Европските лидери си честитаа меѓусебно откако неодамнешните разговори во Женева сугерираа дека американскиот претседател Доналд Трамп ќе ги ислуша и земе предвид нивните грижи во врска со планот на САД за мир во Украина. Но, славеничката атмосфера брзо стивна откако Кремљ го отфрли европскиот контрапредлог за прекин на војната. Таквата состојба го соочува украинскиот претседател Володимир Зеленски со тежок избор – да ја прифати понудата што ја осмислија заедно Американците и Русите или да ја ризикува иднината на својата земја, полагајќи надеж дека еден ден ќе добие доволно помош од неговите непостојани европски пријатели. Истите пријатели што, по речиси четири години војна, не му испраќаат нивни војници, ниту оружје што тој го бара, ниту се осмелуваат да ги искористат замрзнатите средства на Русија во нивните банки за да му помогнат.
Носителите на власта постојано се соочуваат со големи дилеми и тежок избор, кои налагаат сложени и често високоризични одлуки за повеќеслојни предизвици, што обично носат длабоки последици. Современите лидери затоа мора да ги засноваат одлуките врз сопствена процена, но и врз соработка со експерти и стратешка предвидливост за да се справат со овие тешки избори, а наедно да бидат подготвени да се приспособат на можни неповолни последици. Но, дури и внимателно пресметаните политики може да резултираат со непредвидлив исход, за што сведочат голем број примери низ историјата.
Казнените репарации наметнати врз Германија со Версајскиот договор од 1919 година биле наменети да спречат идни конфликти, а всушност поттикнаа економски превирања, големо незадоволство во земјата и подем на екстремистички идеологии, кои доведоа до Втората светска војна. Првичните економски реформи на Денг Сјаопинг од 1978 година наменети за ублажување на економската криза во Кина станаа основа за нејзин подем во глобална суперсила каква што е денес. Политиката на „гласност“ на Михаил Горбачов, за општествени реформи во Советскиот Сојуз во 80-тите години од минатиот век, била наменета да го модернизира и стабилизира советскиот систем, но се смета дека ненамерно го забрзала неговиот колапс. Поддршката на американскиот претседател Роналд Реган за муџахедините во војната во Авганистан против СССР во 80-тите години од 20 век доведе до создавање идни противници на САД што ќе ги обликуваат глобалните конфликти децении подоцна. Сите овие одлуки биле со далекосежни непредвидливи последици.
Политичките претставници и националните власти денес се соочуваат со предизвици врз кои влијае испреплетеноста на повеќе кризи, првенствено на геополитичките конфликти и позиционирања, но сѐ повеќе и на вонредни климатски состојби, пандемии, технолошки ризици и општествени нееднаквости. А притисокот за испорачување одлука само е зголемен од очекувањата на нивните граѓани за решителност и мудрост. Одлуките затоа честопати вклучуваат големи ризици наспроти стратешките цели, па при одлучувањето можеби не се пресудни ниту експертските видувања.
Американскиот политиколог и универзитетски професор Џон Миршајмер истакнува дека западните санкции чија цел била економски да ја уништат Русија всушност создале неповолна ситуација за Западот: мултиполарен светски поредок што ја предизвикува американската хегемонија. Тој во анализа, во комбинација со предупредувањата на професорот Џефри Сакс, открива зошто стратегијата на Западот има контраефект, забрзувајќи го падот на сопствениот поредок. Во изборот од странскиот печат во ова викенд-издание на „Нова Македонија“е пренесен текст на „Вашингтон пост“ во кој се тврди дека сегашната криза со водоснабдување во Иран има корени во политичките одлуки на високо ниво донесени во текот на изминатите децении. Нивна цел била зајакнување на земјоделството (вклучувајќи ги и одлуките за интензивно наводнување), за Иран во голема мера да стане самоодржлив во производството на храна – по цена на речиси сите драгоцени водни ресурси на земјата. Постигнувањето на првичната цел за напредок во снабдување со еден витален ресурс – храната, иако со сигурност било со најдобри намери, се одразило врз недостиг од друг ресурс – водата. Тоа само покажува дека носителите на власт работат во средина дефинирана од висока сложеност, неизвесност и голема морална тежина на одлуките. Историските лекции, како и современите студии ,укажуваат дека дури и најдобронамерните одлуки може да имаат изненадувачки и долгорочни негативни последици.
И македонските политички претставници се соочени со предизвици што носат тежок избор и дилеми, бидејќи одлуките ќе имаат големо влијание врз иднината на државата и на народот што им дал доверба за да се справуваат токму со осетливи прашања. Тука првенствено се мисли на уставните измени, кои постојано се спомнуваат и во Брисел и во Софија, а сѐ почесто и во Скопје. Редакцијата на „Нова Македонија“ низ разговори со уставни експерти и дипломати увиде дека при моделирањето на Уставот треба да се примени сувернистичкиот пристап, за тој да биде приспособлив на актуелните околности, што значи дека македонската нација е носител на суверенитетот на државата во која сите ги уживаат правата во согласност со меѓународните закони и конвенции.
Забележливо е дека Македонија во изминатата година и пол покажува проактивност и креативност во надминувањето на блокираните евроинтеграции, нудејќи разни решенија, дури и надвор од вообичаените рамки, како и начини како да се постигне договор за ова прашање, вклучувајќи и компромис што ќе ги задоволи сите страни, додека Европската комисија останува на тврдиот став за што поскоро спроведување уставни измени. Притоа сведоци сме и на силна дипломатска активност од македонска страна за наоѓање решение за излез од ќор-сокакот во евроинтегративниот процес, без да чекаме некој друг однадвор да ни понуди решенија. Во такви околности, извесно е дека на македонските политички претставници вклучени во процесот на одлучување ќе им бидат потребни мудрост, трпеливост и истрајност, бидејќи нема лесни одлуки за тешки предизвици.
