Добрите акциски филмови се снимаат во продолженија. Поточно: филмовите што носат добри профити се снимаат во продолженија. Ќе споменам само неколку примери по сеќавање: „Умри машки“, „Терминатор“, „Борновиот идентитет“, „Невозможна мисија“, „Матрикс“…
Насловите звучат уште современо: како називи на судски процеси или наслови на политички кампањи. Поточно: како процеси што уште траат. Уште поточно: како пресуди што уште се процесираат.
Освен „Умри машки“: тој „филм“ веќе не се прикажува. Насловот упатува на непопуларна тема и приказна, од мошне едноставна причина: умирањето не е добро за животот, а животот е бесценет и кога е задушен зад маски. Поточно: нема цена. Уште поточно: (про)паднала, како меѓу два пара гаќи на рафт (гаќите се меѓу оние нешта што одат во „пар“ иако се бројат единечно, како и власта; еднакво и двете асоцираат на некаков срам, од којшто треба да нè „чуваат“).
Веројатно ќе се забранат во скоро време. За темата и приказната зборувам, не за гаќите или филмот (филмот нема врска со оваа тема, а „гаќите“ се и онака во слободен пад): за животот без продолженија, за кој се гинело, и машки и женски (смртта, иако не се залага за полова еднаквост, не дискриминира по таа основа), во продолженија.
Но филмот „Пропаѓање“ е еднократен, иако безимениот клетник пропаѓа продолжено речиси два часа, колку што трае филмот (безмалку исто би му требало да пропадне и во вистинскиот живот, доколку се држи до сценариото). Таму и овде (и секаде) – потребни се голем напор и енергија да се совлада Земјината тежа или каква било тежина што влече обратно од небото. Да се крене(ш).
Кревањето е болно и во продолженија. Но паѓањето е лесно: доволно е да им се препуштиш на силите што те влечат надолу (природни или неприродни) – не се пропаѓа во продолженија.
Или можеби може(ш): оваа колумна е во продолженија, иако може да се смести на една страница од весникот, но пропаѓањето во неа не е: тоа е едно непрекинато и продолжено пропаѓање, кое може да се смести на една страна од животната улица – единствена за правење чекори меѓу два генерациски крстопати. А бидејќи секоја улица има сончева страна, така и животната – не ќе мора двапати да минува(ме) низ истите незгоди и непогоди. Но затоа нашите следбеници (потомоците) веројатно ќе мораат да поминат и низ полоши, како што морале и нашите претходници. Тие се единствените „наши“ спасители во постапокалиптичната иднина што ќе мораат да се изборат со „терминаторите“ што доаѓаат оттаму (од „иднината“ што веќе ни се случува) и да го откријат повторно сопствениот идентитет наспроти доброволната амнезија на своите претходници (ние). Но ќе мора да се „исцрнат“ копајќи низ пепелта, зашто огнот ќе биде угаснат, а црнината од историјата (преплатена со крв) е посипана со пепел: овие генерации ќе бидат запомнети (ако воопшто) по „корзото“ низ слепите улици во миговите (читај: годините) на драматични случувања за својот народ и својата земја, додека „куќата горела“.
Македонија само навидум пропаѓа во продолженија: исти се „филмот“ и „режијата“, кои траат со децении, а акцијата се засилува во зависност од понудата на „актерите“, условите на „снимање“ и расположливиот буџет на „загрижените“ за среќен крај. Пропаѓање што речиси се преклопува со нејзиното (повторно) раѓање како независна држава, но и со пропаѓањето на работникот на глобалната сцена, кој ја губи својата релевантност на активен чинител во неолибералниот поредок.
Пропаѓање што се преклопува и со премиерното прикажување на истоимениот филм на македонските екрани во 1990-тите години, како апокалиптично предвидување за „ѓерданот“ што чека да ни легне на вратот. Отворената врата од напуштеното возило на безимениот клетник што се упатува дома – е немо предупредување, не покана. Во критиката за филмот, Роџер Еберт ќе подвлече дека тоа сепак е филм за голема тага, која прераснува во лудило, кое може да го снајде секој кому по долги години напорна работа ќе му се каже дека е непотребен и ирелевантен. Вратата на сопственото пропаѓање ја отвараат гневот и фрустрациите, но зад нив неретко стои „само“ човечка тага за изгубено време, изгубени семејства и изгубен труд.
Ако врз тоа денес – вообичаено бреме (лично или осведочено, но често!) се додаде и товарот на изгубените очекувања, изгубеното (лично и колективно, но пред сè лично!) достоинство и речиси изгубената самобитност, сосе тагата што ја носат тие загуби – вратата на пропаѓањето е подотворена и „прети“ од многу возила што носат згаснати насмевки во маски што не можат да заштитат од тага и гнев.
Во филмот на Шумахер, како во реплика на сцена од животот, сообраќајниот застој во секојдневната „трка на стаорците“ (бескрајниот натпревар по пари и гола егзистенција, онака како што глушецот трча по „ветеното“ парче сирење во кафезот) може да е доволен тригер еден обременет човек да го изгуби чувството за мера во справување со пеколот надвор. Би можеле само да шпекулираме колку минути ќе му требаат на безимениот „клетник“ да го напушти „лонецот“ доколку е обврзан (освен бремето на судбината) да носи и маска во возилото, уште и на отворено? Веројатно помалку, а со повеќе колатерална штета на патот на неговото враќање во „изгубениот рај“.
„Та не знаеш ли? Денот ли дојде тој да се мери“ – пееше Рацин (мислејќи на маката и трудот во тутунот) – „мерка му нема, а в градите длаби без да се запре, без дно да најде не тага, а клетва, и во очите матно и не секајќи сама се дига фуријата.“
Денес тутунот има мноштво еквиваленти на потценет и неплатен труд, но денот е истиот, и тагата и клетвата се исти кај човекот, и матното во очите, и фуријата во него… И големата надеж на големиот град изгледа еднакво пепеливо доцна попладне: епилог од големиот розов сон.
Па, сепак, сè е неприродно мирно во (не)редот возила и луѓе: само маските се помрднуваат на лицата, чиниш онаа кутра жаба од лонецот што постепено се загрева до умртвување почнала да разбира дека мора да излезе за да се спаси.
Но жабата не е човек, да го отвори „капакот“ и да излезе од „лонецот“. Само човекот го може тоа. Но прво ќе мора да дојде до „големото откритие“: дека „ветената земја“ кон која ползи – не постои. Поточно: постои само како виртуелна реалност дизајнирана да го потчини човекот на матриксот. Уште поточно (што би рекол Морфеј од истоимениот филм): „Матриксот е волна навлечена преку очите.“
Можеби потомците ќе знаат да ја тргнат оттаму и да нè спасат од „иднината.“ Ако во меѓувреме не ги повлечеме со нас во „лонецот“.
(колумната завршува тука, надвор продолжува пропаѓањето)
