Бев поттикнат да го напишам овој текст по неуспешниот атентат на претходниот американски претседател Доналд Трамп, кој се случи пред неколку дена во Пенсилванија. Ако ја набљудувате целата реакција на членовите на Тајната служба, чија одговорност е да го обезбедат актуелниот американски претседател, поранешните претседатели, како и претседателските кандидати и нивните семејства, нивните постапки во конкретната ситуација беа успешни, но и полни со кардинални грешки. Првенствено, снајперистот во тимот го неутрализирал напаѓачот, а телохранителите со своите тела (оттука и името на професијата) го заштитиле Трамп од евентуален понатамошен напад. Иако извлекувањето на заштитеното лице од зоната на инцидентот беше извршено релативно несмасно и бавно, бидејќи самиот Трамп го отежна со пркосно кревање тупаница, тој беше однесен на безбедно и одведен во блиската здравствена установа. Вниманието ми го привлече однесувањето на една припадничка на обезбедувањето, која во моментот на пукањето, кога нејзините колеги се фрлија на Трамп и го покрија со своите тела, инстинктивно побара засолниште зад лицето што го штитеше.
Директорката на американската тајна служба Кимберли Читл беше назначена на оваа позиција пред две години. Критичарите на нејзината работа, особено откако видеата од обидот за атентат станаа вирални, а во услови на многу остра реторика по годинашните избори и продлабочување на поделбите во американското општество, бараат нејзина оставка или смена. Во мај минатата година таа објави план до 2030 година дури 30 жени да бидат агенти на Тајната служба и ја истакна родовата еднаквост во проширена форма (од англиската кратенка ДЕИ – различност, правичност, инклузија – н.з.) како нејзин приоритет. Не сум против родовата еднаквост во безбедносниот сектор, особено што таквиот процес треба да доведе до зголемување на нивото на демократизација на институциите и похумана работна средина. Сепак, пред еден ваков леволиберален тренд, кој не ја заобиколи нашата земја, се залагам прво за здрав разум. Во конкретниот случај Доналд Трамп е релативно крупен човек, па членовите на неговиот тим за безбедност во тимот за непосредна физичка заштита, кои треба да служат како жив штит во конкретната ситуација, би требало да бидат еднакво големи или поголеми. До овој заклучок дошол царот Душан во 14 век, кој за својата гарда низ Европа ангажирал само исклучителни витези, па логично би било по толку време човечкото општество да успее да акумулира дополнително знаење во оваа област и да биде попаметно да оди во спротивна насока. Доколку приоритет во работата ви е исполнувањето на квотите (во случајов за застапеноста на жените во службата), неминовно ќе има пропусти во работата и намалување на ефикасноста, токму поради тоа што перформансите и ефикасноста не се на врвот на вашите приоритети.
Не мора да гледаме многу далеку надвор од нашиот двор, бидејќи модерните трендови ни донесоа слични примери. Како што кандидатките за прием на Воената академија, откако жените во нашата земја го добија тоа право, имаа повластени критериуми за прием во однос на мажите, беше забележано дека со текот на времето тоа почна да влијае на борбената готовност на нашите единици. Така, во духот на споменатиот здрав разум, Воената академија минатата година го укина двојниот аршин и на сите кандидати им даде еднакви шанси за упис. Претпоставувам дека основната идеја беше луѓето во армијата, или пошироко во безбедносниот сектор, да не бидат дискриминирани врз основа на полот, туку врз основа на нивната способност да извршуваат одредена задача. Горенаведеното може да биде поврзано со назначувањето поголем број жени на позиции во извршната власт. Секако, поздравувам ако успешна, ефикасна и влијателна жена се најде на позицијата претседател, министер или премиер, но ако критериумот што преовладува стане квота, тогаш ние како општество сме во загуба.
Но, не е редок случај жените да се најдат во тимот за итна физичка заштита на државните функционери. На пример, Моамер ел Гадафи имал безбедносен „прстен“ составен од жени. Излегува дека жените, можеби поради мајчинскиот инстинкт што го немаме, можат подобро да согледаат, побрзо да препознаат потенцијална опасност и да бидат поодлучни во неутрализирањето на таа опасност. Ќе дадам личен пример поврзан со машка/женска перцепција. Пред 15 години, во друштво на мојата тогашна девојка, поминував недалеку од детскиот театар. Две момчиња и една девојка истрчаа од ресторан за брза храна на приземјето, по што следуваше продавачка, која извика: „Вратете го сендвичот, крадци!“ Набрзо застана бидејќи не можеше да ја напушти продавницата без надзор, а младите криминалци се радуваа од безбедно растојание. Во тој момент ја анализирав ситуацијата, се сетив на моите студии каде што пионерите криминолози се обидуваа да ги дефинираат морфолошките карактеристики на криминалците, како што се краткиот врат, широките вилици и јаготки (теорија што подоцна беше отфрлена), како и нивниот говор на телото и севкупното однесување. На мое изненадување, во истиот момент јас и мојата девојка рековме: „Малиот лево го украде сендвичот“. Бев вчудовиден. Ја погледнав и реков: „Добро, така е, но како го заклучи тоа?“
Таа одговори точно и со тоа целосно ме освои: „Па, има сендвич во пазувите“. Тогаш знаев дека треба да се оженам со таа девојка, чувствувајќи, меѓу другото, дека низ животот нема да се натпреваруваме еден со друг, туку дека ќе се дополнуваме. Така беше, сега сме во брак тринаесет години и имаме три деца. Да заклучиме накратко – жените се подобри од нас во многу работи и на многу начини, но наместо да бидат силно конкурентни, покорисно е сите да бидат комплементарни.
Авторот е универзитетски професор по меѓународна политика и безбедност
Слободан Анѓелковиќ
