Не знаете дали се полоши оние што глупаво комплицираат едноставни работи, или оние што – поради основната интелигенција – нудат едноставни решенија за комплицираните работи. Или тие се, всушност, еден ист народ во две агрегатни состојби?
Актерот Вук Костиќ понуди едноставно решение за т.н српско-хрватскиот проблем, кој гласи „да се изгради Берлински ѕид меѓу Србите и Хрватите“. Зошто? „За да не се повтори Јасеновац“. Затоа што Јасеновац, открива Костиќ, е склон да се повторува: едноставно, неговите историски наследници се таков свет што не можат и не сакаат да се ослободат од таа тенденција, така да се каже навика: доволно е да им направиш барем малку Срби достапни, а тие веднаш ги групираат сите и ги испраќаат на таа адреса. Еве, и сега е така, и сѐ затоа што нема ѕид меѓу едните и другите, туку провев од кој му се смрзнуваат коските на Костиќ.
Ѕидот, се разбира, би бил фигуративен, иако не е јасно зошто: што му недостига на вистинскиот ѕид, нека имаат работа ѕидарите, а може и да се лапне уште некоја провизија?
Црната шега на белата страна, мора да не е лесно да се живее во кошмарите на Вук Костиќ. Во исто време, нашиот српско-српски актер не е особено оригинален, бидејќи фантазирањето за „фигуративниот Берлински ѕид“ постоело и пред него, од двете страни. Тоа е во основа неизбежен зачин на секоја националистичка имагинација. Од земја до земја се менуваат само оние што треба да бидат заѕидани во сопствениот затвор. Се разбира, тоа се секогаш соседите, а по можност роднините. Со Финците немаме никакви проблеми, ниту едните ниту другите.
Костиќ, сопственикот на залудна мистрија (не мистерија), мора да биде особено несреќен со оглед на неговата актерска професија, бидејќи ретко кој го преминува тој неизграден ѕид колку неговите колеги: на телевизија и на филмови, во добра мера и во театарот исто така, како Југославија никогаш да не се распаднала, а заедничкиот јазик никогаш не бил пожив и потечен. И тоа не само што соработува и заработува туку и се забавува и пие, се дружи и води љубов, а богами и некои бракови и свадби се случуваат! А Вук К. на сето тоа гледа како на некој злокобен Ерик Картмен, кој е единствениот што не е поканет на забавата и му се претскажува, онака прониклив, каде води сето тоа.
Но ако се вмешани само актери и други уметнички шегобијци, нема гајле. Срби на одмор во Хрватска има колку сакаш, а ќе ги имаше уште повеќе ако домаќините не ги преценеа цените. Српските келнери им се додворуваат на гостите Срби, и тоа со она што им го подготвиле Србите готвачи. Замислете како ова само го згрозува хрватските Вукови Костиќи: па, за ова ли се боревме?! За Хрватска окупирана од Срби, без ниту еден истрел?
Најбизарното од сѐ е што ѕидарската визија на костиќевците од двете страни веќе била реализирана, и тоа за време на нашиот живот, па затоа треба да се сеќаваме на тоа (ако воопшто се сеќаваме на нешто). Што беше подигнато во 1991 година меѓу Србија и Хрватска, а во најголема мера меѓу Србите и Хрватите, ако не „фигуративниот Берлински ѕид“? И тоа траеше цели десет крвави години, па дури и малку подолго од тоа: се сеќавам како во раните 2000-ти таа граница беше тешко да се помине.
Можеби тоа беше среќен период за Вук Костиќ.
За недоброј доблесни луѓе тоа беше мака, несреќа, понижување. Малкумина што можеа и мораа – поради нивните интимни, семејни или други важни причини, а сите причини се важни ако ни се нам важни – да патуваат од ваму до онаму или обратно, патуваа долго и болно, прикрадувајќи се наоколу и наоколу, најчесто низ правливите меланхолични села на јужна Унгарија, во грч и страв како некои двојни виновници, на работ на законот како да се шверцуваат самите себе таму каде што не треба. За ова, моќно сведоштво остави Весна Бига во книгата „Луѓе од автобуси“, објавена од двете страни на „фигуративниот Берлински ѕид“.
Некогаш порано, таа книга ќе му ја препорачав на Костиќ и на костиќите за лектира, но веќе немам илузии дека тоа помага, бидејќи со текот на времето дознав дека нема добар лек за одреден вид намерна непросветеност. Тоа е како затвор во кој затвореникот доброволно влегол, се заклучил внатре и го фрлил клучот во канализација.
Или можеби преку ѕидот. Фигуративно, се разбира.
Теофил Панчиќ
(Данас.рс)
