Големата воздржаност од гласање за време на првиот претседателски круг ја фрли во сенка воздржаноста од мрсна храна на православните верници за време на велигденските пости.
Импликациите на таа воздржаност (за разлика од верските пости, кои не се нужно потврда за опсегот на верата), недвосмислено сведочат за ерозијата на вербата во изборите и кандидатите за претседател на државата. Ваквата воздржаност не носи прочистување, ниту катарза на националниот организам, напротив, поверојатна е опасноста да доведе до самомаргинализација на буништето на историски поништените.
Но оваа воздржаност означува многу повеќе од политичка летаргија на граѓаните.
Сведочи не само за една метастазирана апатија на гласачкото тело и болна рамнодушност сведочи, би додал, и за една вредносна и суштинска испразнетост на зборовите што се истураат пред него како бајат леб.
Како никогаш порано, тој (граѓанинот/гласачот) не бил толку гладен за она што со нив се означува и како никогаш порано се воздржува да „загризе“ на изборите. Како тие (зборовите) да престанале да го претставуваат она што е означено со нив. Ги изгубиле својата вредност и тежина, станале бестежински во една земја во која сè повеќе тежи нивната отсутност, поточно она што тие го означуваат.
Сведочи, најпосле, за една еродирана верба во личноста. Необично за општество во кое култот на личноста е меѓу малкуте преживеани феномени наследени од претходниот систем. Или, можеби, токму затоа? Култот е заменет со сквернавење, а личноста е опредметена. Една крајност е заменета со друга. Вербата во личноста, во човекот, останува непрепознаена, а гласот за неа воздржан.
Дали е рационална ваквата воздржаност? Секако е разбирлива. Дали тоа ја прави прифатлива? Таа е право на личен избор. Молчењето е некаков глас, поточно безглас. Како статистички незанемарлив феномен, воздржаноста е значаен тим на теренот, но без сопствени „играчи“. Молкот на воздржаните се слуша, но останува неодигран. Без сопствена репрезентација. Во името на повисок морален суд и/или вистина, истиот тој би можел да означи и (само)пресуда.
Неодамна се одигра „дебатата на векот“ помеѓу канадскиот психолог Џордан Петерсон и словенечкиот филозоф Славој Жижек на тема „Среќата: капитализмот наспроти марксизмот“. Меѓу многуте теми на оваа дебата беа вклучени прашања од економијата, тоталитаризмот, мултикултурализмот, екологијата итн. Но она што овде го издвојувам е вицот што го кажува Жижек, именуван како словенечки.
Вицот за златната рипка или џинот од волшебната ламба, сеедно – исполнувачот на желби, каде што рипката/џинот наведува еден услов за остварување на желбата на среќниот добитник – таа да се дуплира кај соседот. И што посакува Словенецот во вицот? Да му се извади едното око. За момент бев изненаден и фрапиран од потеклото на вицот. Бев убеден дека вицот е „заштитен“ со македонско потекло, а не словенечки. Или можеби и вицот ја дели судбината на македонскиот ајвар? Нејсе. На што се сведува приказната во вицот? Дека секој мал народ (по бројност) има веројатно по еден ваков виц што го присвојува како сопствена ексклузивност, кој ги исклучува другите, што наедно е уште една потврда за маленкоста. Во фокус е и една универзална човечка карактеристика за која и Жижек и Петерсон се согласуваат: луѓето не се секогаш рационални во своите постапки, неретко се впуштаат и во самоуништувачки постапки, како онаа во вицот.
Словенечки или македонски, тој одразува еден мал дел, но сепак дел од нашата стварност и поведение: подготвеност на сопствена штета, само да се избегне предноста во благосостојбата на другиот/соседот/ближниот. Самиот човек овде е јаболко на раздорот меѓу доброто и злото и го сее семето на тој раздор во колективитетите на кои им припаѓа.
Што се однесува до воздржаноста сама по себе, не можам да се сетам на ниту една нејзина популарна завршница, освен можеби онаа овековечена во преименувањето на некогашниот пруски град Кенигсберг во Калининград, по името на Михаил Калинин, некогашен болшевик на висока позиција во СССР и близок соработник на Сталин. За него пишува Кундера во еден од своите романи. Имено, Калинин имал потреба од често мокрење поради проблеми со простатата. За време на долгите партиски состаноци со Сталин, Калинин се подложува на голгота од воздржаност, по цена и на сопствен срам. Саможртва поради која Сталин наводно го наградува својот соработник со преименување на градот на славниот Имануел Кант. „Калинин“ пишува Кундера, „е единствениот чие име ќе остане запаметено во спомен на страдањето што му е познато на секое човечко битие, во спомен на една очајна битка, на ничија друга несреќа освен на неговата.“
Но настрана од ваквата мачна воздржаност, воздржаноста во изборните кругови е слична како и многу други воздржаности, во некои други животни кругови и промени. Воздржаноста е секако учесник во промените, но не нужно во подобрите. Најмалку во сопствена корист. Таа е чин, но не и чинител. Безмалку влог во стихијноста на промените, а понекогаш и ветер во едрата на она со кое и не се согласуваме.
Верувам дека ако повеќе се слушаа укажувањата на големиот Блаже Конески за внимателната и строга употреба на зборот, ако имаше воздржаност од лекоумното и лековерно постапување со зборот и воздржаност од негово газење и злоупотреба, денес не ќе бевме сведоци на опсежното присвојување на молкот како сенка на гласот.
Верувам дека ако се познаваа и уважуваа тежината и вредноста на зборовите и она што е означено со нив, повнимателни ќе беа и оние што нив ги фрлаа како бајат леб пред своите гласачи.
Верувам дека, ако беше така, ако навистина се постапуваше внимателно со зборовите што прилегаат на човечките потреби, како што се среќата, здравјето или личната слобода, ќе останеше повеќе верба во зборовите и личностите што со нив му се обраќаат на граѓанинот.
Немаше онаа „од дрвото не се гледа шумата“ да се преобрати во „од шумата не се гледа дрвото“ – немаше да нè доведе во состојба на длабока партиска поделеност (состојбата во која сме), од партиите да не се препознава личноста што би можела да ги претставува гласачите не како партиска бројка, туку како личности.
Немаше со зачудувачка страст да им се предадеме на поделбите, осудите и молкот, наместо да останеме виспрени во единството, разбирањето и зборот.
Немаше, најпосле, како во онаа песна на Конески „уште (да) рика маката во мене дека сум роден во смачкано племе!“
