Ако си заминете од Аргентина и се вратите по 20 дена, ќе видите дека сѐ е променето, но ако се вратите по 20 години, ќе откриете дека сè е исто. Така барем вели трагично соодветната шега за оваа пригода. Дали веројатно новиот претседател Алберто Фернандез конечно ќе успее да ја избрише оваа шега?
Според Светската банка, Аргентина од 1950 година досега секоја трета година ја поминала во рецесија. Неодамнешната кредитна криза може да претставува нејзин деветти суверен банкрот или трет од 2000 година. Ова е уште повознемирувачко ако се знае дека само пред еден век, Аргентина беше една од најбогатите земји во светот во однос на БДП по жител.
Да се објаснат хроничната нестабилност и епизодната неликвидност на Аргентина, мора да се погледне подалеку од лидерите, привремените надворешни шокови и специфичните грешки во политиките. Одговорот е во политичкиот систем, кој, осцилирајќи меѓу воена диктатура и популистички мајоритаризам, не успеа да ги зацементира институциите што можат да ги ограничат краткорочните мерки и да спроведуваат политики за долгорочен развој.
Актуелниот претседател Маурисио Макри наследи економска криза. Во 2016 година, Аргентина имаше големи дефицити, осиромашени девизни резерви, ограничен пристап до меѓународните пазари на капитал и висока и постојана инфлација. Стравувајќи дека „шок-терапијата“ ќе предизвика масовно незадоволство, Макри реши да спроведува постепени мерки, одложувајќи ги структурните реформи и сметајќи на поддршка од надворешното опкружување. Состојбите веднаш се влошија.
Но сегашните проблеми на Аргентина не се производ само на тешкото макроекономско наследство и лошата среќа. Од почетокот, Макри постави премногу политички цели, а имаше премалку инструменти, особено во однос на слабите институции и нетрпеливата политичка култура. Покрај лошите почетни услови, новата влада се соочи со познати структурни ограничувања. Затоа беше невозможно владата на Макри да ги укине контролите на валутата и капиталот и истовремено да испорача фискална консолидација, надворешна одржливост, пониска инфлација и инклузивен пораст. Нешто мораше да се промени. Сепак, поттикнат од прекумерниот оптимизам и поддржан од инвеститорите и од ММФ, Макри се обиде да испорача сѐ. Но политиката беше непостојана и шизофренична, што не е рецепт за трајни структурни промени. Сега, изборните последици од кои се плашеше Макри се материјализираа токму затоа што не ги спроведе потребните мерки.
Аргентина е длабоко поларизирана, а довербата е ниска. Но краткото помнење не е само аргентински феномен. Ретки се политичарите што се подготвени да претрпат краткорочни удари заради долгорочни придобивки. Но постојаната краткорочност мора да се урне под тежината на економската неопходност. Други земји раскрстија со минатото, откако достигнаа точка во која гласачите што бараа промени ги надвладеаја интересите што се противеа на нив.
Аргентинците мора да најдат начин да ја надминат недовербата кон институциите и кон другите граѓани и да формираат траен консензус за долгорочно креирање политики. Дури и ако новиот заем од ММФ понуди привремено олеснување или надворешните услови се подобрат, без убедливи структурни реформи, следната аргентинска криза најверојатно ќе личи на претходната. Среднорочната политичка агенда мора да вклучува трудови, даночни и пензиски реформи, како и намалување на непотребното јавно трошење. Но само овие мерки нема да бидат доволни. За трајно да се намалат структурните слабости на Аргентина, потребни се уште две групи политики.
Прво, на Аргентина ѝ треба долгорочна индустриска стратегија за развој на дополнителни извори на приход од извоз. Ова ќе бара диверзификација на економијата со стратегиски потези во сектори во кои Аргентина потенцијално има компаративна предност (како што се индустриската машинерија и хемиските производи) и ќе ги укине субвенциите за неконкурентни заштитени индустрии.
Стратегиската диверзификација и зголемените инвестиции во јавната инфраструктура би можеле да ѝ овозможат на Аргентина да ја подобри глобалната економска позиција. Но ваквиот пристап нема да успее додека не се отстранат политичките злоупотреби и корупцијата што ги мачи институциите на земјата уште од 1930-тите. Сè додека не се воспостави стимулативна структура, новите политики ќе продолжат да бидат заробени од разните интереси.
Второ, на Аргентина ѝ се потребни институционални реформи за да се зајакне улогата и кредибилитетот на домашната валута, да се намали доларизацијата и да се скроти инфлацијата. Затоа, идната влада мора да воспостави кредибилитет со посветеност на стабилноста на цените, спроведена од вистински независна централна банка, која може да понуди умерено, но постојано позитивно враќање на штедачите кон домашната валута. Во комбинација со развој на инструменти за штедење во локалната валута, позитивните стапки треба да помогнат во продлабочување на домашните пазари на капитал и проширување на банкарскиот систем. Креаторите на политиките исто така мора да постават ограничувања на задолжувањето во странски валути на владите, да формираат независен фискален совет и да обезбедат разумна политика за управување со протокот на капитал.
Добрата вест за Аргентина е тоа што кога веќе го допре дното, единствениот пат е нагоре. Фернандез, фаворит за победа на претседателските избори месецов, ќе го почне својот мандат со доволно политички капитал за да донесе дел од реформите што Макри не сакаше или не беше способен да ги спроведе. Ако сака да биде реизбран во 2023 година, на Фернандез ќе му треба растечка економија и тоа ќе бара од него да инвестира политички капитал. Оваа криза може да биде моментот кога политички невозможното ќе стане неизбежно. Нема да бидат потребни 20 години за да се види дали навистина е така.
Авторот е виш соработник на институтот „Брукингс“
