Анемија (слабокрвност) е состојба на телото предизвикана од намален број еритроцити и/или намалено количество хемоглобин во нив. Најчесто се јавува како резултат на загуба на крв (повреди, тешка менструација), крвавење во дигестивниот систем (чир, хемороиди, улцеративен колитис, дивертикулоза, тумори…), намалено производство или прекумерно разложување на крвните клетки, веганска исхрана итн. Исто така една од најранливите групи за развој на анемија се бремените жени, децата и адолесцентите поради зголемени потреби за железо за време на раст и развој. Според причината за настанување има повеќе видови анемии.
1. Анемија предизвикана од неправилно производство на еритроцити, која опфаќа неколку поттипа:
• Сидеропенична анемија – предизвикана од недостиг од железо. Се јавува како резултат на намалено внесување, нарушена апсорпција во дигестивниот тракт, губење крв (менструални крвавења) или поради зголемена потреба за железо.
• Мегалобластна анемија – предизвикана од недостиг од витамин Б12 или фолна киселина, но може да се појави и како резултат на метаболички нарушувања на овие два витамина.
• Српеста анемија: наследна форма на анемија во која еритроцитите имаат форма на срп и се нефункционални.
• Пернициозна анемија: предизвикана од недостиг од витамин Б12.
• Апластична анемија: производството на црвени крвни клетки во коскената срцевина е значително намалено.
2. Анемија предизвикана од дефект на еритроцитите, пр. хемолитичка анемија при која еритроцитите брзо се разложуваат.
3. Анемија предизвикана од губење крв: тешка менструација, гастроинтестинални нарушувања (хемороиди, гастритис), тумори, земање одредени лекови, нестероидни антиинфламаторни лекови.
Симптомите на анемија и недостиг од железо во крвта се чувствуваат релативно брзо и опфаќаат:
• Ефекти врз кардиореспираторниот систем: диспнеа (отежнато дишење), тахикардија (зголемено отчукување на срцето), палпитации (нередовно чукање на срцето).
• Ефекти врз централниот нервен систем: замор, летаргија, тинитус, вртоглавици, нарушена концентрација и меморија.
• Ефекти врз васкуларниот систем: бледа кожа, мукозни мембрани и конјунктиви.
• Ефекти врз урогениталниот систем: менструални проблеми, губење на либидото итн.
Дијагнозата за анемија бара детална лабораториска дијагностика за да се утврдат вредностите: број на еритроцити (Ер), хемоглобин (Hb), хематокрит (Htc), број на ретикулоцити (Rtc), пресметка на индекси на еритроцити (MCV, MCH, MCHC, RWD) и феритин (резервно железо). Намаленото ниво на феритин укажува на недостиг од железо во крвта (бременост, намалено внесување железо во исхраната, акутно или хронично крвавење). Индексите на еритроцити ја опишуваат големината на еритроцитите (MCV), средната содржина на хемоглобин во еритроцитите (MCH), просечната концентрација на хемоглобин во единицата за волумен на еритроцитите (MCHC), распределбата на еритроцитите по волумен (RWD).
Пристапот и третманот на анемијата зависи токму од овие вредности. Кога имаме анемија со намалени MCV и MCHC вредности, нарушено е созревањето на еритроцитите како резултат на недостиг од железо и тоа е сидеропенична анемија. Спротивно на тоа при анемија со покачени MCV и MCHC вредности се сомневаме дека има недостиг од витамин Б12 или фолна киселина, т.е. мегалобластна анемија. Во случај на акутно крвавење, ќе се појават намален број еритроцити, намален хематокрит и хемоглобин, со нормални вредности на MCV и MCH. Правилната, разновидна исхрана богата со железо е значаен фактор во спречувањето развој на анемија, а лековите и додатоците во исхраната помагаат што поскоро да се нормализираат нивоата на железо во организмот. Железото се наоѓа и во производи од животинско потекло (посно црвено месо, црн дроб, риба, школки и јајца) и во производи од растително потекло (грав, леќа, наут, спанаќ, капини, цвекло, брокула, сливи и кајсии, лисја од репка, интегрална пченица, јачмен и ореви). За подобро искористување на железото, храната од растително потекло треба да се комбинира со витамин Ц.
Сепак, во ситуација на големи загуби на железо (силни крвавења) или одбивање на внесување храна богата со железо (деца и трудници) недостигот од железо во крвта мора да се компензира со внесување додатоци во исхраната. Најдобра опција се додатоци во исхраната што содржат комплекси на железо-бисглицинат, кои се многу добро апсорбирани и се многу благи за дигестивниот систем, т.е. тие имаат најмалку несакани ефекти од типот на гастрични тегоби и боење на столицата и забите. Со суплементација со железо симптомите на неговиот недостиг исчезнуваат многу брзо (сонливост, замор…), а нормализирање на хемоглобинот може да се очекува по 3-4 недели од терапијата.
Сепак, терапијата се спроведува најмалку три месеци бидејќи животниот век на еритроцитите е 120 дена, така што е потребно толку време за да се дополнат резервите за железо во организмот и да се нормализира феритинот во крвта. Потребна е претпазливост при употреба на лекови со кои железото има интеракција (пр. тетрациклини и антациди). Исто така кафето, чајот, какаото и другите пијалоци што содржат кофеин, теобромин или танини треба да се пијат најмалку еден до два часа пред или по земањето додатоци со железо, бидејќи овие супстанции го отежнуваат апсорбирањето на железото.
Авторот е магистер по фармацијаи топедукатор
