Откако студенилото на короната ќе замине, ќе останат сите човечки студенила што постоеја и пред короната, кои својот исцелител ќе мора да го побараат во топлокрвноста на човечкото срце
„Постојат зими кои за секого од нас подготвуваат свое посебно студенило“, читам во една книга за животот, поточно, книга за чувството дека животот се прелева низ границите за кои не постојат пасоши.
„По дождот“ на Раде Шербеџија имаше промоција во Скопје истиот ден кога коронавирусот без пасош се прелеа преку границите на земјата, како дождот од насловот – автобиографска разделница што помалку привидно, а повеќе чувствено го поделил животот на авторот пред и по оној дожд во филмот на Манчевски.
Веќе следниот ден, короната почна да ја испишува својата статистика врз нашите животи во три тома (на заразени, оздравени и мртви), како некакво сведоштво дека била овде и дека и невидливото може да има мошне видливо влијание врз животот на луѓето.
Дотолку почувствувано ќе ја запомниме и како некаква (авто)биографска разделница во животот, на живот пред и по короната.
Веќе по првите прочитани страници од слободната „лектира“, паднаа и првите полициски часови, а потоа и првиот вистински снег од последниот вагон на зимата.
Падна и прашање од воведот: дали зимата што помина е една од оние чие студенило е подготвено за нас, како топлокрвни одметници од природните закони или како ладнокрвни одметници од етичките закони?
Снегот, кој долго го чекавме, а не можевме да му се израдуваме (повеќе го набљудувавме од прозорец), му се предаде на дождот по него и со таа изгубена битка, веројатно, заврши и војната на зимата. Но „студенилото“ на короната како да реши да остане малку подолго, колку да се увери дека нема да биде набргу заборавена.
Можеби и да нè увери дека некои мали нешта се поважни од некои големи нешта – дека проблемите на оваа мала земја се поголеми од надежите во големите сојузи, а едно почувствувано дружење се разгранува во нас многу повеќе од она на социјалните мрежи.
И ако од неа (короната) сосема заборавивме на ЕУ, таа (во согласност со поуката на короната за важноста на малите) „кондуктерски“ ни соопшти дека сме во возот за преговарање, а возот ја напушта станицата. Нема враќање назад, вели. А само што се вратив во детството, само што доживеав еден флешбек со поглед на празните улици од деца и снег.
Деновите минати во затворено траат долго како непроспиени ноќи, а будноста во погрешно време вади заборавени нешта на виделина, како улиците полни со деца и снег во она време кога животот се прелеваше преку граници лесно како вирус, а децата на снегот беа слободни и црвени како југословенски пасоши.
Колите беа реткост и полни со луѓе, а луѓето беа главната движечка сила на денот, па сепак, се стигнуваше навреме до сите животни станици. Имало време за сè, велат. И за програма плус. Цртаните филмови траеја помалку од петнаесетина минути, но затоа голем дел од времето бевме сами свои филмаџии и изумители на игри.
Снегот доаѓаше навреме и во големи количества, а по него и децата: снегот беше претежно дебел, а децата претежно слаби. Со промените во технологијата и животните навики, оваа закономерност натежна во обратна насока, а најпосле и едните и другите, божем меѓусебно договорени, се истенчија низ новите улици…
И тогаш (како и денес) секој немаше пари за скијање.
Но бидејќи пивото беше евтино и се купуваше во гајби, а амбалажата беше исклучиво кршлива, скршеното низ излети и слави оставаше неупотребливи гајби зад себе, па тие набргу си наоѓаа нов употребувач во детската фантазија. Од горните рабови на гајбите се сечеа/правеа к’нки – импровизирани малечки скии, соодветни на детските нозе, во духот на џебното издание „Направи сам“ што висеше безмалку во сечија библиотека.
Малкуте коли и многуте деца беа формула за радост. И – некаква удолнина/угорнина, колку пострмна – толку подобра, а скијањето на к’нки се учеше исклучиво преку сопствени падови и со малолетни инструктори без лиценци, но затоа со богато лизгачко искуство видно распоредено по колената и главата.
Да се „насанкаш“ значеше нешто сосема различно од она денес: беше синоним на радоста и го вклучуваше другиот како дел од неа, а не како пократок пат до успехот.
Но постоеше и апстиненција од игрите. И лектира за таквите примери/раскази –-„Игра на прозорец“ од Генади Болиновски.
На оваа лектира (тогаш за трето одделение) ме потсетија прозорците со поглед на празните улици и на тоа како радоста отаде прозорецот и тогаш се одложуваше поради некакви дождови, скршеници или незавршени задачи… Таа голема лектира за малите ме потсети и на прашањето за она што е највредно и најскапо за човекот, а чиј одговор треба да се смести во еден збор во „разговор за делото“ – она што доаѓа на крајот на делото и му се обраќа на детето – малата куќа на големата (с)мисла…
Ете, и овој мал, а галопирачки вирус, кој нечујно тропа однадвор, не сакајќи ми го „отвори“ прозорецот кон добата кога бевме мали, а сепак доволно вешти да си направиме сопствени скии, доволно храбри пред големите удолнини и доволно упорни да издржиме од оваа страна на прозорецот, додека да поминат дождовите, додека да зарасне скршеното, додека да се реши она што не треба да остане нерешено за утре…
Одговорот, пак, на прашањето дали зимата што помина е една од оние чие студенило е подготвено за нас, не е лесно да се смести во еден збор, како во лектирата „Игра на прозорец“.
Откако студенилото на короната ќе замине, ќе останат сите човечки студенила што постоеја и пред короната, кои својот исцелител ќе мора да го побараат во топлокрвноста на човечкото срце.
Во меѓувреме, ќе продолжи да се игра највешто што може играта на капиталот и ќе продолжи да се пишува најдобро што умее книгата за животот, поточно за чувството дека животот се затвора во границите на домот, а токму во „мојата“ лектира го најдов еден од најубавите описи на домот: „Домот е онаму каде што интимните нешта се потпираат на нас со природни движења и каде што пронаоѓаме рамнотежа и сигурност…“
Од возот на преговори не ги гледам нив. Не знам ни дали постои последна станица, ниту дали ќе постои ветената земја што прелева преку границите за кои не е потребен пасош. Но возовите (и оние бавните), веројатно, ќе постојат уште многу зими и снегови, заедно со разговорите на долгите патувања.
Најубави се оние што те носат на вистинско место и кога тоа место има свое место и во срцето. Од двете страни на прозорецот.
