Постои посебен слој на општеството што игра улога на политичката сцена во Србија, иако ретко е отворено ангажиран: ние ќе го наречеме политичка малограѓанштина (малограѓанштина воопшто). Политички, малограѓаните себеси се дефинираат како припадници на „пристојна“ Србија, со задолжителен епитет „нормални“.
Во однос на нивниот животен стандард и образование, тие само донекаде се издвоија од „масите“ – најмногу благодарение на поранешните привилегии на животот во социјализмот – па со презир и „одозгора“ гледаат на губитниците во транзицијата. Незавршени како интелектуалци, тие самите немаат постигнато многу во животот, но „да не им беше национализирано сѐ на нивните дедовци“, којзнае каде ќе завршеа. Тие често се преобратени комунисти и затоа се најжестоките критичари на социјализмот.
Тоа, сепак, не ги спречува да очекуваат државата да ги реши сите нивни проблеми, благодарение на остатоците од нивната етатистичка свест. Тие генерално имаат маќеански однос кон државата, што се одразува во нивната постојана критика и секогаш по малку подлажуваат.
Политичкиот малограѓанин постојано е незадоволен од нешто и честопати ги потиснува, рационализира и ги претставува своите лични фрустрации, внатрешна беда и гнев како посветеност на општото општествено добро. Тој формира политички ставови и убедувања без размислување, земајќи ги некаде на патот и патем, земајќи ги „во пакет“, бидејќи тие служат како еден вид билет за „посветените“ општествени кругови (кругот на двојка?), чиј социјален статус, тој мисли дека заслужува и сака да се обезбеди себеси.
На овој конформистички начин, следејќи ги модата и трендовите, тој прифаќа и политички идеологии (ако воопшто ги има). Комунистите, националистите, неолибералните глобалисти – од гледна точка на нивниот внатрешен психолошки и надворешен доходовен порив секогаш да му припаѓаат на „победникот“ – за него се сите исти, исти и исти. Малограѓанинот главно добива политички информации преку непроверени гласини и сочни озборувања. За таа цел тој редовно оди на своите „независни медиуми“ по дневна доза адреналин. И додека е таму, редовно посетува сесии на двеминутна персонализирана омраза, фокусирани на архетипскиот Непријател (опишан од Орвел).
И, се разбира, тој ја крева ногата на сиромашните. Неговиот догматски „билет менталитет“, ригидноста на мислењето и општите предрасуди го спречуваат да стекне реална слика за политичката и општествената реалност, како што ги набљудува селективно: го забележува само она што може да ги потврди неговите предрасуди и игнорира сè што може да ги побие. Затоа, она што го бара, обично го наоѓа. Значи, излегува дека тој е секогаш во право. Како вечен „сопатник“ на популарните политички текови, политичкиот малограѓанин, само понекогаш, кога навистина му е здодевно, наместо во кафуле или во трговски центар, оди на прошетка – на улични протести на опозицијата. Да направи „селфи“ со некои од моментално популарните политички познати личности.
Слојот на политички малограѓани мисли дека, за разлика од нас, тие заслужуваат да бидат Европејци – а ние не им го даваме тоа. Во принцип, тие се одродени во сè. Додека „обичните луѓе“ тврдоглаво се држат до одбраната на одредени (традиционални) вредности, тие радосно се препуштаат на „нихилистичката празнина на консумеризмот“. Додека „сендвичарите“ најмногу се залагаат за зачувување на суверенитетот и интегритетот на државата, кај малограѓанштината владее вистинска лудост по хрватски пасоши и очајна потрага по унгарски баби, за да се најде упориште во Европската Унија, пред или без нас. Додека „стоката“ јасно прави разлика меѓу државата и власта, тие не се колебаат да заколат вол за килограм месо.
Имаат нереално позитивна слика за себе, за која сметаат дека е неповратно нарушена од тоа што ни припаѓаат. Ова објаснува зошто токму меѓу нив има најмногу „самоомраза“ и национално „самоуништување“. Не им е лесно: тие припаѓаат на стигматизиран и омаловажуван народ, а би сакале да бидат или да се чувствуваат како ариевци.
Затоа, ако слушнете „никој како нас“ или „вакво нешто никаде нема“, не залажувајте се: не ве фалат, туку се срамат од вас. И ако кажат „сите сме г… (или некоја пцост по избор)“ не се престроги кон себе; така мислат за нас. Презирањето на сопствениот народ е психолошки, симболичен гест на „напуштање“ на сопствената група кога не постои можност тие всушност да пребегаат од „оваа и ваква“ земја во некој „нормален“ и поценет свет.
Карактеристично за малограѓанските политичари е силно да го политизираат секој општествен проблем што се појавува и да ги поларизираат ставовите околу политички целосно неутрални теми од секојдневниот живот: од одлуката на куќниот совет за општинските субвенции за фасадно бојадисување („кој стои зад тоа?“) до проектот за училишна евиденција за деца („тие собираат податоци за нас!“).
Политичката малограѓанштина, патем, ја изгуби контролата врз сопствените деца, но тие имаат контрола врз училиштето и наставниците. Родителските совети одамна престанаа да бидат советодавни – и станаа командни – тела во училишниот систем. Тоа е најочигледно во време на политичка криза во општеството, кога агресивно ги проектираат својата политичка страст и омраза и им ги наметнуваат на другите под слоганот „незнаењето е (политичка) моќ“. И на овој начин тие создаваат раздор и поделеност меѓу наставниците и родителите, морално ги корумпираат сопствените деца и ги трауматизираат децата на оние што не се согласуваат со нив.
Токму овој слој политички граѓани е главниот генератор на теории за скриени намери, пренесувач на предрасуди и стереотипи и катализатор на токсичната социјална клима на нетрпеливост, која со години го уништува нашето општествено ткиво, поттикнува поделби и нетрпеливост. Најпогубно за едно демократско општество е што политичкиот ексклузивитет на малограѓанштината успеа да ги задуши нормалните секојдневни разговори за актуелните општествени и политички прашања во потесните општествени групи, кои социјалните мрежи не можат да ги заменат.
Имено, тие се подготвени да ги фрлат своите роднини, пријатели и кумови – доколку политички не се согласуваат со нив – на кладата каде што би сакале да ја запалат омразената партија, политички лидер или влада. На овој начин се оневозможува размена на мислења и конструктивен дијалог меѓу поединци и општествени групи, кои би можеле да придонесат за обликување на демократското јавно мислење, толку неопходно за денешна Србија.
Мирјана Васовиќ
(политика.рс)
