- Доминацијата на геополитиката во политиката на проширувањето на ЕУ ја прави и најновата идеја за членство/пристапување кон Унијата во две брзини:
– првата е условно членство без право на глас во донесувањето одлуки;
– втората е членство со одложен рок и целосни права и обврски само по исполнување соодветни геополитички услови.
На тој начин политиката на проширувањето на ЕУ добива нова динамика и содржина, и тоа експлицитно на геополитичката основа и западните цели на ЕУ. Се воспоставуваат нови стандарди и критериуми…
Најновите изјави на генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, дека Русија останува главна закана, дури и по војната со Украина, ја потврдуваат опцијата за војна што моментално доминира во ЕУ и европскиот дел од НАТО во геополитичка и стратешко-организациска смисла. Таа моментално е главен фактор на кохезија на владејачките политички елити во таа област, со мали исклучоци (Унгарија, Словачка, политички структури од германската АфД до суверенистите низ цела Европа). Отворено е прашањето до кој степен таквата опција е суштински поддржана од сегашната американска администрација на претседателот Доналд Трамп, со оглед на неговата аверзија кон учеството на САД во продолжувањето на војната на Западот со Русија, но и „мирновременската“ доктрина во пристапот кон глобалните односи заснована на прифаќање мултиполарност и неоспорно соперништво со други сили (Кина, Русија), како реалполитичка средина во развојот на сегашните и идните глобални односи.
Брисел проектира нова железна завеса
Она што е индикативно од изјавата на господин Руте и еврозападното мнозинство што ја поддржува е проекцијата на нова железна завеса на европскиот континент, која веќе се формира преку херметичко затворање на границите на Балтикот со Русија, Полска со Белорусија, изолационистички воено-политички активности кон рускиот Калининградски Регион, стратешки акции на НАТО околу Балтичко и Црно Море, делтата на Дунав, Одеса, безбедносен чадор за Молдавија и Украина…
Цврстиот и на некој начин решителен став кога станува збор за непожелноста на сегашната политичка Русија во „обединета“ Европа, како што ја гледаат денес потесната владејачка елита на ЕУ и евро-НАТО, исто така укажува на заклучокот за геополитичка намера за воспоставување нова политичка карта на Европа, со изолирање на Русија и она што на крајот ќе остане со неа покрај Белорусија.
По падот на Берлинскиот ѕид и за време на ерата на униполарност, геополитичките цели на Западот во Европа беа реализирани претежно преку проширувањето на НАТО со „помош“ на ЕУ.
Овој механизам, со фокус на геополитиката, функционира уште од „големата експлозија“ – проширувањето на ЕУ кон исток со приемот на десет нови членки во 2004 година, по што следуваше приемот на Романија и Бугарија во 2007 година и Хрватска во 2013 година, надвор од стандардните критериуми на ЕУ. Во тоа време, НАТО сè уште имаше „авангардна“ улога, која продолжува да работи на Западен Балкан преку „напредните“ кандидати на Албанија и Црна Гора (членки на НАТО) за членство во ЕУ. Проширувањето на НАТО беше делумно запрено со руската интервенција во Украина, со што се наруши долгорочната стратегија за напредување кон Исток од самитот на НАТО во Букурешт во 2008 година. Затоа, механизмите на ЕУ сега добиваат приоритет преку враќањето на нејзината политика на проширување, а Украина и Молдавија стануваат приоритетна цел во новата западна проекција на Европа со доминација на геополитиката, надвор од стандардните норми и процедури, донекаде слично на приемот на Романија и Бугарија во 2007 година.
Брисел внедри геополитички критериуми во политиките за проширување на ЕУ
Доминацијата на геополитиката во политиката на проширувањето на ЕУ ја прави и најновата идеја за членство/пристапување во две брзини: првата е условно членство без право на глас во донесувањето одлуки; втората е членство со одложен рок и целосни права и обврски само по исполнување соодветни геополитички услови.
Така, политиката на проширувањето на ЕУ добива нова динамика и содржина експлицитно на геополитичка основа и западните цели на ЕУ. Се воспоставуваат нови стандарди и критериуми. Првиот и најважен, барем кога станува збор за водечките актери на ЕУ во ова свикување и момент, е целосна посветеност на западните стандарди и вредности на сегашниот либерално-демократски правила – базиран поредок со јасна идеолошка и политичка одвоеност од странското „малигно“ влијание на Русија, Кина итн. Во овој контекст, важен критериум е усогласувањето со надворешната и безбедносната политика на ЕУ, што во основа значи целосно и безрезервно прифаќање на сегашната политика на санкции кон Русија врз основа на сегашниот став на мнозинството во ЕУ за руско-украинската војна, нејзините причини и можните последици. Овој критериум сега доминира во форма на услови и претходно исполнување, додека условите што го сочинуваат „acquis“ на ЕУ (правното „acquis“ на ЕУ, правата и обврските на земјите членки, пазарната економија и економската конкурентност) остануваат како обврска на целиот процес на пристапување.
Флагрантно отстапување на Брисел од правните и
принципиелните услови што треба да се исполнат за влез во ЕУ
Друга новина е отстапувањето од правните и принципиелните услови што подразбираат третман на кандидатите и правно проширување на „acquis“ на ЕУ. Во меѓународноправна смисла и според Лисабонскиот договор/Уставот на ЕУ, нови членки на ЕУ можат да бидат само суверени држави со целосен меѓународен правен субјективитет во рамките на меѓународно признаените граници. Исклучок е веќе Кипар, кој беше прифатен без контрола врз значаен дел од територијата под турска окупација, но се третира како суверена држава, полноправна членка на ОН, во рамките на меѓународно признаените граници. Во оваа пригода, ЕУ зазеде став дека овој случај не може да се повтори во иднина, а прашањето останува како да се воспостават преговарачки рамки за Украина и Молдавија и да се применат на целата територија на оние држави што не контролираат делови од нивните територии. Во случајот со Украина постои и проблемот со проверка на владеењето на правото, демократските институции, човековите права, со правен и политички систем што функционира исклучиво во воена состојба, кога редовниот политички и правен систем е суспендиран, почнувајќи од изборите и другите циклуси.
Зоран Миливојевиќ
Авторот е дипломат во пензија
