Дека победата на претседателот Трамп претставува „тектонска промена“ во глобалните односи е уверливо објавено од неговата нова доктрина за надворешна политика, која штотуку ја истакна државниот секретар Марко Рубио. Во основа тоа е интересот на САД како апсолутен приоритет во мирнодопски услови: „Надворешната политика секогаш треба да биде насочена кон унапредување на националниот интерес на САД и тоа треба да се прави колку што е можно повеќе со избегнување војна и оружени конфликти“, како и дека „Америка треба да го прави само она што е во нејзин интерес, а сојузите ќе бидат можни само кога интересите се совпаѓаат со интересите на другите држави“. Таму имате партнерства и сојузи: онаму каде што тие не се совпаѓаат, таму задачата на дипломатијата е да спречи конфликт. Победата во Студената војна им донесе на САД глобална надмоќ, правејќи ги „единствената сила во светот, па затоа ја презедовме одговорноста да станеме глобална влада во многу случаи, обидувајќи се да го решиме секој проблем“. А потоа Рубио вели дека „не е вообичаено светот да има унилатерална моќ“ и заклучува: „Тоа беше аномалија, последица на крајот на Студената војна, но на крајот ќе се врати до точка каде што имате мултиполарен свет, повеќе големи сили во различни делови на планетата“.
Апсолутен пресврт од демократите во заминување со Бајден, кои продолжија да ја игнорираат мултиполарноста што се појавува додека се трудеше да го овековечи поредокот на либералната демократија, заснован на правила и под американска доминација, преку неуспешниот обид да се обедини демократскиот свет предводен од САД со два неуспешни светски „демократски“ самити. Негативниот биланс на таквата политика на геостратегиски (неизбежен колективен Југ наспроти колективен Запад), политички (БРИКС наспроти Г7), економски (подем на Кина, Индија, Залив, пад на ЕУ), идеолошко-политички (презаситеност со ултралиберализам и подем на суверенизам) практично го донесе Трамп на чело на САД, како израз на САД. Едноставно по природа и за да се овозможи нова рамнотежа на силите и да се избегне глобален конфликт, новиот поредок мора да започне со промени кај најсилните, кои досега упорно ја игнорираа неизбежноста на овие промени. Токму во таа смисла на сцена стапува новата надворешнополитичка доктрина на Трамп, која разбира дека светот е мултиполарен, војната и оружените конфликти се во принцип непотребни, доминантен е националниот интерес и неопходен е мотивот за соработка, партнерства и „сојузи“, идеолошко-политичка транзиција (враќање кон традиционалните вредности) итн. Неговата цел е да ја „врати“ Америка на врвот на глобалната сцена со инструменти на геополитика, економија, дипломатија и механизми што фундаментално се оддалечуваат од интервенционизмот (мировни иницијативи, преглед на дејствата на УСАИД, НЕД итн.) и враќање на протекционизмот (вовед во трговска војна, царини, економски и политички притисоци итн.).
Во својата доктрина, претседателот Трамп се враќа на поранешната доктрина Монро од 19 век за непосредната зона на интерес на Америка, која се состои од нејзината околина и американскиот континент. Со своите први конкретни потези кон Канада, Мексико, Панама, Кина, но и Европа (Гренланд, ЕУ, ОК), претседателот Трамп дава до знаење дека во наредниот период ќе ја третира околината на САД како приоритетна зона на интерес и на тој начин ќе ја заштити во односите со другите сили, вклучувајќи ја и „сојузничката“ Европа.
Важен сегмент од надворешната политичка доктрина на Трамп се посветеноста на мирот и постигнувањето доминација на САД преку економски, економско-политички и дипломатски инструменти. Мировната иницијатива за ставање крај на руско-украинската војна и подготвеноста тоа да се реши во рамките на триаголникот Вашингтон-Москва-Пекинг, како глобално релевантни субјекти, е потврда дека претседателот Трамп ги разбира и почитува глобалната мултиполарност и враќањето на реалполитиката со потребата да се воспостави нов баланс на силите. Ваквиот пристап објективно го враќа глобалниот авторитет на Америка и ја спречува нејзината понатамошна ерозија со геополитичка ексклузивност на нереални основи од периодот на администрацијата на претседателот Бајден и демократите, кои овозможија подем на колективниот југ, проширување на БРИКС, војни во Европа и во ЗНД, сето тоа на штета на глобалната сцена на САД.
Враќањето кон билатерализмот ќе биде важен доктринарен инструмент во креирањето и спроведувањето на надворешната политика на администрацијата на претседателот Трамп.
Можеби најголемата промена на претседателот Трамп со доктринарни ефекти во надворешната политика, според мене, е враќањето на традиционалните вредности и националните политики и интереси. Затоа што враќањето кон природните и коренските идеолошко-политички премиси најдлабоко го оспорува ултралибералниот концепт на сега доминантните западни општествени движења со влијание на надворешната рамнина, додека подемот на суверенизмот, како модел за промовирање непосреден национален интерес на надворешен план, ефективно го заокружува.
Зоран Миливојевиќ, пензиониран дипломат
(Политика.рс)
