Џорџ А. Дудос
Судот во Лерин со решение број 27/2022 дозволи регистрација на здружение под името „Центар на македонскиот јазик во Грција“ со седиште во Лерин. Резимето на судската одлука, според законската обврска, е објавено во Билтенот за судски публикации на 17 октомври 2022 година. Во членот 2 од статутот на здружението пишува дека целта е „зачувување и негување на македонскиот јазик во Грција“.
Многумина реагираа на објавувањето на ова судско решение. Тогаш беа изнесени разни коментари, со обвинувања кон владата на Мицотакис, од познати и непознати „македонски борци“. Tука спаѓаат не само оние што се окарактеризирани како десничари во политичкиот контејнер на земјата туку и еден куп левичари, од комунистичките пури на ККЕ, како и одбрани бранители на таканаречената обновлива левица, „изразени“ преку СИРИЗА. Според мене, сите што неконтролирано ја следат паролата на македонските борци, дека „Македонија е една и е грчка“, не ги почитуваат ниту Републиката, ниту Уставот на државата и влегуваат во „кантата“ безвредни луѓе, а сите Грци и грчки граѓани што се идентификуваат како припадници на која било форма на малцинство, се членови на невидлива петта фаланга, заговарана од грчката нација!
Конечно, сојузничките „македонски борци“, заедно со обвинителот на Лерин, посегнаа по Апелацискиот суд на Западна Македонија, кој го донесе решението бр. 20.82.2019 година во текот на процесот „Equusia Judiciary“, и го укина решението бр. 27/2022 на судот во Лерин, со кое беше признаено здружение под името „Центар за македонски јазик во Грција“.
Во образложението на својата одлука судијката ги напиша и овие размислувања: Што се однесува до целта, „зачувување“ и „негување“ на македонскиот јазик во Грција, за да се зачува нешто треба да постои и да биде негувано, но на грчката територија никогаш и не постоел „македонски јазик“ (т.е. службен јазик на државата Република Северна Македонија) за да може да даде причина за негово зачувување и негување.
Одлуката на Апелацискиот суд на Западна Македонија повторно го отвора прашањето: конечно, дали постои македонски јазик и ако има, дали во делови од Грција се зборува од Грци и од грчки државјани?
Ајде повторно да погледнеме неколку факти од историјата на регионот.
Грција во 1920 година за јазикот на Македонците што зборуваат словенски вели дека е македонски јазик. Во 1928 година се нарекува македонско-словенски, додека во 1940 година се нарекува словенски, без некоја поагресивна ознака. За време на Граѓанската војна, со меморандумот на Филипос Драгумис, беше забележано дека населението на Македонија што зборува словенски треба да се нарекува „бугарофони“ и затоа нивниот јазик да се смета за бугарски.
Во 1907 година, директорот на грчката гимназија во Монастири (Битола), Константинос Циулкас, напишал книга со наслов „Споредба на словенско-македонскиот јазик со грчкиот“, во која се тврди дека словенско-македонскиот јазик не постои, туку дека се работи за локален грчки дијалект со словенски проблеми!
Подоцна, со протоколот Калфов политис (септември 1924 година), потпишан од министрите за надворешни работи на Грција и Бугарија, Грција прифати дека сите славофони, главно во западна Македонија, се бугарско малцинство. Врз основа на овој протокол, грчката држава го издаде букварот „АБЕЦЕДАР“ за учениците што зборуваат словенски во грчките училишта. Протоколот не беше ратификуван од грчкиот парламент и „АБЕЦЕДАР“ никогаш не почна да се користи како учебник!
По Балканските војни, кога поголемиот дел од отоманска Македонија бил интегриран во Грција, грчката влада му наложила на Швајцарецот Рудолф Арчибалд Реис, по теренското истражување на новите територии, да состави извештај за Атина за „непознатото“ за жителите на новите грчки провинции.
Реис го доставил својот извештај до грчката влада во 1913 година на француски јазик со наслов „Rapport sur la position des Macédoniens et des Musulmans dans les nouvelles provinces grecques“ (извештај за состојбата на Македонците и муслиманите во новите грчки провинции). Во 1918 година, извештајот на Реис беше објавен во Париз со тој наслов. Во англискиот превод, овој извештај е насловен како „Извештај за состојбата на бугарофоните и муслиманите во новите провинции на Грција“ и на страница 6, авторот го наведува следново: „Оние што ги нарекувате бугарски говорници, јас едноставно би ги нарекол Македонци. Ги нарекувате Бугари затоа што нивниот јазик звучи како бугарски …, но дали е истиот јазик што го зборуваат во Софија? Не. Македонскиот личи и на српски и на бугарски…, но тоа не е јазикот на кој се зборува во Софија или во Белград. Тоа е карактеристичен словенски јазик… Моето истражување покажува дека македонскиот јазик е резултат на сите последователни освојувања што ги претрпе земјата… Во јазикот наоѓаме бугарски, српски, турски елементи. Според мене, не можеме Македонците да ги нарекуваме Бугари, ни Срби, туку едноставно Македонци“.
Американскиот историчар со грчко потекло Лефтерис Ставрос Ставрианос (1913-2004), во својата монументална книга со наслов „Балканот од 1453 година“ (Л.С. Ставрианос, Балканот од 1453 година Њујорк: Рајнхарт и компанија, 1958, реиздание „C. Hurst & Co. Publishers, 2000“) на 518 страница пишува: „Овие Македонци имаат дијалект и одредени културни карактеристики што го оправдуваат нивното класифицирање како посебна јужнословенска група“.
Во 16 век е објавен Речник на македонскиот јазик, преобјавен во 1958 година во Париз од страна на Институтот за славистика на Универзитетот во Париз, уреден од Чиро Џанели (Ciro Giannelli), професор на Универзитетот во Рим во соработка со Андре Валиан (André Vaillant) („Un Lexique Macédonien“).
Судиите се обични смртници и граѓани на Република Грција, тие имаат право на грешка, но мислам дека немаат право своите лични мислења да ги мешаат во формулирањето на нивната судска пресуда. Македонскиот јазик не е само службен јазик на државата Република Северна Македонија. Тоа е јужнословенски јазик, кој се зборува во регионите на северна Грција, како и во регионите на југозападна Бугарија, познати како Пиринска Македонија. Ако г-ѓа Ефетис сака да ги посети селата во регионот на Науса, Алмопија, Лерин, но и во Серес и Драма, сметам дека ќе го смени мислењето дали „македонскиот јазик“ е говорен јазик на грчка територија. Многу е едноставно денеска да се слушне како се зборува таму, да се отиде на еден нивен фестивал, да се слушнат песните на македонски јазик и нивната музика, сигурен сум дека би го компензирала трудот на оваа турнеја…
Авторот е адвокат од Грција
