите за снабдување без да чекаат реакција на владата. Но сега, кога пазарот конечно е условен за зголемување на каматните стапки, понепосредна опасност е прекумерното заострување на финансиските услови.
Инфлацијата наскоро би можела да заврши, бидејќи централните банки се стремат кон квантитативно затегнување, продавајќи ги резервите што ги собраа по 15 години купување обврзници. Од своја страна, Федералните резерви имаат цел намалување од една илјада милијарди долари (или 11 проценти) од своите средства во Министерството за финансии во текот на наредната година. Проблемот е во тоа што кога тие продаваат државни обврзници, тоа ефективно ја намалува ликвидноста на пазарите по цени што ги поставуваат приватните пазари.
Во меѓувреме, многу може да тргне наопаку од фискална перспектива, имајќи на ум дека 24 илјади милијарди долари државен долг се јавно чувани со просечна достасаност од околу пет години. Тоа значи дека зголемувањето на каматните стапки од два процентни поени во следните пет години ќе додаде речиси 500 милијарди долари на тековниот товар на федералната влада за наплата на долгот од 352 милијарди долари. Така, сегашниот федерален буџетски дефицит од три илјади милијарди долари ќе се зголеми за речиси 20 отсто. Секако, зголемената цена на првите една илјада милијарди долари државни обврзници што ги продаваат Федералните резерви може да биде податлива. Но треба да се земат предвид каматните и буџетските последици што Федералните резерви ќе продадат уште три илјади милијарди долари за да се врати на нивото од 2020 година, а камоли уште седум илјади милијарди долари за враќање на нивото од 2009 година. Плаќањата на каматите за федералниот долг би можеле да станат најголемата ставка на националните расходи, иако трошоците за социјално осигурување, здравствена заштита и национална одбрана, исто така, значително ќе се зголемат во наредната година.
Отсуството на политички неодржливи даночни зголемувања, американскиот фискален дефицит и вкупниот долг може да достигнат нови највисоки нивоа. Во меѓувреме, пазарот на ризични обврзници се зголеми на повеќе од три илјади милијарди долари. Бидејќи на овие прашања ќе треба да се даде одговор, може да се очекува значителен број компании што едвај преживуваат да бидат присилени да се преструктурираат, бидејќи не можат да рефинансираат кога има повисоки стапки.
Се чини дека економијата се движи кон рецесија пред зголемувањето на стапките да достигне цел процентен поен и пред да започне квантитативно затегнување. Растот на БДП на САД се соочува со тешкотии, а состојбата со вработеноста е значително помалку розова отколку што изгледа. Слободни работни места има, но тие никој не ги сака. Освен тоа, како што вештачката интелигенција и другите софтверски технологии стануваат понапредни, тие сè повеќе ќе ги истиснуваат неквалификуваните физички работници и квалификуваните професионалци во услужната дејност.
Со ваквиот развој на настаните на светско ниво, ќе биде потребно умешно маневрирање. Секако, би помогнало доколку политичарите престанат да го бараат најбрзиот и најлесен излез и, наместо тоа, решат да дејствуваат стратегиски во националните и светските економски и политички цели.
Автор: Даниел Џ. Арбес е извршен директор на „Ксерион инвестментс“
