Во моите написи неретко зборувам за битни елементи во детскиот развој, што е сосема логично со оглед на мојата професија – педијатар и психолог. Така и овој напис е посветен на едно поново истражување, кое може да биде битно како насока за воспитниот процес на децата.
Ние од постарите генерации многу добро се сеќаваме на оживеаните ликови од филмовите на Волт Дизни (Бамби, трите прасенца, кралот Лав…), како и на симпатичните ликови од басните (Аладин, Снежана, Ивица и Марица…), кои постарите ни ги читаа пред спиење. Во сите нив, животните имаа човечки особини, кои ги претпочитавме и присвојуваме како добри и пожелни, или обратно, особини што беа неубави и кои се трудевме да ги избегнуваме во секојдневното однесување.
Едно истражување направено во Универзитетот во Плимут покажува дека животинските ликови во книгите за деца ја поттикнуваат „теоријата на умот“. Поточно, детската литература е преполна со антропоморфни или нечовечки ликови, кои може да се користат како скеле за да ги научат децата за теоријата на умот (ToM) или за начините на кои луѓето размислуваат или чувствуваат за општествениот свет.
Во психологијата, теоријата на умот се однесува на способноста да се разберат другите луѓе со тоа што им се припишуваат одредени ментални состојби. Теоријата на умот вклучува разбирање дека туѓите верувања, желби, намери, емоции и мисли може да се разликуваат од нашите. Поседувањето функционална теорија на умот е од клучно значење за успех во секојдневните човечки социјални интеракции
Имено, животинските ликови во детските книги можат значително да ги зајакнат нивните вештини за теоријата на умот, кои се од суштинско значење за разбирање на социјалните знаци и сигнали. Истражувањето покажало дека децата изложени на животински ликови имале подобри резултати на тестовите за теорија на умот отколку оние со човечки карактери, при што помалите деца добивале слични резултати како постарите врсници.
Ова сугерира дека животинските ликови играат клучна улога во помагањето на децата да го толкуваат и да го предвидат социјалното однесување. Наодите од студијата ја нагласуваат важноста од инкорпорирање и на човечки и нечовечки карактери во материјалот за учење на децата.
Истражувачите од Универзитетот во Плимут покажаа дека детските книги се полни со ликови од животни чии лудории ги освојуваат срцата и ја инспирираат имагинацијата на нивните млади читатели. Истражувањето го испитувало степенот до кој различни нечовечки ликови влијаат врз вештините во теоријата на умот на децата, кои вклучуваат способност да читаат и да предвидуваат општествени промени во околината преку тонот на гласот, изборот на зборови или изразот на лицето. Наодите покажале дека и човечките и нечовечките ликови се важни за да им помогнат на децата да го толкуваат светот околу нив и дека тие играат различни улоги во различни фази од нивниот развој.
Во оваа студија, 107 деца со нормален развој од Обединетото Кралство, на возраст од една, три и пет години (5-10 години), завршиле човечки и антропоморфен ToM-тест што го тестирал нивното разбирање за faux pas (социјална грешка, погрешен чекор, социјално незгоден или нетактичен чин).
Поточно, на децата од овие три возрасни групи им била дадена човечка верзија на 20 faux pas приказни и идентична животинска верзија на истите приказни на растојание од една недела (со контрабаланс помеѓу часовите).
Парната споредба покажала дека учесниците со една година постигнале значително подобри резултати на тестот ToM на животни во споредба со човечкиот ToM-тест, со што се совпаѓаат со резултатите на ToM на децата со три години.
Во човечката верзија на задачата имало јасна прогресија во способностите на ToM поврзани со возраста, при што постарите деца ги надминувале помладите деца и се подобрувале кога приказните биле човечки наместо антропоморфни.
Во оваа студија, исто така, се дискутираат импликациите и идните насоки, во согласност со теориите за специјализација на видовите и важноста на антропоморфизмот за децата.
Студијата покажа дека кога се соочуваат со човечки карактери, има јасна прогресија поврзана со возраста, при што постарите деца постојано ги надминуваат своите помлади колеги. Всушност, тригодишните деца имале подобри резултати отколку што предвидувале истражувачите во тестовите со човечки карактери.
Меѓутоа, во тестовите што вклучувале ликови од животни, едногодишните учесници биле во можност да ги усогласат резултатите постигнати од тригодишните учесници, две години постари од нив.
Преку објавените резултати во „Журналот за експериментална детска психологија“, истражувачите велат дека наодите ја нагласуваат важноста како на човечки така и на нечовечки ликови за најраниот развој на децата.
Д-р Атертон, главен автор на новата студија, вели: „Животните играат огромен дел од детските приказни, без разлика дали тоа е во книги и стрипови или преку ТВ и филмови.
Сакавме да тестираме дали тоа се должи на повеќе од едноставното допаѓање на ликовите и дали има вистински придобивки за децата да учат преку гледање или читање за животни и дали тоа се менува со текот на времето.
Нашите наоди покажаа дека и човечките и нечовечките ликови се важни за да им помогнат на децата да го толкуваат светот околу нив и дека тие играат различни улоги во различни фази од нивниот развој. При приспособувањето на активностите и лекциите во градинките и раните училишни години треба да се земе предвид ова сознание и тоа може да биде многу ефикасно во помагањето да се поддржи нивниот развој“.
Истражувањето се надоврзува на претходните студии на д-р Атертон и д-р Крос, кои ги истражуваат факторите што можат да влијаат на образовниот и социјалниот развој на луѓето со аутизам и тешкотии во учењето. Тие вклучуваат иницијативи што покажуваат дека играњето табла и онлајн игри може да ја зголеми самодовербата кај луѓето со аутизам, а исто така нагласуваат дека луѓето со дислексија и дискалкулија покажуваат намалена пристрасност кон другите врз основа на карактеристики како што се нивната попреченост, раса или пол.
Врз основа на новото истражување, истражувачите сега имаат намера подетално да истражат дали нивните наоди би можеле да се искористат конкретно за да им користат на децата со такви состојби. Во тој контекст, веруваме дека оваа нова студија може да има особено значење за луѓето со аутизам или други состојби што можат да влијаат на нивното учење. Работејќи со тинејџери во минатото, забележавме како задачите што вклучуваат животински ликови може да резултираат аутистите да имаат еднакво добри перформанси како и децата што немаат аутизам.
Клучни сознанија
• Животинските ликови ја подобруваат теоријата на умот на децата, дури и кај помалите деца.
• Децата изложени на животински ликови извршија тестови, како и постарите врсници.
• Истражувањето информира за стратегии полезни во воспитниот процес.
Акад. Нада Поп-Јорданова
