Фразата од насловот останува да се разбере на многу начини: како една студена и скршена „алелуја!“, како онаа (не)помиреност на Раде Шербеџија во „Пред дождот“: „Пукај бе, братучед, пукај!“, или како она гавраново „Nevermore!“ на Алан По, но има и нешто надежно во тоа долго „хуу-а“
„Нема нови случаи на коронавирус во Македонија.“ Хуу-а!
„Избеганите од штипската болница немаат коронавирус.“ Хуу-а!
„Антикорупциска сугерира власта да се воздржи од предизборни ’лопати’.“ Хуу-а!
„Статистика потврди, Македонија влезе во морталитет.“ Хуу-а…
Секој што барем еднаш бил опиен од „мирисот на жената“ (во истоимениот филм), ќе се сети на фразата од насловот, повторувана од Ал Пачино во улогата на полковникот Френк Слејд.
Фразата најверојатно е акроним од „слушнато, разбрано и потврдено“ (во англиска транскрипција H.U.A. – „heard, understood and acknowledged“), практикувана во војската на САД како извик и поттик на силно чувство за морал и самодоверба.
Други ја лоцираат во смешното војничко правило: „побрзај и чекај“ (hurry up and wait), со значење на ревносно итање кон одредена цел или исполнување на некоја задача, само за да се предаде на бесмислено чекање потоа (како на пример евентуално добиениот датум за пристапни преговори со ЕУ).
Според некои, пак, потеклото на фразата е во виетнамскиот еквивалент за „да“, прифатен од американските војници за време на виетнамската војна – ироничен „сувенир“ од една катастрофална цивилизациска (само)негација.
Но и покрај многубројните толкувања за потеклото и значењето, таа е исклучително афирмативна: може да подразбира многу нешта, освен „не“. Освен – кога ја извикува полковникот Слејд во филмот погоре. Тогаш може да значи сè. Дури и афирмација на негацијата, кога не останало многу од чувството на морал и (само)доверба. Едно долго и безнадежно „хуу-а!“ – извик, што во светлина на настаните, може да се протолкува и како издишка, повторувана од ден на ден.
Ако некогаш живеевме помеѓу невидливи вируси, денес вирееме меѓу чудовишни: корона, политички пресметки и апатија, додека еднакво чудовишни финансиски ентитети живеат од нивното производство и дистрибуција.
Едно им е заедничко на сите три: сите се производ на човечка креација и не може да ѝ се припишат на некаква вонземска сила, иако првите две се создадени во лабораторија, а апатијата во процеп на душата. Од трите, најголема надеж за лек има за коронавирусот…
Филмот излегува во 1992 година – година и нешто по референдумското „да“ на македонскиот народ за независна Македонија, по што и Собранието недвосмислено ќе ја „слушне, разбере и потврди“ волјата на народот со Декларацијата за прифаќање на референдумските резултати. Се разбира, премиерата на филмот нема ништо заедничко со „премиерата“ на македонската држава, освен симболиката на „полнолетството“ и непристојните понуди на нејзиниот пат. Ал Пачино ја спечалил фразата попатно од некој офицер, додека Македонија го изгуби историски спечаленото попатно од цивил(и). Референдумското „да“ се разводни и подложи на романтични толкувања однадвор, а на крајот и сосема заобиколи и прегази, иако народната волја недвосмислено го бојкотира консултативниот референдум од 2018 година „за членство во ЕУ и НАТО со прифаќање на Договорот помеѓу Република Македонија и Република Грција“. Хуу-а…
За разлика од кроткиот македонски човек, полковникот Слејд е гневен (и тажен) човек, кој по своја вина го изгубил видот, но затоа силно го намирисува животот надвор од својата темнина, а особено мирисот на жената – „генијалната божја креација“. Според филмскиот критичар Роџер Еберт, за него сепак постои надеж, поради две сврзувачки нишки во карактерот: романтичноста и горката смисла за хумор.
