Полската владејачка партија Право и правда (ПИС) знаеше што да очекува од белорускиот претседател Александар Лукашенко пред тој да почне да ги испраќа бегалците од Блискиот Исток до полската граница. Белоруските власти веќе постапија така и со Литванија и со Летонија. Како јасен знак за она што следуваше, во октомври Минск го раскина својот договор со Европската Унија (ЕУ) за повторно примање. Полска имаше време да преземе превентивни мерки во земјите на потекло на бегалците, но таа не го стори тоа и сега илјадници очајни луѓе на ладното време размислуваат какви опции им преостануваат.
Една од причините зошто владата предводена од ПИС не успеа да соработува со ЕУ за да ја спречи кризата пред неколку месеци е тоа што таа беше зафатена со борбата против европските институции за политизацијата на полското судство, меѓу другите прашања. Иронијата е тоа што ПИС претходно стана позната по одбивањето на владата да прима баратели на азил за време на бегалската криза од 2015 година.
Тогаш требаше да стане очигледно дека состојбата може многу лесно да се смени во спротивната насока. Официјални лица прогласија вонредна состојба и одржуваа прес-конференции, додека во заднината беа испратени оклопни возила што претставуваат потези чија цел беше да го обединат општеството зад Владата што сееше страв и патриотизам. Полското лидерство исто така одби да им дозволи пристап на новинарите во граничната зона, што остава впечаток дека нешто крие или е параноична. Во меѓувреме, Лукашенко дозволи новинарски пристап.
Од другата страна на границата се вооружените белоруски сили. Полските и белоруските војници ги делат само неколку десетици метри, а неколку илјади очајни луѓе се во средината. Состојбата е тензична и во секое време може да бидат испукани истрели. Белоруските власти се познати по својата жестина, додека најискусните воени команданти од полската страна одамна не се дел од владата на ПИС.
Се чини дека Лукашенко заклучи дека најдобро може да ја поправи својата позиција во очите на Западот и на неговиот најважен сојузник, Русија, не со тоа што ќе покаже дека е подготвен за соработка, туку со тоа што ќе покаже дека е подготвен на сè. На крајот на краиштата, со секоја провокација, пораката и до Русија и до Западот е јасна.
Владата на ПИС ја направи Полска сè поизолирана, со тоа што ги расипа односите со секој сојузник освен со најпроруската земја во ЕУ, Унгарија на Виктор Орбан. Полска сега е алатка, како што може да се види од одлуката на германската канцеларка Ангела Меркел и францускиот претседател Емануел Макрон да ја заобиколат Владата во Варшава и да дискутираат за миграциската криза со Лукашенко и со рускиот претседател Владимир Путин.
Полските граѓани сега мора да ја положат својата верба во преостанатата добра волја на ЕУ и на НАТО. Но, иако членот 5 од договорот за НАТО обезбедува заемна одбрана од надворешна агресија, тој не прецизира како треба да одговорат сојузниците. Дали треба да испратат војска или едноставно да формираат анкетна комисија? Во време на хибридна војна, добрите односи со соседите се најважни. Полјаците се безбедни сè додека се во добри односи со Германија, Франција и САД. За жал, тие односи во моментов се нарушени. Одбивањето на полската влада дури и да побара меѓународна помош ја влоши кризата на границата. Вклучувањето на Фронтекс веднаш ќе ја променеше равенката за Белорусија и Русија. Напад врз полски офицер е едно, но нападот врз офицери од сите европски земји е сосема друго. Меѓутоа, полската влада не го активира членот 4 од договорот за НАТО, иако тоа ќе доведеше до итни консултации меѓу сојузниците.
Друга причина зошто Полска беше толку неподготвена за кризата е тоа што чекорите на ПИС доведоа до поделби во полското општество и политичката елита. Очајна да спречи секаков вид меѓупартиски консензус, власта не ја покани опозицијата во Советот за национална безбедност. Но дури и да се случеше тоа, опозициските политичари ќе ги имаа сите причини да се сомневаат дека можеби тоа би водело до стапица. Во секој случај, фокусот би станал натпревар за политичка предност, а не за градење солидарност пред противничката закана.
Обединетиот фронт меѓу ПИС, водечката опозициска партија Граѓанска платформа и другите би бил многу полесен за политичките лидери во Берлин, Париз и Вашингтон за да го поддржат. Лидерот на Граѓанска платформа, поранешниот претседател на Европскиот совет, Доналд Туск, одржува добри односи со поранешните партнери и сојузници на Полска. За време на последниот самит на ЕУ во Брисел, тој имаше средби со најважните шефови на држави и влади, додека полскиот премиер Матеуш Моравјецки беше главно избегнуван.
Сами, Моравјецки и Јарослав Качински, лидерот на ПИС, поверојатно би поттикнале потсмев отколку солидарност. Но ова би можело да биде клучен момент за опозицијата, која колективно има подобар рејтинг во анкетите од ПИС. Сега, кога Полска се соочува со вистинска закана, светските лидери треба да запомнат дека ПИС не е синоним за Полска.
Полска сè уште е држава во која вреди да се верува, иако дел од нејзината политичка елита прави сè што е можно да ја претвори во безнадежен случај. Самата држава заслужува поддршка, дури и ако нејзината влада не ја добие.
Авторот е истакнат соработник во германскиот Совет за надворешни односи.
