Додека ја пишувам оваа колумна (25.2.2020), за нешто повеќе од 1 месец, глобално со коронавирус (2019-нКоВ) се заразени 80.227 лица, од кои 2.705 починале (3,4 отсто стапка на смртност), а 27.471 успешно закрепнале од инфекцијата. Прашање на денови е кога ќе пристигне во Македонија, што е доволно сериозна причина за да ги изложам досега познатите факти во врска со здравствената топ тема во 2020 г., како и најновите препораки за заштита од новата пандемија! Тековното разбирање за коронавирусот (2019- нКоВ) во голема мера се заснова на она што е познато за слични коронавируси (МЕРС, САРС итн.). Коронавирусот се шири од човек на човек и од животно на човек, пред сѐ со близок контакт (до 2метри), преку респираторни капки произведени кога заразено лице кашла или кива, како и преку контакт со површини или предмети што ги користело заразено лице. На метална површина, вирусот може да преживее во рок од 12 часа. Затоа секогаш при допирање кваки и други метални површини, мијте ги рацете со сапун. На ткаенина, вирусот може да остане активен во период од 6 до 12 часа. Затоа, редовно перете ги алиштата, шаловите и капите, или оставете ги на сонце, бидејќи УВ-зраците уништуваат најголем дел од патогените.
Најризични групи се лицата постари од 65 години, малите деца, пушачите и имунокомпромитирани лица. Иако првобитно се веруваше дека симптомите може да се појават во рок од 2 до 14 дена по изложеноста, според последните информации, некои пациенти може да развијат симптоми дури и по 27 дена од контактот. Симптомите на коронавирусот може да вклучуваат: покачена температура, треска, болно и воспалено грло, сува кашлица, назална конгестија и губење здив, а во потешки случаи проблеми со дишењето и акутен респираторен дистрес. Симптомите најпрвин се јавуваат во грлото и во носот, а потоа може да дојде до компликации, пред сѐ, во белите дробови (пневмонија), а поретко и бубрезите, црниот дроб и срцето. Со оглед на тоа што во моментов нема вакцина за спречување на коронавирусната болест, најдобар начин да се спречи оваа болест е да се избегне изложеноста на овој вирус.
Препораките сугерираат избегнување близок контакт со луѓе што се болни, минимизирање на контактите на рацете со очите, носот и устата, и зачестено и темелно миење на рацете со сапун и вода најмалку 20 секунди (особено по користење тоалет, пред јадење, по кашлање/кивање) или со алкохолни раствори (над 60 отсто алкохол). Во случај на симптоми на болест, особено е важно да се спречи понатамошното ширење поради што се сугерира останување дома, освен за неопходна лекарска помош и особено избегнување користење јавен превоз, одење на работа, училиште или јавни места.
Во случај на нагон на кашлање/кивање треба да се кашла во марамче или лакт, а допрените предмети и површини треба да се исчистат и дезинфицираат. Болните лица треба да носат маски за лице, како и здравствените работници и луѓето што се грижат за некого во блиски околности. Болните, колку што е можно, треба да останат во одредена просторија што често се проветрува и да бидат подалеку од другите луѓе и од домашните миленичиња во домот. Исто така, доколку е достапно, болните треба да користат посебна бања. Болните не треба да споделуваат садови, чаши, прибор за јадење, крпи или постелнини со други луѓе или домашни миленици во домот.
По користењето на овие предмети од страна на болните, тие треба темелно да се мијат со сапун и вода. Со оглед на тоа што во моментов не постои специфичен антивирусен третман за коронавирусот, терапијата е во насока на олеснување на симптомите (антипиретици за температура, локални антисептици во грло, чистење на назалната слузница со солени раствори, назални деконгестиви), а во случај на компликации, болничка нега, која вклучува грижа за поддршка на функциите на виталните органи (третмани со кислород, дијализа итн.). Со оглед на тоа што 80 отсто од случаите завршуваат со полесни симптоми не треба да се крева паника, меѓутоа неоспорен е фактот дека најлесно оздравуваат лицата со добар имунитет. Затоа е важно да се внесуваат големи количества свежо овошје, зеленчук и вода, а дополнително имунитетот да се засилува со пробиотици, витамин Ц и Д, цинк, бетаглукани и/или инозин.
Авторот е м-р по фармација и топедукатор
