Ова е предновогодишна колумна, драг читателу, и прости ми што нејзиниот наслов, дијагностички по однос на постмодерната цивилизација може да те онерасположи, ама ти сепак собери сили и крени ја твојата новогодишна здравица за подобра идна година. Оти секоја година од нашиот живот е само една бразда во големата господова нива на вечноста, една микроепоха како и онаа што доаѓа по неа со следната година. И сè така, како што би рекол Готама Буда, додека не ја измешаме во нирвана нашата со космичката прашина. Една поведра будистичка варијација на христијанска библиска тема „од прав сме и во прав се враќаме“. А будизмот и христијанството, иако за заеднички темел ја имаат љубовта и моралната доблест како микро и макрокосмичка енергија за опстој на човекот и вселената, сепак имаат една битна разлика. Имено, будизмот е религија без бог. Во него, како што мисли Буда, човекот самиот, со личен напор и самосвест треба да ја оствари сопствената микро и макрокосмичката хармонија, на битието, на Атман и Брахман, додека посредник, пак, во сето ова во христијанството покрај личниот напор, е бог.
Да. И сега, имено, токму со бог влегуваме, драг читателу, во темата на нашата денешна колумна: антрополошкиот песимизам. Човекот е раздвоен од бог и таа трагична раздвоеност сјајно ја почувствувал Микеланџело на сликата „Создавањето на Адам“ во Сикстинската капела во Рим. Имено, на неа веќе едвај разбудениот во глината Адам ја протегнал несвесно својата рака кон универзумот, а кон неа од него како виор ита Јахве за да се поздрави со своето штотуку создадено богообразно суштество. Но не успева да ја допре неговата пружена дланка само за неколку милиметри растојание. Но тоа неколкумилиметарско растојание е огромна бездна, меѓу бог и човекот сè до денес, и којзнае кога ќе се допрат тие. Според сите знаци, посебно денес, тоа тешко може да се случи. Напротив, сведоци сме дека тој хијатус меѓу човекот и бог расте и во широчина и во длабочина, до бескрај. Да. И тука сега воленс/ноленс го имаме предвид онаа песимистичко на Ниче „Бог е мртов“ за што теолозите посебно смртно му се лутат, ама и филозофите баш многу/многу не ја разбираат оваа важна цивилизациска шифра. Да. Оти лично мислам дека Ниче не бил толку наивен да мисли дека бог е бесповратно заспан во некое аморфно време во претсоздавањето и нема врска со создавањето, кое Дарвин, играјќи си со него, го изведе од океанската генетичка супа. Сеедно. Во секој случај Бог е длабоко втиснат печат во човечката архаична потсвест, свест, или, како што би рекол Јунг, и натсвест.
Оти човекот, без разлика дали постои или не, изгледа дека никогаш не можел без бог, па во таа смисла го разбрал проблемот и еден типично просветителски картезијански ум каков што е Волтер кога рекол, можеби и сомневајќи се, дека и ако не постои човекот е должен да го измисли него. Имено, како што и Кант, атеист, бог го става како неопходен постулат на неговиот морален закон, најважен за човекот. Оти, имал сјајна антрополошка интуиција германскиот филозоф, без него тој закон е неубедлив и дури и мртов, а тој во себе ја содржи и најдрагоцената негова супстанција, љубовта кон човекот и човештвото.
