Ковид-19 однесе повеќе од 700.000 животи, заразени се над 20 милиони луѓе во светот и ги погоди еднакво богатите и сиромашните економии. Но и покрај тоа што поголемиот дел од светот се соочува со невидена рецесија, одговорите во политиките значително се разликуваат. Токму разликата меѓу Европа и Азија е таков пример.
И двата региона несомнено се соочуваат со сериозни економски тешкотии. Европската комисија очекува економијата на еврозоната, која порасна за 1,3 отсто во 2019 година, да се намали за 8,7 отсто оваа година. Во АСЕАН+3, кој ги опфаќа десетте членки на Здружението на југоисточни азиски држави (Брунеј, Камбоџа, Индонезија, Лаос, Малезија, Мјанмар, Филипини, Сингапур, Тајланд и Виетнам), заедно со Кина, Хонгконг, Јапонија и Јужна Кореја, растот на БДП се очекува да се намали на нула отсто оваа година за разлика од 4,8 отсто во претходната. Политичарите во двата региона реагираа силно со досега невиден монетарен и фискален стимул, како и со други мерки за поддршка на економијата. Но различните економски структури, институционалниот систем и недостатоците значат дека големината, содржината и дистрибуцијата на поддршката се многу различни.
Во Европската Унија (ЕУ), пак, фискалните правила, особено строгото правило дека буџетскиот дефицит не треба да надмине три отсто од БДП, привремено не важеа за да им се даде на земјите повеќе простор за експанзивна фискална политика, така што големината на стимулот е различен за секоја земја, од 50 отсто од БДП во Италија до неколку отсто во други земји, како Ирска. Овие политики во голема мера ја чуваат европската валута стабилна.
Во АСЕАН+3, опсегот е незначително помал. Стимулот во Јапонија е најголем со 40 отсто од БДП додека кај другите економии тој е околу 10 отсто од БДП. Генерално, фискалните мерки заедно со индиректните финансиски мерки (како што е мораториумот на долгот), изнесуваат скоро 29 отсто од БДП во еврозоната и 13 отсто од БДП во АСЕАН+3.
Разликите во одговорот на кризата можат делумно да се објаснат со степенот до кој се користат гаранциите за поддршка на фирмите. Во еврозоната, дискрециските буџетски мерки во висина од 5,3 отсто од БДП се поддржани од капацитетите на ликвидност, кои изнесуваат скоро 21 отсто од БДП. Овие капацитети се состојат од програми за јавни гаранции, кои ја насочуваат ликвидноста преку банкарскиот систем во економијата. Економиите на АСЕАН+3 спроведуваат дискрециско-фискални мерки на слично скалило со 5,1 отсто од БДП во просек, но се поддржани од програмите за поддршка на ликвидност, кои просечно се само пет отсто од БДП (вклучувајќи привремено олеснување и мораториум на долговите).
Двата региона презедоа чекори за поддршка на приходите на домаќинствата, иако и тука структурните разлики се претворија во спротивставени пристапи. Економиите во еврозоната ги фаворизираат системите за зачувување на работните места преку краткорочни надоместоци што е делумно одраз на широките системи на социјална заштита во регионот. Многу економии на АСЕАН+3 имаат поголеми неформални економии, пофлексибилни пазари на трудот и послаби мрежи за социјална заштита, поради што ефикасно се покажаа директните програми за поддршка на приходите.
Покрај тоа, автоматските стабилизатори, како што се оданочувањето, проширената помош за невработени и социјалните придобивки, одиграа многу поголема улога во еврозоната, каде што тие изнесуваат околу пет отсто од БДП. Во повеќето економии на АСЕАН+3, ваквите стабилизатори се проценуваат на вкупно 1,1 отсто од БДП.
Друга забележителна разлика е институционалната. Прво, поддршката на Европската комисија за ублажување на ризиците од невработеност во итни случаи може да обезбеди заем од 100 милијарди евра по поволни услови за членките. Второ, Европската инвестициска банка е достапна за поддршка на деловните активности со мобилизирање до 200 милијарди евра. Трето, кредитната линија на Европскиот механизам за стабилност за поддршка на пандемична криза поддржува трошоци за здравствена заштита и превентивни мерки за време на кризата со ковид-19 до 240 милијарди евра.
Значителни разлики постојат и во пристапот на монетарната политика. Во економиите во развој, централните банки се фокусираа на намалување на стапките и инјектирање ликвидност. Клучни мерки во АСЕАН+3 вклучуваат владини гаранции за избор на банкарски кредитни линии, линии за привремено финансирање и набавки на корпоративни обврзници. Спротивно на тоа, централните банки во напредните економии немаа простор да ги намалат каматните стапки, па затоа се потпираат на квантитативно олеснување. Европската централна банка ја прошири својата програма за откуп на средства во износ од 120 милијарди евра и создаде нова привремена програма за набавка во кризна состојба на пандемија од 750 милијарди евра, која потоа се зголеми за 600 милијарди евра.
Пандемијата на ковид-19 го истакна начинот на кој влијаеја структурните разлики, институционалните рамки и степенот до кој владите и финансиските системи имаа изградено амортизација врз кризата. Но краткорочните итни мерки се само почеток.
Невозможно е да се каже како ќе се одвива кризата со ковид-19. Дури и ако вирусот се стави под контрола релативно брзо, патот до закрепнувањето ќе биде долг. Во Европа и во Азија, политичарите мора да започнат да размислуваат како да ги претворат итните економски мерки во поодржливи политики поради можноста од девалвација на парите. Нивните пристапи можеби се различни, но исти треба да бидат нивните цели, како стабилниот курс во економиите, но и заштитата на животите и егзистенцијата кај најранливите.
Авторот Кор е главен економист во канцеларијата за макроекономско истражување на АСЕАН+3. Ролф Штраух е главен економист во Европскиот механизам за стабилност.
