Моментално во Европа има околу 100.000 американски војници, од кои 65.000 редовно служат во рамките на Алијансата, па нивното заминување би отворило огромна празнина
Америка неодамна ѝ порача на Европа: „Гледајте си ја својата работа. Ако ве загрози некој однадвор, ние сме подготвени да ви помогнеме. Но губењето време на базите во Германија, Италија, Франција, Шпанија… не е профитабилно за нас. Не е профитабилно ни за вас. Ќе останеме само таму каде што имаме наши интереси“.
Според многу најави, припадниците на американските вооружени сили стационирани на Стариот Континент од 1949 година одлучиле да ја ослободат Европа од своето присуство. Барем оние што моментално служат во рамките на западниот воен сојуз – НАТО. Кога всушност ќе ги спакуваат куферите, засега, останува нејасно. И ова непознато ги вознемирува политичарите на нашиот континент, соочени со данок од дури 5 проценти од бруто-националниот доход за одржување на сегашната големина на вооружените сили, нивна модернизација и приспособување кон новите глобални околности, а особено кон сегашното руско „справување со работите“ на териториите на поранешниот СССР.
Германскиот министер за одбрана Борис Писториус упорно бара од својот американски колега Пит Хегсет барем да му достави распоред за наводното повлекување, но – за жал. Дури и во Вашингтон не им е јасно како да го направат тоа без да потсетат на Авганистан во 2021 година или на сегашниот конфликт меѓу Иран и Израел и да предизвикаат дополнителна недоверба во подготвеноста на САД да ја „бранат демократијата“ во сите делови од светот.
А Европејците мора да се справат со многу посложени прашања. Првото е, секако, кој би ја презел командната улога во Алијансата, во случај на повлекување на САД. Да потсетиме дека ова е воен сојуз во кој, како и во секој друг од ваков вид, терминот „заедничка одговорност“ е строго забранет. Тука точно се знае кој е главен, кој командува и на чии плеќи би паднал товарот и на успехот и на неуспехот, а кој, од друга страна, би умрел само затоа што нивната влада еднаш потпишала договор за заедничко дејствување.
Прашањето за лидерството е исто така деликатно поради фактот што, доколку околностите налагаат така, Германците би морале да ја почитуваат командата на Британците или обратно, што е тешко да се замисли. Тука е и Франција. И на сите погоре им е јасно дека и Турција има свои пресметки. Особено во новата структура на моќ во светот. Што ќе кажат малите земји, оние што немаат што да бараат во однос на безбедноста без помошта на НАТО? И како ќе гледаат на поранешните европски сили, за кои залудно ги губеа главите со векови?
Моментално во Европа има околу 100.000 американски војници, од кои 65.000 редовно служат во рамките на Алијансата. Практично ниедна армија на континентот не може да се пофали со таков број. Нивното заминување би отворило огромна празнина што можат да ја пополнат само оние што се родени Европејци. Тешко е да се поверува дека мигрантите би биле подготвени да се вооружат и да ги бранат оние што ги принудиле на егзил на сметка на нивните нови работодавци. Впрочем, тоа би било опасно и за домаќинот. Па, ако е тоа случајот, зошто да не ги чуваме Американците како платеничка армија? Би чинело повеќе од сегашните 5 проценти од БДП, но барем би знаеле кој што прави.
Посебно прашање е како Москва, Минск, Белград, Ереван, Баку би реагирале на оваа промена… Јасно е дека проширувањето на западниот воен сојуз кон исток би било многу отежнато. Па, дури и оневозможено. Тоа сигурно би влијаело на јавното мислење во оние земји што го сметаат таканаречениот Запад за единствено место каде што вреди да се живее. Во оваа смисла, вештачката и со моќна пропаганда создадената одвратност кон домашните владетели би била значително нарушена.
И Доналд Трамп е во еден вид дилема: „Постојат безброј дефиниции за членот 5 од Алијансата (со кој се наложува заемна одбрана во случај на напад врз која било членка). Тоа им е јасно на сите. Сакам да бидам ваш пријател. Исто како што сум пријател со многу лидери на земјите од НАТО“, рече тој неодамна.
Но тоа тешко може да ја намали нервозата кај Европејците. Имено, сите тие се свесни дека западниот воен сојуз не е создаден за да ги заштити од надворешна опасност, туку за да ги спречи повторно да се судрат едни со други, како што се случувало некогаш во историјата.
Сепак, евентуалното заминување на Американците би било најголемиот удар за Украина, Ерменија и Азербејџан. Овие три земји како да ја изложиле целата своја безбедносна иднина пред западните воени команданти. Ова се земји што во минатото, во рамките на Советскиот Сојуз, потпаѓаа под врховна јурисдикција на Москва. Благодарение на бранот таканаречени „обоени револуции“, тие успеаја делумно да избегаат од таа „прегратка“, но никогаш не успеаја да се конституираат како земји способни целосно да се грижат за себе. Барем во однос на безбедноста.
Ако останат без поддршката на нивниот трансатлантски патрон, тоа би било удар од кој нема да можат да закрепнат. Ним очајно им е потребен НАТО. И тоа НАТО предводен од САД. Најновата вест дека Финска, Естонија, Латвија, Литванија и Полска, заради сопствената безбедност, се подготвени да постават противпешадиски мини насекаде по границата со Русија, треба да се толкува во оваа светлина. Патем, овој вид смртоносна направа е строго забранета со Договорот од Отава потпишан во 1997 година.
Слободан Самарџија
