Можеби научниците го знаат одговорот
Дали човечката душа живее по смртта? Што се случува со нашиот дух откако нашето физичко тело ќе умре? Ова е најстарото прашање на човештвото, кое го прогонува човечкиот вид онолку долго колку што постоиме. Прашање на кое многумина се обидуваа да одговорат од најраните времиња. Филозофијата, науката и религијата се обидоа на еден или друг начин да го дадат вистинскиот одговор, но никогаш не стигнаа до апсолутната вистина, оставајќи ја темата отворена за многу толкувања, во зависност од верувањата.
Зборот „душа“ доаѓа од латинскиот „anima“, што е поврзано со грчкиот „anemos“, што значи „здив“ или „ветер“. Во многу духовни и религиозни традиции душата е „суштината“, „јадрото на битието“ или „јас“ на личноста. Меѓутоа, во поново време, душата се сфаќа како дел од размислувачкото јас, како умот или свеста, што е една од најголемите мистерии со кои се занимаваат различните гранки на науката.
Пред неколку години големите физичари на нашето време развија нова теорија, која требаше да ја расветли оваа тема. Теоријата за истражување на свеста, а со тоа и на душата, се нарекува Orch-OR (ORCHestrated Objective Reduction), т.е. „оркестрирана објективна редукција“ и беше развиена во 1990-тите од физичарите Роџер Пенроуз и Стјуарт Хамероф. Двајцата физичари ја засноваа својата теорија на идејата дека свеста се појавува во невроните, а не преку интеракциите меѓу нив.
Сер Роџер Пенроуз е угледен британски математичар, физичар и космолог, кој ја доби Нобеловата награда за физика за 2020 година. Пенроуз доби едно од највисоките признанија во науката за неговата работа на црните дупки. Меѓу неговите придонеси е откритието дека формирањето црни дупки е последица на општата теорија за релативноста на Ајнштајн. Роџер Пенроуз исто така долго време работеше во Кембриџ со уште еден голем физичар, кој нѐ напушти пред неколку години, Стивен Хокинг, со кого разви некои теории за црните дупки и гравитациската сингуларност, во која престануваат да важат законите на физиката, онакви како што ги знаеме.
Друг автор на теоријата што ни кажува што е душата и дали е бесмртна е Стјуарт Хамероф, анестезиолог и предавач на Универзитетот во Аризона во САД. Во овој момент, Orch-OR сè уште е само теорија, но во тек се проекти за тестирање и потврдување. Во срцето на теоријата Orch-OR, развиена од Пенроуз и Хамероф, е идејата дека мозокот можеби нема да биде контролиран од алгоритми. Тоа значи дека физичките својства на мозокот не се одредуваат со традиционалните математички форми, туку од интригантните (а понекогаш и бизарни) принципи на квантната механика што може да се опишат. Двајцата автори на оваа теорија го комбинираа своето знаење: од една страна Хамероф, кој сака да ја проучува биолошката компонента на свеста и кој верува дека главните структури на свеста се клетките на микротубулите во мозокот, а од друга страна физичарот Пенроуз, кој носи квантен пристап.
Според теоријата Orch-OR, свеста е бран што вибрира во универзумот на субатомски честички, а микротубулите во мозокот дејствуваат како вистински квантни компјутери – претворајќи ги овие вибрации во употребливи информации. Квантен компјутер обработува информации во форма на битови, нула или еден, додека квантен компјутер обработува кјубити што можат да бидат нула и еден во исто време, создавајќи квантна суперпозиција, парадокс што нашите класични механички умови тешко можат да го разберат.
Според приврзаниците на толкувањето на теоријата на научникот од 20 век Хју Еверет, постојат многу други светови, но се случува само еден да има свест (светот во кој сме свесни). Во 1957 година Еверет предложи теоретско толкување на квантната механика што сугерира дека сите можни алтернативни истории и иднини постојат во паралелни светови. Еверет бил брилијантен американски математичар и квантен теоретичар, но подоцна ја напуштил теоретската физика и се свртел кон воено истражување. Неговата теорија беше запоставена долго време, но подоцна стана едно од главните толкувања на квантната механика.
Од друга страна, според Пенроуз и Хамероф, ние сме единствената реалност, бидејќи алтернативните реалности пропаѓаат, зашто се „нестабилни“. Ова квантно размислување потоа се пренесува во мозокот, каде што свеста претходно се сметаше како серија на врски помеѓу невроните, кои функционираат како нормален компјутер. Според Хамероф, сепак, „навреда за самиот неврон е да се гледа само како прекинувач што се исклучува или вклучува“.
– Мислам дека научниците не земаат предвид што се случува внатре во самиот неврон. Во овој момент легитимното прашање е како душата, односно свеста, може да биде бесмртна во овој контекст? Одговорот е во теоријата Orch-OR – сметаше овој доктор.
Се разбира, ова е само една од многуте интересни теории што се обидуваат да објаснат што е свесност и дали таа навистина може да складира информации од целиот живот. Иако науката сè уште не го докажала тоа, според оваа теорија, во состојба пред смртта, микротубулите во мозокот ја губат својата квантна состојба, но ги задржуваат информациите што ги содржат. Според д-р Хамероф, „срцето престанува да чука, крвта престанува да тече, а микротубулите ја губат својата квантна состојба. Квантните информации во микротубулите, сепак, не се уништуваат, не можат да се уништат, тие само се распрснуваат и се раствораат во универзумот“.
Драгана Шубаревиќ
