Цврст на искушенијата пред кои стои, Јов верува во својата праведност како божествена сила, која еден ден, сфатена од неговиот Создател, ќе победи: „Јас се држам за својата правда, нема да ја оставам.“ Притоа во сите неиздржливи маки тој меланхолично се потсетува на своите среќни денови под Господова закрила и копнее тие да се вратат: „О, да можам да ги проживеам моите месеци, оние денови кога Бог бдееше над мене. Кога неговата светлина светеше над мојата глава, и неговата светлина ме водеше низ темнината, како во годините на мојата зрелост, кога Божјата добрина беше над мојот дом. Кога Седржителот уште беше со мене и моите деца ме опкружуваа, кога моите нозе ги миев во млеко, а мојот камен излеваше потоци масло!“
Така, сега, бидејќи Јов ни е компаративен архетип за судбината на Македонија, која е речиси до поклопување слична на неговата, овие негови носталгични зборови за минатите среќни денови под закрила на Бог, кога бил до врв полн со изобилство, како да излегуваат и од устата на Македонците по безбројните историски рани што ги добиле, и особено сега по најновиот идентитетски колеж во Преспа.
Нејсе, како завршува приказната за Јов? Се разбира, таа има среќен крај, откако Бог конечно се уверил дека неговиот најправеден слуга на земјата ги издржал сите искушенија во прегратката на Сатаната, и ни едно од нив не успеало да го скрши: „И Господ го врати Јов во поранешната состојба, зашто се застапи за своите пријатели (Елифаз и Валдад, кои не можеле и не зборувале исправно за него, распалувајќи го неговиот гнев м.з.). Тогаш му се вратија на Јов сите негови браќа и сите негови сестри, и сите поранешни познати, па јадеа леб со него во неговата куќа, жалејќи го и утешувајќи го заради сите неволји што ги испратил Господ на него.“
Така е задоволена правдата што има божји печат, но останува јанѕата, зошто сепак Бог најправедниот слуга му го предал во рацете на Сатаната за да го провери колку му е верен? Зошто подлегнал на лукавоста и лагата на злобниот ангел? Дали тој тука сега не е, многу подоцна, истиот оној неверен апостол Тома, кој не му веруваше на Исус дека воскреснал, па побара да му бркне во раните за да се увери дека е тоа вистина? Итн. Се одврзува јазелот на несоницата и се отвораат безброј трауматични прашања на оваа тема, особено и ако го имаме предвид и Исусовото портретирање на Таткото, на Бог во Новиот завет како безгранично љубезен и сомилостив кон своето создание. За разлика од оној во Стариот завет, кој е љубоморен и осветољубив, проповедајќи „око за око, заб за заб“, а дури потоа неговиот новозаветен Син ќе мора да му го осветли образот нему, да го рехабилитира како милостив и правдољубив, за кого се најважни институциите на Љубовта и Проштевањето.
Така. Од „Книгата на Јов“, пак, гледаме дека и покрај тоа што праведникот е покриен целиот со рани, со ни едно здраво место на него, и потаму е оставен да страда, до самиот раб на смртта, пред да му биде вратена прежната среќа и изобилство. Ако и може да се рече дека таа среќа е истата. Но дури и кога решил да ги прекине неговите страдања, гледаме дека Бог не му се извинува на својот слуга што страдал невин, туку вчудовидувачки тој и сега ја манифестира својата надменост и суета, кои понапред, разбирливо, можат да се окарактеризираат како суровост, а не како милост и штедро проштевање. Така, за да ја покаже својата создателска моќ, тој пред очите на сѐ уште престрашениот Јов ги истопорува нилскиот коњ и крокодилот, прекрасни грдосии, опишувајќи ја во детали нивната убавина и моќ како врви атрибути на божјата креација. Тоа се можеби и најубавите фрагменти од „Книгата за Јов“, кои ја покажуваат во полн сјај барокната литерарна имагинација на нејзиниот автор, неговиот талент за шифриран израз и чудесно ракување со метафората. Така. И Јов, сѐ уште несоземен од сѐ што истрпел, верен и понизен, иако има и бунт во него, го издржува и овој шок, како праг што треба да се пречекори, напуштајќи ја несреќата и влегувајќи повторно во пределот на среќата. Го издржува исправен пред челуста на крокодилот и нилскиот коњ. Иако Бог својата создателска моќ можел на својот преплашен слуга да му ја покаже и на примерот на една шарена пеперуга, и тоа многу посугестивно и поапстрактно. Да. Но тој е старозаветен, суетен и суров, па мора стопати да му каже на своето богообразно создание кој е и што е.