Е, тука некаде, драг читателу, стои и крикот на Ниче како шифра за растајнување: „Бог е мртов“. Всушност тој со него само ја дијагностицира онтолошката состојба на човекот во модерната цивилизација. Отуѓен, тој едноставно го убил бог во себе. А не дека тој не постои. Оти и Ниче како неговиот руски близнак на таа тема Достоевски вели: „Ако нема бог сè е дозволено“, и сè стои „отаде границата на законот и моралот“. Германскиот филозоф, тој што е докрај уривач на сите веќе излитени традиционални вредности на цивилизацијата, кои вистината ја облекле во фустанот на лагата. Но тој нив ги урива не како нихилист по себе, нихилизам заради нихилизам, туку за создавање нови вредности на урнатините на старите, а што значи дека, таков, тој е во основа позитивен нихилист. Инаку, ако бог е мртов, како можел Ниче пред смртта да рече: сакам да бидам како оној распнатиот, а Гете, како варијација на тема: дајте светлина. А бог и светлината се синонимни поими. Во таа смисла, да го потврди тоа, и Христос вели: „Јас сум светлината на светот“. Бог е како што мисли и Јунг епицентарот на нашето битие. Тој е светлината без која човекот им се препушта на темните нагони во себе, кои водат кон екстремен егоизам и материјална лакомост, кон дарвинизам кон агресија и деструкција карактеристични за првобитниот човек, кон газење на послабиот до негово демолирање како човечко суштество. И тука, во таквиот дарвинизам, драг читателу, страдаат не само поединци туку и цели помали и сиромашни народи, па дури и цели сјајни цивилизации како што се тоа Маите, Инките и Ацтеките во Јужна Америка. Тоа е дело на богатите од пљачкање западни колонизатори што ѝ ја одраа кожата и на прекрасната Африка.
Така. И таквата темна цивилизациска слика се вклопува во рамката на она што се вика антрополошки песимизам, на човекот кому понекогаш му е поништено и последното упориште што го има, надежта. Многу катастрофи во историјата го поништувале тоа упориште до неговото повторно оживување и будење на огнот на животот од пепелта. Во европската колонизаторска историја, почнувајќи од Колумбо, кога започна геноцидот на Индијанците, па наваму, тоа е константно утврден ритам на постоење на човештвото тормозено од варварскиот нагон на западната цивилизација за просторна експанзија и материјален грабеж до кај што ќе стасаат нејзините темплари, крстоносци и конквистадори.
Но, парадоксално, таа во материјалната лакомост, фрлајќи ги под нозе сите онтолошки и духовни вредности, не се штедела ни самата, предизвикувајќи за неверојатно краток рок од само неполни две децении две светски војни, во кои поради нејзината темна страст е вовлечен целиот останат свет, и невините народи на Африка, чија невиност во Европа ја споделуваме ние Македонците. И тоа се вика, драг читателу, антрополошки песимизам. Најенергично на него по Втората светска војна укажа германскиот филозоф Теодор Адорно, а потоа независно од него, и полскиот поет Тадеуш Ружевич. Имено, земајќи ја предвид најгрозоморната слика на западната цивилизација откако постои таа, холокаустот на Евреите, Ромите и преостанатите (тоа не е само еврејски холокауст) во логорите на смртта на Хитлер ќе го постави како крик, надоврзувајќи се на Ниче прашањето: „Дали е возможно по Аушвиц да се пишува поезија?“ Така и покрај тоа што и Ниче мисли дека во целиот антрополошки песимизам единственото упориште што му преостанува на човекот е уметноста. И пак и тука тој е на иста бранова должина со рускиот близнак Достоевски: „Убавината ќе го спаси светот“. Така, оти во цивилизацијата паралелно чекорат светлината и темнината, егзистенцијалниот канибализам како илустрација на Дарвиновата теорија на еволуционизмот без бог и ангелизмот на уметноста, вклучувајќи тука и на поезијата, која, разбирливо, по грозоморните слики на Аушвиц, Адорно ја доведе во прашање. А ако одиме поназад, тој антрополошки песимизам го дијагностицира негде столетие и половина пред него Хелдерлин пред настапот на златното теле на капиталот и епохата на капитализмот, поставувајќи го исто така драматичното, но во случајот и визионерско прашање: „Чуму поети во скудно време?“ А едно столетие по него на таа драматична тема се изјасни и ирскиот поет Вилијам Батлер Јејтс кога крикна, дијагностирајќи ја цивилизацијата на дваесеттиот век: „Напукната е оската на светот!“
Да. И тој антрополошки песимизам, кого по Аушвиц силно го детектираа Адорно и Ружевиќ не престана како цивилизациски, пред сè западен, вампиризам што се храни од својот темен нагон за деструкција на послабите и невините. Она што е посебно, пак, тука карактеристично и обесхрабрувачки е амалгамизирањето на таа темна енергија од страна на моќните како цивилизациски феномен, посебно во тој контекст карактеристичен за западните колонијалистички нации. Постојат многу примери за тоа, една цела прашума, но најдрастичен меѓу нив за илустрација на тој западнодарвинистички цивилизациски нагон за деструкција сега е примерот со Палестина. А ситуацијата на фузирање на темниот варварски нагон на Западот е присутна и во судирот во Украина, иако тука тој Левијатан од Откровението на апостол Јован веќе ги крши своите волчешки трансилваниски заби.
