Враќањето на десницата во Европа и причините за тоа се рефлектираат во две важни насоки: генерално кон зајакнување на суверенитетот и второ – националните политики. Суверенизмот е во природата на десничарската политичка провениенција, која генерално се карактеризира со лојалност кон националните и државотворните корени, симболи и референци со нивното соодветно политичко и институционално вреднување
Пред изборите за Европскиот парламент (ЕП) се прави оцена за прегрупирањето на политичките сили во Европа во корист на десницата, со сигурна прогноза за продолжување на трендот, што последните победи на десницата во Португалија, Хрватска, С. Македонија го комплетираат.
Со затворањето на границите во ЕУ во раната фаза на пандемијата на ковид-19, заобиколувајќи го Шенгенскиот договор, дојде до израз надмоќта на националните интереси на членките на ЕУ во однос на ненационалните норми и стандарди. Уште тогаш беше означен почетокот на динамичното враќање на десницата во Европа. Недостигот од консензус за имиграциските политики на ЕУ и војната во Украина значително го продлабочија тоа преку ефекти и последици на политичко, економско-социјално и безбедносно ниво. Подемот на десницата како последица веќе во 2023 година го потврдува тоа. Прв повлече нога десничарот Герт Вилдерс со неочекувана убедлива победа во Холандија. Победите на унгарскиот Фидес, грчката Нова демократија, конзервативците во Финска, поединечните десничарски партии во Полска и во Шпанија, влегувањето на десничарската партија на власт во Шведска и десничарската СНС во Србија се потврда за претстојниот десничарски тренд на европската политичка сцена. Во оваа 2024 година, гледајќи ја општо Европа, левицата е веќе во дефанзива, што се потврдува со примерот на важната Германија за политички мерења и нејзината „семафор“ лева коалиција со многу лош рејтинг на внатрешен план и големиот пробив на десничарската АДФ, потоа стабилната влада на десницата во Италија, доминацијата на десницата на домашната сцена во Франција, веќе постигнатите победи на десницата на изборите оваа година.
Враќањето на десницата во Европа и причините за тоа се рефлектираат во две важни насоки: генерално кон зајакнување на суверенитетот и второ – националните политики. Суверенизмот е во природата на десничарската политичка провениенција, која генерално се карактеризира со лојалност кон националните и државотворните корени, симболи и референци со нивно соодветно политичко и институционално вреднување. Во сите победнички и опозициски партии на десницата во Европа во минатата и оваа година се видливи тие елементи на суверенитет. Тие се особено изразени во односот кон имиграциската политика на ЕУ, но и кон односот кон војната во Украина и нејзините ефекти.
Примерите на внатрешни политички сцени во Германија, Франција, Холандија, Унгарија, Словачка, Италија укажуваат на тоа. Појавата на суверенитетот на ЕУ кон трансатлантското влијание на САД и функцијата на НАТО е особено интересна во тој контекст, за што категорично се залага францускиот претседател Макрон со идејата за европска (ЕУ) „автономија“ и безбедност. Важен тест за суверенистичките тенденции во постизборниот период на ЕУ ќе биде реформата во однос на (германските) барања за воведување квалификувано мнозинство (надворешна политика, безбедност, проширување итн.). Во овој контекст, победата на десницата на европските избори секако тематски и оперативно би ги зајакнала суверените тенденции.
Со зајакнувањето на десницата, објективно зајакнуваат и националните политички програми и политики. Имиграцискиот притисок врз Европа од афро-азиските и медитеранските области, со неговите ефекти и последици на економското, социјалното, културното и безбедносното ниво, ја зголемува важноста на националните политики, што е особено видливо преку неможноста на ЕУ да дефинира и спроведување единствена политика како одговор на предизвиците, и како израз на идеолошко-политичкото несогласување меѓу десницата и неолибералната левица, и дејствувањето на националните политики во некои земји членки. Војната во Украина генерално е дополнителен мотив за враќање на националните политики, вклучувајќи ја и левицата, што трендот на милитаризација недвосмислено го потврдува. Примери се Словачка со сегашните последици (атентат на премиерот), Албанија, Германија, каде што функционира необична коалиција на екстремната десница и левицата, кои се усогласени за националната политика околу прашањата за имиграција и војна. Националните политики веќе доминираат во европскиот Кавказ (Ерменија, Грузија, Азербејџан).
Поради влијанието врз европските стратегиски и политички случувања, не смеат да бидат изоставени големите сили: САД и Русија. Во САД, десничарските републиканци со кандидатот Трамп, и покрај сите контроверзии на домашната политичка сцена, веќе јасно водат. Нивната победа и пристап до трансатлантските односи може, според досегашното искуство, дополнително да ги поттикне суверенистичките и национално-политичките тенденции во ЕУ и Европа во целина. Убедливата победа на претседателот Путин и неговата (десничарска) партија во Русија веќе сега, без оглед на изолационистичката стратегија на Западот, ги отстранува сите сомнежи за идното влијание врз политичката сцена во Европа во однос на суверенитетот и националните политики (Балтик, Полска, Романија итн.).
Кога станува збор за Србија, таа јасно ја дефинираше својата национална политика во смисла на суверенистичка програма преку постизборниот победнички континуитет на владејачката партија.
Зоран Миливојевиќ, пензиониран дипломат
(Политика.рс)
