Париз сака нуклеарната енергија да биде препознаена како извор на енергија со ниска содржина на јаглерод за да може да има корист од олабавувањето на правилата што ЕУ ги спроведува за да го засили распоредувањето на чиста технологија, со цел да се одвикне од увезените фосилни горива и пониските цени на енергијата за потрошувачите и бизнисите и да ја достигне својата амбиција да стане првиот јаглеродно неутрален континент до 2050 година
Нуклеарната енергија и нејзината улога во декарбонизацијата на Европската Унија (ЕУ) се покажува како причина за поделеност меѓу земјите-членки на блокот и стана уште една точка на расправија што го нарушува француско-германскиот сојуз. Лидерите не требаше да го дебатираат ова прашање, бидејќи тие неодамна се состанаа во Брисел, но сепак се подвоија сериозно околу конкурентноста и економските разговори со Франција против Германија и сојузниците Австрија и Луксембург.
Париз сака нуклеарната енергија да биде препознаена како извор на енергија со ниска содржина на јаглерод за да може да има корист од олабавувањето на правилата што ЕУ ги спроведува за да го засили распоредувањето на чиста технологија, со цел да се одвикне од увезените фосилни горива и пониските цени на енергијата за потрошувачите и бизнисите и да ја достигне својата амбиција да стане првиот јаглеродно неутрален континент до 2050 година.
Европската комисија изнесе повеќе текстови во рамките на својот новообјавен индустриски план за зелен договор за да им овозможи на земјите-членки да обезбедат поголема државна помош и да ја намалат бирократијата за проекти што вклучуваат зелени технологии, вклучувајќи обновливи извори на енергија, водородна инфраструктура, топлински пумпи, геотермална енергија и зафаќање и складирање јаглерод.
– Според предлозите, „современата нуклеарна енергија“ има пристап до некои поедноставени правила и стимулации, рече шефицата на Европската комисија – Урсула фон дер Лејен, додавајќи дека „само технологии со нето нула емисии, за кои се смета дека се од стратегиска важност за иднината, како соларни панели, батерии и генератори на водород, имаат пристап до целосните предности и придобивки“.
Франција, сепак, сака стратегиска дискусија во Европскиот совет за да се одлучи еднаш засекогаш дали ќе се постигне колективна согласност дали нуклеарната енергија игра улога во декарбонизацијата или не, според извор од Елисејската палата. Изворот смета дека барањето на Франција не е толку нуклеарната енергија да се смета за зелена, туку за да се примени технолошка неутралност. Станува збор за административно поедноставување, за насоки и за стручна обука. Станува збор за цел куп други прашања, од кои нуклеарните технологии се исклучени со одлука на Европската комисија, како што наведе изворот од Елисејската палата.
За Франција, прашањето е речиси егзистенцијално. Неверојатни 68 отсто од годишното производство на електрична енергија во земјата се добиваа од нуклеарна енергија во 2021 година, што е највисок удел во нуклеарното производство во светот.
Исто така има половина (56) од 103 оперативни нуклеарни реактори што ЕУ ги брои во 13 земји-членки, вклучувајќи ги Белгија, Бугарија, Чешка, Германија, Шпанија, Унгарија, Холандија, Романија, Словенија, Словачка, Финска и Шведска, кои заедно создадоа четвртина од вкупната електрична енергија произведена во блокот во 2021 година.
Претседателот Емануел Макрон исто така минатата година објави дека шест мини-реактори – нов тип што треба да бидат поевтини и побрзи за изградба, бидејќи некои делови може да се произведуваат во фабрика – ќе бидат изградени до 2050 година, а првиот треба да биде ставен во функција до 2035 година. Овој потег беше најавен истовремено со планираното засилување на распоредувањето на обновливите извори на енергија, при што Макрон рече дека и двете опции се потребни за да се постигне јаглеродна неутралност и беше поздравен од нуклеарната индустрија на земјата, која се надева дека ќе го зголеми своето присуство во странство преку мини-реакторите. Францускиот претседател објасни дека некои нации направиле радикални избори во овој период со свртување на грбот кон нуклеарната енергија и додаде Франција не се одлучила за таков чекор.
Една нација што ѝ го сврте грбот на нуклеарната енергија е Германија. Пред несреќата што се случи во 2011 година во Фукушима, земјата имаше 17 оперативни реактори, кои произведуваа четвртина од електричната енергија. Само три останаа во функција до октомври 2022 година поради политиката на постепено исклучување предизвикана од несреќата во јапонската фабрика. Нивните операции, кои требаше да бидат прекинати на крајот на минатата година, сепак беа продолжени до средината на 2023 година, бидејќи руската специјална воена операција во Украина и нејзината одлука да го запре извозот на гас во земјата ги зголемија цените на енергијата и ја загрозија енергетската безбедност на земјата. Исто така беше продолжена и работата на термоцентралите на јаглен.
Партијата на зелените, дел од трипартитната германска владејачка коалиција, ја отфрли можноста за повторно разгледување на прашањето за откажувањето од нуклеарната енергија. Сојузниците на Германија по ова прашање ги вклучуваат Шпанија, Данска, Ирска, Австрија и Луксембург. Последните две држави поднесоа правен предизвик во октомври минатата година поради вклучувањето на нуклеарната енергија и природниот гас на листата на зелени инвестиции на ЕУ, позната како таксономија.
Премиерот на Луксембург, Ксавиер Бетел, го повтори своето силно противење на нуклеарната енергија, опишувајќи го како „измама“ да се стави зелена ознака на секторот. Според него, нуклеарната енергија не е безбедна, не е толку брза и евтина, а не е ни погодна за климата, истакнувајќи го нуклеарниот отпад.
Неговиот австриски колега Карл Нехамер беше еднакво недвосмислен. Австрија одлучи постепено да ја укине нуклеарната енергија во 70-тите години на минатиот век. Нехамер не верува дека нуклеарната енергија е технологија на иднината поради нејзината опасност.
Идеолошката разлика меѓу двете фракции ризикува да го одложи усвојувањето на различните законски предлози што Европската комисија ги предложи за да ја декарбонизира економијата на блокот и да обезбеди енергетска независност. Предлозите, вклучувајќи ги и Законот за индустрија со нето нула јаглеродни емисии и Законот за критични суровини, сега треба да бидат договорени од земјите-членки и Европскиот парламент – процес што може да трае со месеци или години.
Алис Тајди
(„Еуроњуз“)
