Здравствен едукатор
Филип Ачкоски
Во морето различни информации во современиот свет, честопати обичниот човек се наоѓа на кртстопат каков избор на храна да направи за себе и за семејството, за да постигне оптимално здравје. Иако има различни гледишта и „програми“ за здрава исхрана, а и различните временски периоди ги следат соодветни трендови во здравиот животен стил, сепак она што преовладува како доктрина во денешниот моментум се секако: умереност, индивидуализиран пристап и балансиран внес на клучните нутриенти. И покрај ова, луѓето, во основ,а сакаат да генерализираат и да градат митови за некои клучни тези поврзани со здравата исхрана и добриот физички изглед, па затоа решив денеска да дискутираме за неколку такви „вообичаени“ тврдења.
Здравата храна е скапа!?
Голем дел од популацијата на прва ја одбива идејата за редовен внес на здрава храна, со оправдување дека е прескапа или недоволно заситува (овошје и зеленчук). Можеби навистина органската храна е поскапа од конвенционалната, но, сепак, постои голем избор на здрава храна што не е скапа. На пример гравот, грашокот, леќата, јајцата се пример за здрави намирници што содржат многу протеини по прифатлива цена. Сезонското овошје и зеленчук исто така се клучни продукти за внес на минерали и витамини, а кај нас се навистина достапни за секого. Интегралните житарки настрана што се многу покорисни за нашето здравје, туку и заситуваат многу повеќе од белите печива. Не треба да заборавиме и дека инвестицијата во здрава храна денес е финансиска заштеда за утре, преку подобрено здравје и намален ризик од развој на голем број болести. Здравата храна сигурно не е нешто на кое се исплати да се штеди!
Јадењето масти е нездраво и дебелее!?
Оваа теза потекнува од поврзаноста помеѓу внесот на животински масти и покачениот холестерол и срцеви заболувања, но сепак не треба да заборавиме дека мастите се клучен елемент во градбата на нашето тело и никако не смеат да се изостават од исхраната. Освен тоа, преку нив ги внесуваме во организмот витамините растворливи во масти (А, Д, Е, К), кои се клучни за голем број метаболички процеси во нашиот организам. Сепак, покрај умереноста во количествениот внес, важен е и видот – заситените масти се поврзани со повеќе ризици од разни заболувања во споредба со незаситените. Затоа треба да се избегнуваат пржената храна и масните меса, сончогледовото масло да се замени со маслиново, а нездравите комерцијални „грицки“ со сурови или печени јаткасти плодови (бадеми, лешници, ореви). На овој начин ќе внесеме доволни количества здрави масти во организмот.
Вегетаријанската храна е поздрава!?
Иако производите од т.н. црвено месо и месните преработки се поврзуваат со голем број здравствени ризици (кардиоваскуларни болести, канцерогеност итн.), целосното елиминирање на животинските продукти од исхраната не гарантира подобро здравје, а носи и значајни здравствени ризици. Невнесувањето храна од животинско потекло е пред сѐ ризик за дефицит на витамините Б12 и Д3 (холекалциферол), кои практично ги има само во животинска исхрана! Витаминот Б12 има клучна улога во нормалното функционирање на мозокот и нервниот систем и формирањето на црвените крвни клетки. Недостигот од витаминот Б12 може да доведе до анемија, проблеми со помнењето и концентрацијата, нервоза, депресија, замор, проблеми со кожата (бледа и жолтеникава) и со косата, болки во мускулите, вкочанетост или трпнење на рацете и на нозете и слично. Витаминот Д3 помага при апсорпцијата на калциумот и ги поттикнува растот и здравјето на коските и на забите. Важен е и за правилниот развој на клетките, имунитетот и за намалување на воспаленијата. Масните риби, како што се лососот и бакаларот, содржат најголема концентрација, но витаминот Д најчесто се внесува преку млечни производи и интегрални житарки во кои е додаден. Затоа во случај на долготрајна вегетаријанска/веганска исхрана, задолжително користете додатоци во исхраната што содржат витамин Д3 и витамин Б12.
Намален број на оброци ќе ви помогне да ослабите!?
Можеби изгледа математички прецизно дека помалку оброци значат помалку калории, а помалку калории ќе доведат до слабеење, но сепак ефектот често е обратен. Прескокнувањето на оброците, особено на појадокот, го забавува метаболизмот. Освен тоа, нема никаква смисла да се намали бројот на оброци, а потоа да се прејадуваме во единствениот оброк во денот и така да акумулираме масти што организмот не може да ги потроши веднаш. За да слабеете, не прескокнувајте ги оброците, туку направете ги помали, и тоа најдобро 4-5 дневно.
Сите калории се исти и за да ослабиме, треба само да го намалиме бројот на калории т.е. да спроведеме строга диета!?
Да, навистина треба да внесуваме помалку калории отколку што трошиме во текот на еден ден за да ослабиме. Сепак, тука има многу други фактори, при што клучни се изборот на храна и балансираниот пристап. На пример процесираната храна, или популарните производи „без шеќер“ може да бидат полоши за здравјето, иако се нискокалорични, во споредба со вообичаените оброци. Исто така додека сте на строга диета, телото се навикнува да работи со помалку внесени калории и метаболизмот забавува. Поради ова честопати се случува луѓето да ја постигнат целта со диетата, но потоа, кога ќе се вратат на вообичаена исхрана, повторно многу брзо да се здебелат. Да не зборуваме дека некомплетниот внес на потребни минерали и витамини при гладувањето може да доведе до анемија, хроничен замор, вртоглавици, несвестици и депресија. Штетни последици може да претрпат и нашите кожа, коса и нокти. Затоа е важно да се внесуваат сите клучни нутриенти (протеини, јаглехидрати, масти, витамини, минерали), а дополнително да се забрзува метаболизмот со: засилена физичка активност, зголемен внес на вода, дополнителен внес на пробиотици, Б-витамини, јаболков оцет итн.
Авторот е м-р по фармација и топедукатор
