Ако застане моторот на Европа, тоа ќе биде дополнителен шок за веќе поларизираниот политички пејзаж на континентот
Деиндустријализација како резултат на политиките на Берлин
Најголемите германски компании ја напуштаат татковината. Ваквиот тренд сега ја зафаќа целата германска економија, која падна во рецесија во првиот квартал, потврдија истражувања, кои покажуваат дека компаниите и потрошувачите се длабоко скептични за иднината. Одеднаш како совршена бура да почна да се создава над поранешниот европски индустриски центар, сигнализирајќи дека сегашната рецесија не е само „техничка“, како што сметаат политичарите, туку е предвесник на суштински пресврт во економијата што се заканува да испрати потреси низ Европа и да предизвика уште поголем пресврт во веќе поларизираниот политички пејзаж на континентот. Соочени со токсичен коктел од високи енергетски трошоци, недостиг од работници и тешка бирократија, многу од најголемите германски компании добија шлаканица од реалноста и почнаа да размислуваат за преселба во Северна Америка и Азија.
Тешко е да се избегне заклучокот дека Германија се движи кон многу подлабок економски пад. Извештаите од првата линија на фронтот само се влошуваат. Невработеноста се зголеми во однос на претходната година за околу 200.000 лица во јуни, кога компаниите вообичаено побаруваат нови вработувања. Иако вкупната стапка на невработеност останува ниска од 5,7 отсто, а бројот на слободни работни места изнесува речиси 800.000, германските власти се подготвуваат за уште лоши вести.
Инженерските компании во земјата бележат намалување на побарувачката, која опадна за 10 отсто само во мај, што беше осми последователен пад. Странскиот интерес за Германија како место за инвестирање исто така се намалува. Бројот на нови странски инвестиции во Германија падна во 2022 година петта година по ред, достигнувајќи најниска точка од 2013 година.
Кога Германија кива…
За да се разберат долгорочните ефекти од деиндустријализацијата, не треба да се гледа подалеку од американската или британската индустрија, кои некогаш важеа за просперитетни индустриски коридори, кои станаа жртви на погрешните чекори на политиката и глобалните конкурентски притисоци и никогаш не закрепнаа целосно. Само со Германија, последиците би биле на континентално ниво. Потпирањето на земјата само на индустријата ја прави особено ранлива. Германскиот технолошки сектор во суштина не постои. Во финансискиот свет, неговите најголеми играчи се најпознати по лошите облози и скандали. Дополнителен проблем е тоа што најважните индустриски сегменти во Германија се вкоренети во технологиите од 19 век. Додека земјата напредуваше со децении со оптимизирање на тие производи, многу од нив застаруваат (моторот со внатрешно согорување) или едноставно се премногу скапи за производство во Германија.
Европа настинува
Додека традиционалната германска индустрија полека исчезнува, прашањето е што ќе ја замени. Засега нема ништо на повидок. Германија е рангирана само на осмото место во Глобалниот индекс на иновации, годишно рангирање што го составува Светската организација за интелектуална сопственост на ООН. Во Европа, не е ни во првите три места. Во вештачката интелигенција, технологија што многу набљудувачи веруваат дека ќе го поттикне економскиот раст за следната генерација, Германија исто така заостанува. Само четири од 100-те најцитирани научни трудови за вештачката интелигенција во 2022 година биле германски, во споредба со 68 од САД и 27 од Кина. Моќта на технологијата да ја трансформира економијата е очигледна кога ќе се споредат траекториите на Германија и САД во изминатите 15 години. Во тој период, економијата на САД, поттикната од бумот во Силициумската Долина, се прошири за 76 отсто на 25,5 илјади милијарди долари. Германската економија порасна за 19 отсто на 4,1 илјади милијарди долари.
Ерозијата на индустриското јадро на Германија ќе има значително влијание врз остатокот од Европската Унија (ЕУ). Германија не е само најголемиот играч во Европа, таа исто така функционира како оска, поврзувајќи ги различните економии во регионот како најголем трговски партнер и инвеститор за многу од нив. Во текот на изминатите три децении, германската индустрија ја претвори Централна Европа во нејзина работна сила. Илјадници мали и средни германски фирми, кои го формираат столбот на економијата на земјата, се активни во регионот, произведувајќи главно за европскиот пазар. Иако нема да исчезнат прекуноќ, одржливиот пад во Германија неизбежно ќе го повлече и остатокот од регионот со себе.
Дефицит
Проблемите во Германија се многу подлабоки и главно се создадени дома и за нив нема лесно решение. Едноставно кажано, формулата што ја направи Германија индустриска сила во Европа, како висококвалификуваната работна сила и иновативни компании напојувани со евтина енергија, сега повеќе не важи. Со пензионирањето на цела генерација во наредните години, државата забрзано се движи кон демографски пад што ќе ги остави нејзините компании без инженери, научници и други висококвалификувани работници, кои им се потребни за да останат конкурентни на глобалниот пазар. Во следните 15 години, околу 30 отсто од работната сила во Германија ќе достигне возраст за пензионирање.
Но стареењето на населението не е единствениот проблем. Младите Германци копнеат за безбедни работни места, а не за претприемаштво и иновации. Напорите да се компензира зголемениот недостиг од работници преку миграцијата досега не успеаја. Неодамна германските пратеници усвоија нов закон за доселување со кој се укинуваат многу бирократски пречки со кои се соочуваа странските квалификувани работници. Но прашање е дали законот ќе биде успешен. Во споредба со Велика Британија, Канада или САД, Германија обично не е првиот избор поради високите даноци, тешкотијата за учење на јазикот и културата што честопати не е добредојдена за странците.
