Америка има културни и структурни предности што европските влади не можат да ги достигнат
САД на почетокот на милениумот не „планираа“ да ја надминат Европа. Немаше верзија на новиот извештај за конкурентност на Марио Драги. Тоа не произведе еквивалент на агендата во Лисабон, која во 2000 година ја обврза ЕУ да ја изгради „најдинамичната економија базирана на знаење во светот“. Соединетите Американски Држави беа жалосно небрежни на полето на извештаите. Сепак, еве сме тука. Трансатлантската дивергенција во материјалните резултати трае веќе две децении. А Европа на почетокот беше посиромашна.
Најблиску нешто што Вашингтон го имаше до шематска економска визија во тој период е неодамнешниот протекционизам на Џо Бајден. Драги е под основани критики затоа што сака да го усвои. Но, дури и ако тој предложи, наместо тоа, да се имитира лабавоста на американскиот слободен пазар, како би можел? Што и да мислите дека ја попречува Европа против САД, постојат културни причини за сомневање дека може да се поправи. Континентот е, на крајот, поинакво место.
Ако проблемот на Европа е што не може да спроведе „Бајденомикс“ (економска програма на претседателот на САД – н.з.), тој проблем е тука да остане. Околу 67 години по Договорот од Рим, ЕУ има буџет што изнесува еден отсто од производството на Унијата. Дури и ако донекаде порасне, што е далеку од сигурно, бидејќи антибриселските партии цветаат низ целиот континент, кој очекува дека некогаш ќе се приближи до федералната чанта на САД? Кој очекува, дури и ако националните ветa се скратуваат овде-онде, како што сака Драги, европското одлучување да личи на она на Вашингтон? Камоли на Пекинг? Ова не е неуспех на лидерството. Европа едноставно не е национална држава.
Меѓутоа, ако проблемот на Европа е оптоварена влада, нема технократски одговор и за тоа. Европејците имаат поголеми очекувања од социјалната држава отколку Американците. Без оглед на коренот на ова – католичко општествено учење, остаток од меѓукласна обврска од феудално време или „декаденција“ – тоа е културна карактеристика. Лидерите што ќе го отфрлат ова ризикуваат граѓански немир (Маргарет Тачер, Емануел Макрон) или изборен пораз (Герхард Шредер). Брегзитерите што сметаат дека Британија е „англосаксонска“ за овие работи треба да предложат американско ниво на законско платено отсуство – односно нула – и да ја чекаат реакцијата.
Сепак, третата причина за релативниот умор на Европа е нејзиниот далеку од комплетен единствен пазар. Тука може да се направи повеќе. Драги е најдобар во интеграцијата на пазарите на капитал. На крајот, сепак, не може да се заобиколи фактот дека Америка има единствен или барем претежно доминантен јазик. Не сите народи го прават тоа (видете ја Индија). Дваесет и седумчлен мултинационален ентитет секако не. Културните бариери за зголемување на бизнисот низ Европа не можат да бидат толку ниски како во САД, кои се обединето место подолго од Германија или Италија, а камоли од ЕУ.
Ова се безвременски разлики меѓу двете страни на северниот дел на Атлантикот. Но има и понови. Во 1990-тите, просечната возраст во САД не беше многу пониска отколку во Европа. Оттогаш јазот се зголеми. (Делумно одраз на долговечноста на Европејците.) Ако сите други работи се еднакви, би можеле да очекуваме само ова да резултира во прогресивно помалку динамична Европа. Но другите работи не се еднакви. САД станаа најголемиот производител на нафта и природен гас на Земјата. Европа ја немаше истата геолошка среќа, дури и пред американската бонанца од шкрилци.
Всушност, ако ги земеме заедно сите предности на Америка – минерални, демографски, јазични – чудо е што нејзиното економско водство над Европа не е ни пошироко. И ова е без навлегување во нематеријалниот ресурс на претприемачкиот ентузијазам. Американски инвеститор од Обединетото Кралство ми кажа што го погодило во врска со неговиот нов дом: има малку одобрување кога му велите на вашиот дипломец дека ќе започнете бизнис. Колку тој културолошки проблем е подложен на техничко решение?
Можеби отстапувањето не го претставуваат перформансите на Европа од почетокот на милениумот, туку во децениите пред тоа. Она што Драги го нарекува „социјален модел“ беше заштитено од одредена интензивна конкуренција. Кина го чувствуваше својот пат во светот. Индија се либерализира дури во 1991 година. Потешкиот американски модел може да биде уште подобро приспособен за овој век отколку за минатиот.
Не мешајте го овој фатализам со неволја. Претпочитам, а и живеам во Европа. Се забележува дека американските елити го посетуваат континентот до степен што нивните европски колеги не го возвраќаат. Всушност, неподготвеноста на Европа за реформи е неразделна од слаткоста на животот тука за доволно луѓе. Само што извештајот на Драги нема да биде последен. Секогаш кога некој извештај ќе биде објавен, сето тоа е да се пофали содржината, но да се преиспитаат шансите да биде спроведена. Ова е лекомислена учтивост. До степен до кој планот е политички и културно неверојатен, тој не е добар план.
Џанан Ганеш
