Старата поговорка вели дека мудроста доаѓа со годините, па како тогаш не би доаѓала со вековите, што ги прави цивилизациите на стариот свет вистински ризници на мудрост. Европските и кинеските цивилизации се меѓу најстарите во светот, а збирка дела не би била доволна за да се наброи сè што овие две цивилизации му дале на човештвото; од хартија, компаси, барут, првата печатарска машина и првата парна машина, па сè до динамит и пеницилин. Кога на тоа ќе ги додадеме грчката филозофија, римското право и првиот државен бирократски мандарински систем, речиси можеме да кажеме дека Европа и Кина му дале на човештвото сè што му е потребно за да живее на цивилизиран начин и дека другите култури, како што е неизбежната американска, знаеле како да се подобрат и користат.
Историјата така патува во меѓусебниот однос на различните цивилизации и култури и е среќна ако тоа патување не е премногу турбулентно и ако културите и цивилизациите повеќе соработуваат отколку што се судираат, иако судирите на цивилизациите се исто така вистински феномен. Живееме во време кога геополитичките страсти повторно се разгореа низ целиот свет и кога вчерашните концепти за мека моќ сега се само реторика, а меѓународните односи брзо се враќаат на класичниот реалистички концепт на таканаречената тврда моќ, како резултат на што повторно се крева прашина и тенкови и беспилотни летала се нафрлаат низ целиот свет – од Украина, преку Блискиот Исток, до најновата ескалација меѓу Камбоџа и Тајланд – со неизвесна перспектива за смирување на овие геополитички пожари. Затоа, светот, меѓународните односи и генерално загрижената светска јавност мора да го поздрават состанокот на двете „меки“ сили на нашето време – Кина и Европската Унија – на највисоко ниво, откако нивните политички и стратешки самити се одржаа минатиот четврток во Пекинг, предводени од една страна од претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, и претседателот на Европскиот совет, Антонио Кошта, а од друга страна од кинескиот претседател Си Џинпинг и премиерот Ли Чијанг. На овој самит, Кина и Европската Унија продолжија да демонстрираат стратешко трпение и, како „помеки“ и порационални делови од спротивставените светски геополитички блокови и кланови, со овој 25-ти самит, како и со сите претходни од изминатите децении, тие дејствуваат конструктивно врз затегнатите глобални геополитички односи.
Додека Трамп го крева гласот кон Путин, додека тој мирно напредува град по град на фронтот во Украина, и додека Нетанјаху се спротивставува на сѐ низ Блискиот Исток за што мисли дека ја загрозува безбедноста на државата Израел, освежувачки е да се видат европските и кинеските лидери како мирно разговараат за билатерални и глобални прашања и покрај разните несогласувања, давајќи мирни изјави по состаноците со добар стар дипломатски тон, каде што изјава подготвена од професионалци се чита од парче хартија, а потоа учтиво се одговара на неколку прашања од новинарите.
Бидејќи има премногу драма – не само во различни области од Украина до Блискиот Исток – туку и во разни светски кабинети, каде што добрите стари дипломатски правила и учтивости сѐ помалку се почитуваат, а сѐ повеќе се стегаат раце на овој или оној „партнер“, иако разумните професионалци од разни страни, кои се грижат за реалполитиката, сè уште го пеглаат аматеризмот на лидерите, особено во Америка, каде што Трамп конечно се потпира врз оние паметни момци што отсекогаш ги воделе работите и со кои, покрај целата реторика, стратешките договори можеби сè уште се полесни затоа што си ја знаат работата.
Предговор на овие идни стратешки договори може да биде зголемената стратешка комуникација меѓу Европската Унија и Кина, кои во свет на галопирачки унилатерализам проследен со конфликти остануваат чувари на мултилатерализмот и рационалниот стратешки дијалог со цел да ги доведат страните во конфликт на дипломатска маса. Значи, нема да има сериозни преговори за конфликтот во Украина сè додека и Европската Унија, која во моментов има најголемо влијание врз Зеленски, и Кина, која има пристојно партнерско влијание врз руското раководство, не се вклучат поактивно во ова прашање, а овие две сили не промовираат избалансиран, непристрасен и помирувачки пристап кон конфликтот на Блискиот Исток, бидејќи ниту една од нив не се чувствува удобно со неговата поголема ескалација. Едноставно кажано, двете сили се свесни дека како првенствено економски сили, иако Кина разви респектабилна армија во последниве години и последните бранители на мултилатерализмот, глобализацијата на економскиот раст и слободната трговија, целосно глобално геополитичко заклучување што би можело да се случи доколку постојните меѓународни конфликти се интензивираат и прошират, не им е погодно, бидејќи тоа директно би ги загрозило нивните трговски патишта и патеки. Европската Унија и Кина денес претставуваат една третина од светскиот бруто-домашен производ и се претежно извозно ориентирани економии. Затоа, тие имаат заеднички интерес да спречат светот целосно да потоне во економски протекционизам, поради што економските прашања многу брзо можат да станат безбедносни прашања. Затоа, на самитот во четврток, тие го продолжија својот геоекономски дијалог за правилата и на меѓусебната и на глобалната трговија на цивилизиран начин, без да се воздружуваат од меѓусебните несогласувања, бидејќи ЕУ има годишен трговски дефицит со Кина од повеќе од 300 милијарди евра и загриженост за ограничувањата на извозот на таканаречени ретки минерали од Кина во ЕУ; додека Кина исто така има свои грижи, првенствено за ограничувањата на трансферот на високи технологии и технолошки производи од ЕУ во Кина. Сепак, и покрај сите овие загрижености, двете страни седнаа мирно, разговараа и размислуваа каде можат да си дадат гаранции, а каде не можат, сè мирно, професионално и тактично, што станува исклучок во наше време, кога многумина почнаа да се закануваат едни на други, како да не се на високи функции, туку во ринг. Конечно, односот меѓу Кина и Европската Унија ќе биде клучен во 21 век за балансирање на тензиите меѓу геополитичките блокови и, воопшто, за балансирање на целата светска политика, бидејќи овие две сили доаѓаат како темпомат и ограничувач на брзината во брз тркачки автомобил, во каков што светот сè повеќе се претвора. Кина и Европската Унија, секоја од своја страна, стануваат бранители на добрата стара стратешка рационалност и трпение во еден сè поирационален и нетрпелив свет, па затоа односот меѓу овие две сили, и покрај сите нивни несогласувања, е важен за одржување на стратешката рамнотежа во светот во иднина.
Но не беше ли отсекогаш така, од денот пред точно 50 години кога кинескиот премиер Џоу Енлај и тогашниот потпретседател на Европската комисија, сер Кристофер Сомс, воспоставија официјални односи меѓу Народна Република Кина и тогашната Европска заедница, отворајќи неверојатна размена на стоки, стоки, знаење и луѓе што влијаеше на брзиот глобален економски раст во последните децении. Не е ни чудо што честа за воспоставување официјални повоени односи меѓу две цивилизации што имале врски со векови, кои датираат од стариот Пат на свилата, му припадна токму на Џоу Енлај, најмудриот од сите другари на Мао, кој му овозможи на Денг да ја преземе Кина и да ја направи она што е денес, и на сер Кристофер Соумс, кој тајно преговараше со Де Гол за односите меѓу Велика Британија и Европската заедница, правејќи ја ЕУ она што е денес.
Затоа што ова се паметните луѓе што беа низ целиот свет тогаш, а кои сѐ уште се тука денес, и кои, покрај сета политичка екстраваганција и аматеризам, ќе го спасат светот.
Авторот е научен советник во Институтот за општествени науки во Белград
Иван Цветиќанин