А што се однесува до Палестина, тоа е знак дека тука некаде заглавил и „избраниот народ“ со неговиот бог Јахве за кого Фројд во неговата студија „Мојсеј“ вели дека е позајмен од мидијскиот бог на вулканот, а Мојсеј не е Евреин туку Египќанец. Така вели Фројд. А тој е Евреин, и не кој било. Сеедно. Примерот на Палестина целосно ги потврдува сите тези на просветлените хуманистички умови за антрополошкиот песимизам во кој, рековме, е убиено и последното упориште на човекот: НАДЕЖТА.
Nocturno. De profundis. Memento mori. Бескрајна е таа тема на уништување на Бог и Божественото во човекот, деструкцијата што е дело на човекот. И тоа е она што е депресивно тажно во овој случај, фактот дека човекот не извлекол никакво историско искуство, почнувајќи од пештерата Алтамира сè до Елисејските Полиња, прекрасните западни катедрали (во кои меѓутоа никогаш не влегол бог) и палатите на Брисел изградени со „крвавите“ дијаманти на белгискиот крвожеден крал Леополд од Конго во кои сега е сместена западната цивилизација на бриселска Европа скриена под перверзната божем космополитска и еврохуманистичка маска. ЕУ-фактот дека човекот не напреднал ни милиметар напред кон просветление и хуманизам за сите, а не само за богатите и моќните. Да. И тоа е, драг читателу, конечно депресивното, но неизбежно спознание дека и покрај сиот технолошки бум и научен напредок, човековиот ум не се поместил ни милиметар напред од психологијата на палеолитската орда, од библиската случка со Авел и Каин. Сè уште во човештвото, за жал, посилната орда ја убива послабата, Каин го убива Авел. Востановен антрополошки ритам од Алтамира до денес. И нема крај, и убиена е надежта за спас од оваа антрополошка чума на злото, која западната цивилизација ја промовира како закон за нејзината благоутробна егзистенција. Па така, изгледа дека залудно беа фрлени од господ во неа гените како Шекспир, Иго, Сервантес и преостанатите, долга низа, за да ја освестат неа.
Тоа е тоа, драг читателу, па сега по сето ова речи дека не сум во право. А твојата замерка дека премногу сурово ѝ судам на цивилизацијата што се самопрогласи за најнапредна и најдемократска на планетата е погрешна. Таа цивилизација од запад го уби и мојот и твојот народ во Преспа 2018.
Нејзино најголемо достигнување, иронично, сега е НАТО. Од неодамна втор човек на таа организација е нашата воена дама Шеќеринска. И тоа е (дали намерен или случаен) жесток сарказам за по толку пониженија пред тоа да се допонижат Македонците, избрани од суровата цивилизација како јагне за клање. Онака како што го стори тоа таа и со Исус на Голгота што стана синоним и за долгото историско ништење на нас, кои како и тој не пуштивме глас додека нè водеа на губилиштето во Преспа, нашата, како што го замислиле тоа џелатите на цивилизацијата, последна Голгота по која ќе нè примат во нивната трговска и сè уште колонијалистичка и профитерска организација ЕУ како идентитетски мртовци. Но ако мислат тие дека тоа е само македонска смрт, не знаејќи дека ние како Исус стопати сме ја победиле смртта со смрт, се излажале, оти тоа е уште повеќе смрт на цивилизацијата што се распаѓа отколку наша смрт. А таа ќе ја почувствува неа кога конечно врз нејзиното ѓубриште („Цвеќето никнува од ѓубре“ – Стринберг) ќе помине да го посее новото цивилизациско семе плодната азијатско-руска бразда на БРИКС со кинеската визија „Појас и пат“ и „Патот на свилата“ за цивилизациски спас на човештвото. А дотогаш тоа останува, посебно во ариевскиот Запад што го брани Шеќеринска со НАТО, обвиткано со смогот на антрополошкиот песимизам без Бог и без обожествен човек.