Да го испрчи и преку закана своето величие. По сѐ ова, како што рече и завршува, иако со среќен крај од „Книгата на Јов“ се гледа дека Бог не само што не му го простил на паднатиот човек гревот за престапот во Едем, туку неговата „пизма“ кон него уште и се зголемила. Во секој случај, имајќи го сево предвид, повеќе од јасно е дека во неа е, и не толку имплицитно колку дирекно, поставено прашањето за етиката и моралната вредност на Бог, од гледна точка на неговото создание кон кое, како што го покажува тоа примерот со Јов, се однесува со една авторитарна суровост. Во преден план се поставува прашањето: дали ако е Бог создател му е дозволено сѐ, и да постапува со своето најдраго создание како со немоќна играчка, да го фрли за задоволување на својата суета во прегратките на Сатаната како тест за неговата лојалност кон него, за на крајот откако ќе го положи да му бидат истопорени пред нос и страшните грдосии нилскиот коњ и крокодилот, за да не се буни за своето мартирство? Од аспект на тоа прашање во чиј епицентар станува збор за етиката на Бог во „Книгата за Јов“ се позанимавал и Јунг во неговиот сјаен психоаналитички есеј на таа тема. Во него тој праведникот Јов, што пострадал без вина по заслуга на никој друг туку на Бог, го прогласува за морален победник на крајот од исходот на неговото мартирство и спор со Создателот. Истовремено, притоа таткото на аналитичката психологија ја фрла во оптек радикалната хипотеза, дека сепак Бог „можеби“ најпосле (дали откако добро размислил?) се покајал за она што му го сторил на невиниот Јов, неговиот најправеден меѓу праведните слуги, па решил грешката да ја исправи, ни помалку ни повеќе туку со жртвување на синот Исус Христос, кого во човечки облик го испратил на земјата да го откупи гревот на проколнатиот Човек.
Имено, тој сега ќе треба да ги доживее страданијата низ кои минал Јов, дури и посурово од него. Исус, човечкиот син, како што самиот се нарекува тој, клонејќи се од епитетот Божји. Не случајно. И познато е како завршил Тој. Распнат на крстот на Голгота, сега од проколнатото човештво во улога на Бог. А всушност Сатана. Оти и црквата, драг читателу, честопати облечена во неговата облека се служела со маската на Спасителот, како што се послужила и Католичката црква со неа за време на инквизицијата. И не само тогаш. А и другите цркви, иако не во толкава мера, не се сосема невини. Тема широка како море.
Но ние сега го посматраме случајот на Исус од аспект на судбината на Јов. И тука има неверојатно поклопување. И Исус, како и Јов, по мартирството ја добива, поточно ја освојува првобитната среќа. Кај него тоа е воскресението и повторното враќање во небесното царство кај Отецот. Иако Јунг всушност мисли дека тука не се работи за Синот, туку за Бог престорен во него и слезен на земја, со што е исклучен концептот на ипостатот – тројството. Можеби и затоа што Јунг е протестант. А протестантите не се баш одушевени од тој концепт.
