Дијабетес мелитус подразбира група болести што влијаат на тоа како телото го користи шеќерот во крвта (гликоза). Гликозата е важен извор на енергија за клетките што ги сочинуваат мускулите и ткивата. Таа исто така е главен извор на гориво за мозокот.
Главната причина за дијабетес варира во зависност од типот. Но без разлика каков тип дијабетес имате, болеста може да доведе до вишок шеќер во крвта. Премногу шеќер во крвта доведува до сериозни здравствени проблеми.
Хроничните дијабетични состојби вклучуваат главно два типа дијабет: дијабетес тип 1 и дијабетес тип 2. Постојат и реверзибилни дијабетични состојби, кои вклучуваат предијабетес и гестациски дијабетес. Предијабетес се јавува кога нивото на шеќер во крвта е повисоко од нормалното, но сепак нивото на шеќер во крвта не е доволно високо за да се нарече дијабетес. Сепак, предијабетес може да доведе до дијабетес ако не се преземат чекори за да се спречи. Гестацискиот дијабетес се јавува за време на бременоста и тој може да исчезне по раѓањето на бебето.
Бројот на луѓе што живеат со дијабетес, според статистиката, се зголемил од 200 милиони во 1990 година на 830 милиони во 2022 година. Преваленцата расте побрзо во земјите со ниски и средни приходи отколку во земјите со високи приходи.
Повеќе од половина од луѓето што живеат со дијабетес, според податоците во 2022 година, не земале лекови за нивниот дијабетес. Во тој контекст, покриеноста со третман за дијабетес била најниска во земјите со ниски и со средни приходи.
Доколку не се лекува дијабетесот, предизвикува слепило, откажување на бубрезите, срцеви удари, мозочен удар и ампутација на долните екстремитети.
Во 2021 година, дијабетесот и заболувањето на бубрезите поради дијабетес предизвикале над два милиони смртни случаи. Покрај тоа, околу 11 отсто од кардиоваскуларните смртни случаи биле предизвикани од висока гликоза во крвта.
Здравата исхрана, редовната физичка активност, одржувањето нормална телесна тежина и избегнувањето употреба на тутун се начини за спречување или за одложување на појавата на дијабетес тип 2.
Дијабетесот може да се лекува, а неговите последици да се избегнат или да се одложат со диета, физичка активност, лекови и редовен скрининг, како и третман на компликациите.
Нова студија открива дека дијабетесот тип 2 е поврзан со истенчување на кората на мозокот кај постари возрасни лица, особено во регионите одговорни за меморијата и когницијата. Користејќи скенирања на мозок од разновиден примерок на популација, истражувачите откриле дека лошата контрола на шеќерот во крвта може да придонесе за оваа структурна промена на мозокот.
Најсилните асоцијации биле забележани кај учесниците од хиспанско потекло, нагласувајќи ја потребата од приспособени интервенции за управување со дијабетесот и заштита на здравјето на мозокот. Наодите сугерираат дека ефикасниот третман на дијабетес може да игра клучна улога во зачувувањето на когнитивната функција како што луѓето стареат.
Истражувачите од Медицинскиот факултет „Кек“ при Институтот за невровизуализација и информатика при Универзитетот во Северен Тексас (Стивенс ИНИ), Центарот за здравствени науки на Универзитетот во Северен Тексас и Универзитетот во Тексас во Остин штотуку ги објавија своите наоди во списанието „Алцхајмерова болест и деменција: Дијагноза, процена и следење на болести“.
Со оглед на зголемената преваленца на дијабетес, особено кај малцинските популации, овие резултати ја нагласуваат итната потреба од насочени интервенции за подобрување на управувањето со дијабетесот и ублажување на неговите невролошки последици.
Студијата го истакнува потенцијалното влијание на дијабетесот врз структурата на мозокот и важноста на управувањето со нивото на шеќер во крвта за заштита на здравјето на мозокот во постара возраст.
Дијабетес мелитус тип 2 (Т2ДМ) е хронична состојба што влијае на еден од десет Американци. Доколку не се контролира, може да доведе до сериозни здравствени проблеми што влијаат на циркулаторниот, нервниот и имунолошкиот систем.
Истражувачкиот тим откри дека лицата со Т2ДМ покажуваат значително потенок кортекс, особено во темпоралните и париеталните региони на мозокот, кои се критични за меморијата и когнитивната функција. За таа цел, се користеле напредни техники на невровизуализација за да се анализираат дебелината на кортикалниот дел и волуменот на хипокампусот кај учесниците од кохортата.
Разновидниот примерок од студијата, кој опфаќа возрасни од хиспанско потекло, црнци што не се Хиспанци и бели возрасни што не се Хиспанци, дава критички увид во тоа како дијабетесот влијае на здравјето на мозокот кај различни популации.
Иако гликозата е основен и неопходен хранителен материјал за функцијата на мозокот, тимот открил дека лошата гликемиска контрола може да биде клучен двигател на забележаната поврзаност помеѓу дијабетес тип 2 и истенчување на кортексот. Бидејќи нивоата на шеќер во крвта може да се регулираат со соодветен третман и интервенции во начинот на живот, наодите го истакнуваат потенцијалот за заштита на здравјето на мозокот преку подобро управување со дијабетесот.
Истражувачите откриле дека поврзаноста меѓу дијабетес тип 2 и истенчување на кортексот останала силна дури и по земањето предвид на социоекономските фактори и вообичаените коморбидитети како што се хипертензија, дислипидемија и дебелина.
Учесниците од хиспанско потекло покажале најсилни асоцијации, додека не се забележани значајни ефекти кај возрасните црнци што не се Хиспанци.
Со оглед на зголемената преваленца на дијабетес, особено кај малцинските популации, овие резултати ја нагласуваат итната потреба од насочени интервенции за подобрување на управувањето со дијабетесот и ублажување на неговите невролошки последици.
Добивањето на овие показатели претставува првиот чекор во унапредувањето на персонализираната грижа што најдобро ги штити мозокот и когницијата за секоја индивидуа.
Истражувачкиот тим очекува лонгитудинални студии за да се утврди дали набљудуваните промени во мозокот резултираат со забрзано когнитивно опаѓање со текот на времето.
Понатамошните студии што ги истражуваат ефектите од лековите за дијабетес и интервенциите во начинот на живот би можеле да помогнат во идентификувањето стратегии за заштита на здравјето на мозокот кај лицата со дијабетес.
Клучни факти:
Влијание врз мозокот: Т2ДМ е поврзан со истенчување на кортексот во клучните когнитивни региони.
Гликемиската контрола е важна: Лошата регулација на шеќерот во крвта се чини дека ги поттикнува овие промени.
Здравствени нееднаквости: Ефектите биле најсилни кај учесниците од хиспанско потекло, покажувајќи варијации според етничката припадност.
И во нашава земја дијабетесот е доста раширен. Од друга страна, многу често се случува недостиг од инсулин или на тестови за контрола на гликемијата. Оваа студија открива дека не се засегнати само крвните садови од неконтролираното ниво на шеќер во крвта туку и мозокот е засегнат. Затоа, дијабетесот налага строги правила на контрола со цел да се избегнат најтешките последици.
Автор: Акад. Нада Поп-Јорданова
