Секој втор граѓанин е против каква било промена на името, како и двајца од тројца етнички Македонци. За другите се прифатливи опции од двојна формула до ерга омнес. Притоа ерга омнес е прифатливо за еден од десет граѓани, истовремено тоа е најмалку прифатливо решение за повеќето граѓани
Минатата седмица беа објавени резултатите од истражувањето на јавното мислење „Спорот за името 2018“, кое четврти пат го прават Македонскиот центар за меѓународна соработка (МЦМС) и Институтот за демократија. Истражувањето е спроведено од „М-проспект“, а јас бев еден од истражувачите и автори. Неколкуте клучни наоди се дека постои висок отпор кон можен компромис за името, дека се продлабочува етничкиот јаз, а дека можноста за компромис е базирана на идентитетот како крајна црвена линија и деликатен баланс на евроатлантските интеграции, стравот од нови барања од Грција и стравот од национален раскол.
Иако помалку во споредба со 2013 година, секој втор граѓанин е против каква било промена на името, како и двајца од тројца етнички Македонци. За другите се прифатливи опции од двојна формула до ерга омнес. Притоа ерга омнес е прифатливо за еден од десет граѓани, истовремено тоа е најмалку прифатливо решение за повеќето граѓани. Значајно е дека се продлабочува јазот меѓу етничките Македонци и етничките Албанци во однос на решението. Во ставовите за „зачувување на името“ наспроти „евроатлантските интеграции“, 44,6% од етничките Македонци би избрале зачувување на името (64,9 % во 2013 г.), а 90,1% етнички Албанци би избрале евроатлантски интеграции (68 % во 2013 г.). Во ставовите за решение, тоа што е најприфатливо за етничките Македонци „никаква промена“ (59,6%) е најмалку прифатливо за етничките Албанци (40,8%), и обратно, тоа што е најприфатливо за етничките Албанци „ерга омнес“ (42,3%) е најмалку прифатливо за етничките Македонци (50,6%).
И додека граѓаните имаат желба за брзо решение, имаат значајно помали очекувања дека ќе се постигне решение. Секој втор граѓанин (48%) посакува решение во рок од една година, но такви очекувања има секој четврти граѓанин (26,3%). Очекувањата се зголемени во однос на 2013 година и намален е ставот дека никогаш нема да има решение. Мнозинство граѓани (62,9%) сметаат дека постои интерес на големите сили за решение, а трети страни што можат да придонесат за решение се САД и ЕУ.
Од друга страна, споени имиња, промена на кодовите на земјата или на Интернет се неприфатливи за големо мнозинство граѓани, односно е неприфатливо за осум или седум од десет граѓани. Впечатлива е неподдршката на владините мерки за градење доверба. Мнозинството граѓани (51%), целосно или донекаде, не го оправдуваат преименувањето на аеродромот и на автопатот. Тој став е повисок меѓу етничките Македонци (62,6%). На големо мнозинство од 65,6% граѓани не им е прифатливо отстранување на споменикот „Воинот на коњ“.
Идентитетот продолжува да биде гранитна црвена линија, што се огледува и во ставот против каква било промена на името, но и во противењето на додефинирање во ООН на националноста/државјанството и на македонскиот јазик. Дефинирање националност/државјанство како македонско прифаќаат 47,9% (59,1% етнички Македонци), одредени варијации како латинична или двојна употреба прифаќаат 25,3%, а дефинирање како на пример граѓанин на Република Горна Македонија прифаќаат 14,4% граѓани (34,7% етнички Албанци). Слични се ставовите и за додефинирање на јазикот.
Очекувањата граѓаните да се изјаснат на референдум се во постојан пораст, и во 2018 година изнесуваат 71,4%, од 2010 г. – 54,4%, на 64% во 2011 г. и 66,3% во 2013г. Големо мнозинство етнички Македонци (79,3%) се за референдум, додека етничките Албанци се поделени. Најголем дел граѓани очекуваат тој референдум да биде пред склучувањето на договорот со Грција. Се чини дека членството во ЕУ е фактор што може да влијае на исходот на референдумот. Додека граѓаните би одбиле промена на името, 50,2% против и 41,5% за, ставовите се менуваат доколку промената на името е кога земјата ќе стане членка на ЕУ, во кој случај 45% се против и 47,6% се за промена. Ова е промена во однос на 2013 година и гласањето против е намалено за приближно 10 процентни поени (2013 г. 62,7% против, 58,4% против при ЕУ-членство).
Порастот на очекувањата на граѓаните да има референдум може да значи дека расте важноста на прашањето за спорот за името или дека се намалува довербата во политичарите. Мнозинство граѓани (55,1%) сметаат дека не постои широк договор, односно национален консензус. Исто така не постои јасна перцепција која е позицијата на Владата во спектарот од никаква промена до ерга омнес. Граѓаните ги перцепираат на страната на „зачувување на името“ Ѓорге Иванов, претседателот на републиката, и ВМРО-ДПМНЕ, а на страната на „евроатлантските интеграции“ – Владата и СДСМ, како и ДУИ и Беса.
И додека граѓаните имаат желба за брзо решение, имаат значајно помали очекувања дека ќе се постигне решение. Секој втор граѓанин (48%) посакува решение во рок од една година, но такви очекувања има секој четврти граѓанин (26,3%). Очекувањата се зголемени во однос на 2013 година и намален е ставот дека никогаш нема да има решение. Мнозинство граѓани (62,9%) сметаат дека постои интерес на големите сили за решение, а трети страни што можат да придонесат за решение се САД и ЕУ.
На повеќето прашања доминира ставот „зачувување на името“ и Владата се соочува со отпор и на прашања како мерките за градење доверба. Тоа се одразува и на ставот дали граѓаните би ја наградиле партијата што би го решила спорот за името. Четири од десет граѓани (41,7%), како и пет од десет етнички Македонци (49,6%), не би гласале за партијата што ќе го реши спорот за името, наспроти 36% што би гласале за.
Во вакво ниво на спротивставување можноста за решение е базирана на идентитетот (јазик, Устав) и деликатен баланс на евроатлантските интеграции, стравот од нови барања од Грција и стравот од национален раскол.
(продолжува…)
(Авторот е аналитичар)
Блог www.megjutoa.mк @sklek
