Улогата на компулсивните дејства е да му помогнат на човекот привремено да ја
намали анксиозноста и на тој начин да ја држи под контрола, но без да се соочи со
стравовите нема ослободување од нив
Секоја секунда, човек размислува за нешто, понекогаш со причина, понекогаш не. Правиме планови, окупирани сме со секојдневни активности, а многу од тоа не ни регистрираме. Науката вели дека секој од нас, во будна и свесна состојба, има повеќе од две илјади мисли на час. Мозокот има способност да ги отфрли повеќето непотребни мисли, но проблемот настанува кога овие безначајни мисли почнуваат да се повторуваат и да се наметнуваат.
Типичен пример, нагласен во психолошката пракса, е стравот од инфекција. Сосема е нормално да се грижиме да спречиме штетни материи да влезат во нашето тело, но тоа секако не значи дека ќе се тушираме 10 пати на ден.
Броење предмети, миење раце
Компулсивно однесување вклучува прекумерно миење раце, прекумерно чистење, броење предмети, избегнување одредени места, постојано проверување на вратите, шпоретите и слично. Зошто овие активности се сметаат за принудна работа?
– Личноста што ги следи овие ритуали има чувство на внатрешна принуда упорно да ги извршува. Иако на самата личност овие ритуали ѝ изгледаат бесмислено и нелогично, сепак чувствува силна потреба да ги практикува – вели психологот д-р Владимир Мишиќ.
Тој објаснува дека основната причина за овие постапки не е нивната содржина, туку нивната функција.
– Функцијата на компулсивните дејства е да го одвлечат вниманието од анксиозноста и да ѝ помогнат на личноста привремено да ја намали анксиозноста, а со тоа да ја држи под контрола. Илузија е дека анксиозноста може да се контролира на овој начин, но личноста верува дека може, бидејќи веднаш чувствува олеснување и се надева дека анксиозноста ќе исчезне, поради што толку упорно ги извршува ритуалите – објаснува нашиот соговорник.
Принудните дејства се ритуали што ги практикуваат луѓе што го имаат она што е познато како опсесивно-компулсивно нарушување. Суштината на ова нарушување е во тоа што лицето избегнува да се соочи со сопствените стравови, бидејќи на тој начин може да се ослободи од нив. Тоа може да се надмине со многу работа и упорност. Прво, таквата личност треба да научи да се дистанцира од ирационални опсесивни мисли, да не им придава магично значење на мислите и да престане да практикува компулсивни ритуали.
– Таквиот човек треба да научи да не ги избегнува негативните чувства, поточно да ги толерира – нагласува д-р Мишиќ.
Ако некој свесно и намерно престане да практикува ритуали, анксиозноста би се зголемила, а токму од тоа најмногу се плаши – соочување со непријатните чувства што ги потиснува, од кои бега.
Стравот доаѓа и заминува
Често тоа може да биде гнев кон некој ваш близок, чувство на вина, срам и слично.
– Единствениот начин човек да ги надмине ирационалните стравови е да се соочи со нив. Тоа значи дека човекот се предава на стравот, не му се спротивставува, дозволува стравот да дојде и да замине. За лицето да го направи ова, мора да се дистанцира од ирационални мисли, кои, кога ќе го преплават, не умее да ги контролира. Оние што страдаат од овие нарушувања, за полесно да ги надминат ирационалните чувства, најдобро е да се консултираат со психолог, иако постојат и програми за самопомош што можат да бидат ефективни – вели д-р Владимир Мишиќ.
Стоп, не мора да го правиш тоа
Кога ќе почувствувате потреба да направите некој ритуал што сте го направиле многупати досега, кажете си: застани, не морам да го правам ова сега, подготвен сум да се соочам со стравот и да го издржам сега, не морам повеќе да бегам од стравот!
Вратете го вашето внимание во сегашниот момент, правете разлика помеѓу имагинацијата и реалноста.
Фокусирајте го вашето внимание на чувството на страв во вашето тело и целосно без отпор предадете се на него.
Фокусирајте се на вашето дишење, на пример, користејќи ја техниката на стомачно дишење за да ја намалите анксиозноста.
Кажете си: чувствувам ирационален страв во моментов, не е опасно, не сум во опасност, не губам контрола, само се препуштам на ирационалниот страв, не морам да го контролирам бидејќи тоа е само чувство, тоа е непријатно, но можам да го толерирам токму сега во овој момент.
Кажи си: јас не сум овој страв, стравот е само чувство и не е одраз на мојот идентитет, моите желби, овој страв се заснова на имагинација и фантазија.
Почекајте стравот да помине. Повторете ги сите овие чекори секогаш кога ќе почувствувате потреба за да извршувате некаков ритуал.
Драгољуб Стевановиќ