Престанав да бројам колку пати ме „опи“ „Мирисот на жената“, како што престанав да ги бројам и „голтам“ политичките „отрезнувања“ што доаѓаат предоцна или никогаш. И додека филмското сценарио открива нови значења со секое следно гледање, секоја нова политичка сапуница ги повторува веќе видените стари сценарија…
Но мора да се (до)гледа филмот за да се долови духот на фразата од насловот, како што е пожелно навреме да се промени каналот за да се зачуваат здравиот дух и задржи препорачаната дистанца во овие збиени вирусни времиња.
Кај коронавирусот препораката е најмалку два метри оддалеченост.
Кај политичките обраќања таа одамна ја надминува границата на пристојноста.
Кај апатијата, таа е веќе длабоко вгнездена во колективниот организам и метастазира. И опива, како хлороформ, за разлика од власта што опива (и корумпира) како акцизен пијалак. Според тоа, апсолутната власт апсолутно „опијанува“, но од сите опијати, само власта е нетолерантна на апстиненција во преодниот период на „мамурлак“ – бара уште и веднаш и во најтешките случаи, или особено тогаш, туркајќи ги своите вљубеници во колосални зависности и неразделно – во глупости.
Тој порив и таа зависност (за и) од власта се излеваат како повраќаница врз народот и нема сапун за неа. Затоа долго потоа останува мирисот на сето „несварено и повратено“ на кое се надоврзува следната тура на власта, која се гости, пие и „повраќа“ во име на народот и на негова сметка. И нема да се затвори таа сметка сè додека се избираат луѓе со стомак за власт наместо со стомак за проблемите. Сè дотогаш, партиските „чаршафи“, без оглед на разликите во дезенот, ќе мирисаат слично.
Наспроти нив, „Мирисот на жената“ е отрезнувачка „шлаканица“ на надежта и, за разлика од мирисот на политиката, ја облагородува душата пред издишување, а фразата „хуу-а!“ добива обновувачка сила. Ако треба да издвојам две највпечатливи сцени од филмот, би се одлучил за часот по танго и часот по интегритет.
Првиот „подучува“ дека за вистинските чекори не требаат очи, само храброст и страст, додека часот по интегритет иако настапува кога се чини дека сè е изгубено, е суштествен за секој голем почеток, како и во секое зреење (лично, колективно или општествено, сеедно). Мора да се гледа филмот за да се разбере ова. Помага ако сте „граѓанин“ на некаква темнина поради светлината на избраниот пат.
Ученикот е на пат да стане жртвено јагне поради одбивањето да ги продаде тие околу себе за да си ја купи иднината и ризикува поради таа доследност да биде исклучен, не само од институцијата туку и од сопствената иднина.
Во говорот на полковникот (во одбрана на ученикот) тоа се нарекува интегритет и храброст, тоа е она од што лидерите треба да се направени – пат од принципи што водат до карактер. Затоа, „креатори на лидери, внимавајте какви лидери создавате…“, зашто „не постои глетка како онаа на ампутираниот дух, не постои протеза за тоа…“
Во меѓувреме, политичките елити (ќе) го играат своето предизборно танго, како и секогаш – од онаа страна на пристојноста и црвените линии, дури и кога се едни од други бескрајно идеолошки оддалечени.
„Романтиката“ надвор од границите и натаму ќе ја сонува туѓата историја во својата иднина и само по горката смисла на нашиот хумор никој нема да посегне.
Фразата од насловот останува да се разбере на многу начини: како една студена и скршена „алелуја!“, како онаа (не)помиреност на Раде Шербеџија во „Пред дождот“: „Пукај бе, братучед, пукај!“, или како она гавраново „Nevermore!“ на Алан По, но има и нешто надежно во тоа долго „хуу-а“. Не затоа што така вели критичарот Еберт, а поради нешто друго: зад она што долго издишува секогаш стои потребата за издишување, а по него доаѓа ново вдишување – единствената желба на секој давеник.
На крајот на колумната, фразата ја разбирам како извик и поттик за дишење со полни гради, „ослободени од секаква поданичка инфериорност“ (Никола Кљусев), на пат од принципи што водат до карактер.
Едно долго и ослободувачко: хуу-а!
