Една од основните човечки емоции не треба да се потиснува, туку активно да се работи на нејзино сузбивање, откривање на причините и решавање на проблемите што ја предизвикуваат
Кога ќе „зоврие“, гневот најчесто се опишува како состојба во која не сме сосема свои. Разумот и чувствителноста се поматени, реакциите се избрзани и најчесто несоодветни, насилни и неадекватни. Паѓаат и груби зборови, а оваа вжештена состојба во основа е гнев што се појавува многу рано во развојот на секое човечко суштество.
Лутината и бесот се сосема нормални, најчесто здрави човечки емоции, кои се појавуваат многу рано, помеѓу три и шест месеци. Но, кога ќе се изгуби контролата – тие стануваат деструктивни и тогаш се појавува чувство дека сме во моќта на непредвидливите чувства.
Одбрана од непријатна средина
„Реагираме луто ако некоја пречка нѐ спречи да ги задоволиме нашите мотиви или да ги постигнеме нашите цели. Кога пречката расте, расте и гневот, кој се претвора во бес, кој тогаш го сметаме за афект. Афектите се емоции што се појавуваат наеднаш, многу се силни, имаат турбулентен тек, но, за среќа, се краткотрајни. Кај човек што е лут доаѓа до „стеснување на свеста“, импулсивно однесување и намалена самоконтрола. Дури и оние што нѐ познаваат, всушност не нѐ препознаваат во таквите моменти, а тоа е основната карактеристика“, вели психологот и терапевт Ана Кујунџиќ, наведувајќи дека често го користиме гневот во функција на испитување на контактот, бидејќи токму тоа е емоција на контакт.
Лутината е насочена кон непријатна средина или онаа што се доживува како непријатна и во таа смисла е одбранбена и заштитничка, но истовремено и непријатна и претерана.
– Изразувањето на гневот и како да се контролира се учи во детството и животот. Семејството секако е најважниот фактор за социјализација. Од родителите и нивното однесување и примерот што им го даваат на своите наследници, децата учат што е гнев, како изгледа, кога и во која мера може да се покаже. Од родителите учат дали гневот е прифатлив, како и во однос на кого е прифатлив. Во некои семејства е дозволено, во некои забрането, почесто е дозволено за мажи и возрасни, но не и за жени и деца… Деталите за дозволите во врските на изразувањето на гневот се културно определени, а семејството, врсниците, училиштето, медиумите најмногу влијаат. Значајна улога играат и социјалните мрежи и социјалните системи – вели соговорничката.
Во ситуации кога се чувствуваме немоќно или исплашено, гневот се јавува природно. Има и позитивна страна, како извонредна енергија што нѐ движи и може да се искористи во креативноста.
Како и со сè, не се сите луѓе исти кога станува збор за изразување гнев. Од психолошка гледна точка, Ана Кујунџиќ открива дека луѓето реагираат агресивно, пасивно или наметливо.
Почитување на туѓите емоции
– Агресивното однесување се однесува на луѓе што не се грижат за другите, туку се обидуваат да ги постигнат своите цели по секоја цена. За нив, гневот е начинот на кој ги малтретираат другите, ги повредуваат, викаат, клоцаат, тепаат или вршат физичко насилство. Пасивното гневно однесување може да биде манипулација со цел да предизвика другиот да се чувствува виновно, но и да го избегне гневот. Класичниот начин на изразување на овој гнев е мрморење, злоба, непријателство, пакост, лош темперамент, оплакување. Наметливото изразување гнев е спротивно на пасивното и агресивното изразување гнев. Тоа е однесување ориентирано кон контакт. Наметливоста подразбира почит и кон личноста што покажува лутина и кон личноста што го прима тој гнев. Личноста што е наметлива знае дека другите луѓе имаат свои чувства, потреби, мислења и се обидува да го почитува тоа. Ова е секако најдобриот начин да се изрази гневот, а наметливото однесување се учи и се практикува. Од ваквото однесување успешно се решаваат проблемите и конфликтите – вели нашата соговорничка, која како алатки за контролирање на гневот ги препорачува спортувањето, трчањето во природа, пуштањето музика, пишувањето.
Позитивната страна на гневот
Лутината е емоционална состојба што може да варира од мала нервоза до силен гнев. Сепак, гневот е значајна емоција што е од еволутивна, адаптивна важност, ни дава сила да се бориме за себе. Тоа ни помага да се запознаеме себеси и другите, а некои студии наведуваат дека гневот и бесот можат да имаат позитивни долгорочни ефекти во 40 проценти од случаите.
Мариота Влаисављевиќ