На демографските предизвици им се придружуваат и вртоглаво зголемување на трошоците за енергија како последица на украинскиот конфликт и напорите на самата Германија за борба против климатските промени. Зелената трансформација на земјата само ги влоши работите. Покрај губењето на пристапот до рускиот гас, земјата ја исклучи целата нуклеарна енергија. Дури и по речиси четвртина век субвенционирање на проширувањето на обновливите извори на енергија, Германија сè уште нема ни приближно доволно ветерни турбини и соларни панели за да ја задоволи побарувачката, оставајќи ги Германците да плаќаат трипати повеќе од меѓународниот просек за електрична енергија.
Клуч за автомобилската индустрија
Иако долго време беше извор на национална гордост, автомобилската индустрија стана Ахилова петица на Германија од причини што имаат повеќе врска со храброста отколку со структурните недостатоци на земјата. Со години, компаниите како „Мерцедес“, „БМВ“ и „Фолксваген“ одбиваа да се откажат од производство на моторите со внатрешно согорување. Таа стратегиска грешка ја отвори вратата не само за „Тесла“ на Илон Маск туку и за Кина, која почна да инвестира значителни суми во развојот на електрични возила пред 15 години. Лани, кинеските производители сочинуваа околу 60 отсто од повеќе од 10 милиони продадени целосно електрични автомобили низ светот. Германците веќе ги чувствуваат последиците од нивната погрешна пресметка. „Фолксваген“, кој со децении доминираше на кинескиот пазар на автомобили, ја загуби својата круна како најголем производител на автомобили во земјата во првиот квартал од кинескиот конкурент БИД.
Една неодамнешна студија на осигурителната компанија „Алијанц“ предвидува дека ако се задржат тековните трендови со кинеските производители да го зголемат својот удел на пазарот во Кина и во Европа, европските производители на автомобили и доставувачи би можеле да забележат пад на нивниот профит за десетици милијарди евра до 2030 година, а најголемиот дел ќе го сносат германските компании.
Надолна спирала
Со оглед на економските спротивставени ветрови, можеби не е изненадување што многу од најголемите германски компании се на пат да бидат германски само по име. Како што се влошуваат условите во татковината, германските компании само ќе ги преселат своите капацитети на друго место. За Германија, сепак, тоа би значело помалку високоплатени работни места и пониски даночни приходи, но и закана од одржлив економски пад и политичка нестабилност.
Друг проблем ќе биде социјалната заштита. Германија е една од најдарежливите држави, при што социјалните трошоци сочинуваа 27 отсто од економијата лани (во споредба со 23 отсто во САД). Бидејќи Берлин е под притисок да потроши многу повеќе за одбраната, строгото штедење веќе започна, а јавноста го изрази своето незадоволство. Во економски пад, состојбата само ќе се влошува. Така, главниот приоритет за германската индустрија, како модернизацијата на инфраструктурата, ќе биде потешко да се финансира. Патиштата, мостовите, бродските ленти и друга критична инфраструктура во Германија имаат голема потреба од поправки. Четири од пет германски компании рекоа дека лошата инфраструктура го попречува нивниот бизнис, според студијата објавена во ноември од Институтот за германска економија.
Егзодус
Германската индустрија нема во целост да ја напушти татковината, барем сè додека постојат субвенции. БАСФ отвори фабрика во близината на Дрезден, која произведува катодни материјали за батерии за електрични автомобили и вети дека ќе продолжи да инвестира на својот домашен пазар. Меѓутоа, за да се обезбедат такви обврски, локалните и федералните власти беа принудени да понудат дарежливи суми. БАСФ ќе добие 175 милиони евра владина поддршка за својата нова работа со батерии. Слично на тоа, во јуни, американскиот производител на чипови „Интел“ обезбеди неверојатна субвенција од 10 милијарди евра за огромна нова фабрика во источниот град Магдебург.
Без таква поддршка, тешко ќе биде да им се одолее на попристапните пазари. Со оглед на тоа што германското инженерство ја изгуби својата предност во ерата на електрична енергија, производителите на автомобили ги удвојуваат своите инвестиции во странство, особено во Кина или во САД. Финансирањето понудено од Законот за намалување на инфлацијата на САД се покажа како особено привлечна мамка. „Фолксваген“ во март ги претстави плановите за изградба на фабрика вредна две милијарди долари во Јужна Каролина. Спротивно на тоа, во Германија, компанијата се откажа од плановите за изградба на нова фабрика, избирајќи наместо тоа да ги преуреди постојните капацитети. Производителот на автомобили, под чија капа спаѓаат „Ауди“ и „Порше“, одлучи да не гради втора фабрика за батерии во нејзината матична Долна Саксонија поради високата цена на електричната енергија. Меѓутоа, во април компанијата објави дека ќе инвестира околу една милијарда евра во центар за електрични возила во близината на Шангај. Неодамнешното истражување на 128 германски доставувачи на автомобили покажа дека ниту еден не планира да ги зголеми своите инвестиции на својот домашен пазар. Повеќе од една четвртина планираа да ги префрлат операциите во странство. И покрај индустрискиот егзодус во земјата, германските политичари главно ги негираат претстојните политички и економски предизвици. Индустриските лобисти тврдат дека „меѓузависноста“ меѓу Кина и Германија ќе биде позитивна на долг рок. Лани германските компании инвестираа 11,5 милијарди евра во Кина, што е рекорд.
Во одреден момент, Германците ќе се разбудат со опасностите со кои се соочуваат. Прашањето е дали преземат мерки пред да биде предоцна.
(Извор „Политико“)