Сеедно. Да се вратиме сега на Македонија и Македонците како колективен архетип на библискиот Јов, драг читателу, а во некоја рака (нека ми биде простено за оваа аналогија бидејќи сум верник, но не догматски) и на Исус, кој, како што видовме, речиси апсолутно се поклопува и етички и судбински со старозаветниот праведник. Судбински дури и посурово, бидејќи ја искусува смртта како услов да ѝ се врати на првобитната среќа во царството небесно. Но етички се на исто рамниште и Јов и Исус, како сијамски близнаци. Зошто? Затоа што и покрај сите неиздржливи страданија и рани, чиј извор е сепак одлуката на Бог, тие не се свртуваат против него во искушенијата што ги трпат од страна на Сатаната, челични во својата етичка волја на која, за жал, не се сетил Шопенхауер, филозофот што потрошил најмногу време за да го истражи неистраженото подрачје на волјата, нурнувајќи ја за тоа главата, како и неговиот ученик Ниче, во индуистичките Веди и Упанишади. И Јов и Исус располагаат со космичка енергија на волјата, која кај нив има етички извор. И едниот и другиот, и покрај сите страданија и рани, ни во еден миг не се откажуваат од Оној што е, во овој случај прапричина за нив. Од Бог. Така, во еден миг на краен очај Јов вели, заборавајќи на Оној што го „казнил“, дека верува оти неговиот Господ на крајот сепак ќе го спаси од злото во кое е фрлен.
Со тоа тој ја решава со еден потег и онаа енигма што е комплицирана за обичните верници: „И му рече Господ на мојот Господ“. Два Господа, од кои едниот е Отецот, а другиот Синот. Се разбира, Јов е поблизок до Синот, и во него се надева за неговото конечно спасение и избавување од канџите на Сатаната. Оти, како што се покажува тоа подоцна, тој е новозаветен и полн со љубов и проштевање, а не со суета и осветољубивост како неговиот старозаветен Татко. Но без разлика на сѐ, важно е дека и покрај тешките искушенија, иако невини, ни Јов ни Исус ни во еден момент не хулат на бог. Во извесни моменти паѓаат во слабост и едниот и другиот, но се искачуваат над неа. Така во еден таков миг и Исус вели: „Духот е силен, ама телото е слабо“, а во молитвата во Гетсеманија му се обраќа на Отецот со зборовите: „Боже, нека ме одмине, ако може, оваа чаша“, за веднаш потоа да се повлече и да се согласи со Божјата волја да ја испие истата ако е досудена. И така и се случува.
Од Македонија и Македонците прејдовме на една малку долга, но суштинска контекстуална дигресија, иако може ќе ми замериш, драг читателу, за нејзината извесна метафизичка поставеност. Сеедно, така и функционира таа, бидејќи и историјата и судбината се мешавина од реалност и метафизика, кои понекогаш тешко можат да се разлачат една од друга. Оти и самото зло е со метафизички нарав. Тоа им било многу јасно на романтичарите. Тој што го читал „Демонот“ на Лермонтов ќе го сфати тоа. Рускиот гениј е тука подобар од Бајрон, иако не можел да се ослободи од неговата тешка сенка.
Македонците низ долги столетија биле под власта на злото, кое како историски межник, и симболички архетип, е маркирано со Беласица 1014 г., на која е направено обид, еден милениум и кусур пред Преспа 2018 г., да им се одземе виделото со ископувањето на очите на поразените македонски војници на Самуил. Да им се одземе светлината, која Бог ја создал првиот од шесте денови на создавањето, и да се фрлат засекогаш во темница. Така, без да знаат заговорниците на тој мрачен проект дека е тоа невозможно, бидејќи Македонците се слични на оние таинствени суштества составени само од очи (од светлина) што ги среќаваме во виденијата на старозаветниот пророк Езекиел, а потоа и во новозаветното Откровение на апостол Јован. Тие се, такви, како што забележува во своите посланија и апостол Павле, светила што светат во „расипан род“.
(продолжува)
