Колумна во „Политико“: Aмериканскиот претседател дојде на позиција на неспорна централна улога за иднината на Европа
- Трамп: Ги познавам добрите лидери, ги познавам лошите лидери. Ги познавам паметните, ги познавам глупавите. Имате и некои навистина глупави. Но, тие не работат добро. Европа не работи добро на многу начини
На почетокот веднаш да се зафатиме со едно прашање. Во текот на изминатата деценија баравме од врвните европски новинари на „Политико“, како и влијателни личности, да носат процена на крајот од секоја година за тоа кого го сметаат за најмоќен играч на Стариот Континент. Намената на оваа процена е јасно признание на политичките реалности. Не е ниту награда ниту поддршка.
Оваа одлика е важна за сите нас во публикацијата, но во 45-минутно интервју во Белата куќа во понеделникот, човекот што ја добива наградата оваа година – претседателот Доналд Трамп, јасно стави до знаење дека тоа едвај му е важно.
Тој ѝ рече на Даша Бернс, шефица на нашето биро за Белата куќа, дека се согласил да седне со публикација што понекогаш ја гледа со скептицизам затоа што нашата процена за вестите се преклопува со неговата самоконцепција: Најважниот европски креатор на политики за првпат по една деценија не е Европеец и, сè повеќе, тој не го сака тоа место.
Премногу имиграција, премногу криминал, премногу бесцелни разговори, премногу слабост. Овие отстапувања тешко дека беа еднократни. Тие доаѓаа во постојан поток од критики, навреди и предупредувања што тој ги прикажа како конструктивни совети дизајнирани да ѝ помогнат на „распаѓачката“ Европа да спречи фатален пад.
Трамп нема намера да биде коментатор, а сепак американскиот претседател дојде на позиција на неспорна централна улога за иднината на Европа. Тоа е затоа што неговата администрација се понуди како неопходен посредник помеѓу рускиот претседател Владимир Путин и украинскиот претседател Володимир Зеленски за ставање крај на војната на континентот што започна пред речиси четири години, во февруари 2022 година.
Влијанието врз процесот, сепак, не е исто како и влијанието врз резултатот. За време на кампањата во 2024 година Трамп се пофали дека ќе склучи мировен договор за еден ден. Во интервјуто тој со жалење призна дека она што мислеше дека ќе биде „најлесно“ за решавање, беше спротивно. „Ова е тешко“, рече тој. „Една од причините е што нивото на омраза меѓу Путин и Зеленски е огромно“.
Ова признание за ограничувањата, досега, на неговата дипломатија не се прошири на никаков самопрекор. Всушност, рече тој, фактот дека воопшто има војна во Украина е резултат на двајцата претседатели што ги наследил во својот прв и втор мандат: Барак Обама, за кого рече дека не практикувал ефикасно одвраќање кога Путин го нападна Крим во 2014 година, и Џо Бајден, „личност со низок коефициент на интелигенција“, кон кого Путин „немал никакво почитување“. Доколку не беше избран за втор мандат минатата година, Трамп рече: „Можеше да еволуира во трета светска војна“.
Интервјуто дојде во многу флуиден момент во речиси осумдеценискиот сојуз меѓу САД и Европа по Втората светска војна. Пред интервјуто, додека новинарите и уредниците ѝ помагаа на Бернс да ги подготви прашањата, во нашата редакција имаше дебата за тоа колку новата Стратегија за национална безбедност објавена од Белата куќа минатата недела – документ што предупредува на „цивилизациско бришење“ на Европа – навистина го одразува придонесот на Трамп, за разлика од оној на ревносни советници и политички воини во неговиот тим.
Дали навистина го замислуваме Трамп како прави паузи од вестите на неговата социјална мрежа Трут и кабелската телевизија за да се потопи во манифест за надворешна политика? Можеби не го прочитал. Но, не може да се погреши, според темите што се важни – идеолошките, културните, па дури и психолошките основи на стратегијата – дека тој е нејзиниот главен автор.
Бернс го праша Трамп дали неговите остри коментари за европските сојузници се осмислени за да ги зацврстат ‘рбетите и да инспирираат реформи, или всушност се изрази на презир кон оние со кои воопшто не сака да биде сојузник. Тој не одговори на тоа прашање прецизно, но неговите зборови сепак дадоа назнака за ставот: „Мислам дека се слаби, но исто така мислам дека сакаат да бидат толку политички коректни. Мислам дека не знаат што да прават. Европа не знае што да прави.“
Беше јасно дека кога Трамп вели „Европа“, тој всушност има критична разлика на ум. Западна Европа е цел на неговиот гнев. Според него, нејзините најголеми земји и нивните најзначајни главни градови стануваат депонии задушени од имигранти: „Го обожавав Париз. Тоа е многу поинакво место отколку што беше. Ако го погледнете Лондон, имате градоначалник по име Садик Кан. Тој е ужасен градоначалник. Тој е некомпетентен градоначалник, но е ужасен, злобен, одвратен градоначалник“.
Трамп рече дека само неконтролираната имиграција му овозможила на Кан да биде избран. Тој исто така рече дека мигрантите исто така почнале да ги нарушуваат историски мирните култури на Скандинавија: „Значи, Шведска беше позната како најбезбедната земја во Европа, една од најбезбедните земји во светот. Сега е позната како многу небезбедна – па, доста небезбедна земја. Тоа не е ни за верување“. Германија, рече тој, направила „две големи грешки“ што биле „убавини“ под водство на поранешната канцеларка Ангела Меркел – која ги отвори границите за бегалците од политичко насилство и водеше енергетски политики што ја намалија енергетската независност на Германија.
Спротивно на тоа, Трамп беше дарежлив во зборовите за неколку источноевропски земји, особено за оние што сега се управувани од авторитарни лидери. Тој ги повтори своите пофалби, кои многупати во текот на годините беа упатени кон унгарскиот премиер Виктор Орбан и неговиот антиимигрантски став. Тој рече дека на многу луѓе им е тешко да му го сторат тоа на турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган, но тој добро соработува со него: „Секогаш кога имаат проблем со Ердоган, ме замолуваат да се јавам затоа што не можат да разговараат со него. Тој е тврдоглав човек. Всушност, многу ми се допаѓа. Мислам дека всушност, знаете, видете, тој изгради силна земја, силна војска“. Во меѓувреме, Трамп имаше љубезни зборови и за Полска, за ограничувањето на имиграцијата.
Иако Трамп понуди многу мислења за своите европски колеги, тој тврдеше дека ниту едно од нив не се темели на огорченост – само на тврдоглави процени за тоа кој е ефикасен, а многу почесто кој не е.
Тој смета дека сега е време Зеленски да преговара за крај на војната затоа што „губи“. Ако некои европски лидери сакаат да му помогнат да продолжи да се бори додека не победи, „мислам, видете, тогаш треба да го поддржат тоа“ – а не да очекуваат од САД да го носат товарот. „Мислам, ми се допаѓаат сите“, рече тој за европските лидери. „Немам вистински непријател. Имав неколку што не ми се допаѓаа низ годините. Всушност, ми се допаѓа сегашниот екипаж… Некои се пријатели, некои се во ред. Ги познавам добрите лидери, ги познавам лошите лидери. Ги познавам паметните, ги познавам глупавите. Имате и некои навистина глупави. Но, тие не работат добро. Европа не работи добро на многу начини“.
Автор: Џон Ф. Харис
Авторот е основачки уредник и глобален главен уредник на „Политико“
