Невидената глобална геополитичка борба, која се води во последната деценија и чија кулминација се одвива токму сега пред наши очи, води кон тектонски промени на структурата на светот што го знаевме до неодамна (до војната во Украина). Анализата на „Геополитика“, од која значајни делови претставуваме во продолжение, синтетизира анализи на повеќе светски аналитичари, кои главно се согласуваат во една работа: иако обединетиот Запад сè уште е најсилниот фактор што ги држи најважните лостови на моќ и управување во свои раце – пред сѐ меѓународните финансиски институции и доларот – како клучна резервна валута, сепак овие трендови брзо се менуваат: се појавуваат алтернативни финансиски организации, а трендот на намалување на влијанието на доларот во глобалната трговија се намалува со неверојатна стапка – многу поголема отколку што некој очекуваше. Интересно, според сондажите на аналитичарите, како една од главните причини за овој процес, експерти од угледни западни аналитички кругови и специјализирани медиуми го наведуваат ни помалку ни повеќе туку американското воведување антируски санкции!?
Дедоларизација – новиот глобален феномен (2)
Дека трендот на намалување на глобалното влијание на доларот стана загрижувачки сведочи и авторскиот текст на Робин Виглсворт објавен деновиве во влијателниот британски „Фајненшл тајмс“. Авторот наведува дека доларот сега сочинува помалку од половина од светските резерви, што всушност е неверојатна бројка ако се спореди со податоците објавени подоцна во истиот текст. Притоа, тој се осврна на Стивен Џен, познат валутен аналитичар што некогаш работел во Морган Стенли, кој пресметал дека „уделот на доларот во официјалните резервни валути во светот е намален од 73 отсто во 2001 година на 55 отсто во 2021 година, додека во 2022 година падна на само 47 отсто. Минатогодишниот пад беше дури 10 пати побрз од порано! Значи, трендот е тој. Во текстот на британски „Фајненшл тајмс“, Стивен Џен, познатиот валутен аналитичар што некогаш работел во Морган Стенли, тврди дека американскиот долар претрпе катастрофален колапс како резервна валута и дека „процесот беше забрзан со одлуката на Вашингтон да ја демонстрира својата моќ над глобалниот финансиски систем базиран на долар и да го искористи против Русија“.
Слабеењето на американскиот долар не може да резултира со губење на неговиот статус како доминантна светска валута, бидејќи нема алтернативи на повидок
Во истиот медиум – „Фајненшл тајмс“, друг автор, Ручир Шарма, претседател на „Рокфелер интернешнл“, во текст од 23 април, наведува дека денес огромното мнозинство набљудувачи се согласуваат дека слабеењето на американскиот долар не може да резултира со губење на неговиот статус како доминантна светска валута, бидејќи нема алтернативи на повидок. Сепак, тој веднаш додава дека „тоа можеби е вистина“, но дека за тоа „не вреди да им се зборува на многуте земји што набрзина се обидуваат да најдат алтернатива за американската валута“.
Како примерен пример го наведува златото, кое за шест месеци поскапело за 20 отсто поради големата побарувачка. Но негови главни купувачи не станаа различни инвеститори што бараат побезбедно засолниште, „туку централни банки, кои нагло ги намалуваат своите акции во долари и бараат сигурни алтернативи за нив“. Тие купуваат повеќе злато денес отколку кога било од почетокот на евиденцијата во 1950 година, пишува „Фајненшл тајмс“, додавајќи дека месечниот удел на побарувачката од централните банки сега достигна рекордно ниво од 33 отсто од глобалниот волумен.
Централните банки на земјите во развој предничат во купувањето злато со дури 90 отсто, вклучувајќи ги Русија, Индија и Кина, додека „не случајно овие три земји преговараат со Бразил и Јужна Африка за создавање нова валута што може да го предизвика доларот“. Авторот потсетува и на неодамна кажаните зборови на бразилскиот претседател Лула да Силва за време на неговата официјална посета на Пекинг: „Секоја вечер се прашувам зошто сите земји се принудени да тргуваат во долари“. Во исто време, тој истакна дека алтернативата на доларот ќе помогне да се „балансира светската геополитика“.
БРИКС пред Г7
Меѓутоа една друга вест, не помалку важна од претходните, укажува на тоа колку брзо и драматично се одвиваат глобалните геополитички процеси и промени. БРИКС, група на земји што ги опфаќа Бразил, Русија, Индија, Кина и Јужна Африка, сега има поголема економска тежина од Г7 (групата од седум индустриски најразвиени земји во светот што се состои од САД, Канада, ОК, Германија, Франција, Италија и Јапонија), според податоците на „Акрон макро консалтинг“ – британски истражувачки институт.
Овој блок придонесува со 31,5 отсто од светскиот бруто-домашен производ (БДП) во споредба со 30,7 отсто од Г7. Трендот треба да продолжи да се зголемува во наредните години. Растот на земјите од БРИКС главно е поттикнат од економскиот развој на Кина и Индија. Новинарот Жорж Мек ја коментираше оваа информација на Твитер, велејќи: „Ова веќе не е развиениот свет и светот во развој. Тоа е свет во подем и свет надолу“.
Токму на оваа тема за хрватскиот портал „Лидер“ на 20 април пишува и Ксенија Пушкариќ.
Таа, коментирајќи ја истата вест, наведува дека „глобалниот југ“, како што сега светските медиуми ги нарекуваат земјите од БРИКС, покажува не само значајна политичка туку и економска сила во меѓународните односи, „па во одредена мера, заедничките одлуки би можеле да ја загрозат улогата на доларот во светската трговија, особено ако се остварат нивните најави за лансирање сопствена валута, дури и дигитална“.
Таа потсетува и дека првиот официјален самит на БРИК е одржан во 2009 година, дека во 2010 година на тогашниот БРИК се приклучи Јужноафриканската Република (ЈАР) и дека во 2014 година е основана Новата банка за развој со почетен капитал од 50 милијарди долари, чија нова, а сегашна претседателка е поранешната бразилска претседателка Дилма Русеф.
– Улогата на банката е да мобилизира ресурси за инфраструктурни и проекти за одржлив развој на пазарите во развој и за земјите во развој. Тоа значи заеми за развој и инфраструктура што се поевтини и подостапни и помалку ригорозни од оние што ги нудат некои други светски финансиски институции, а со вакви кредитни аранжмани не е чудно што многу земји се заинтересирани да влезат во групата БРИКС – вели Ксенија Пушкариќ.
Во исто време, таа укажува дека алармот на Западот се огласи дури кога „финансиски моќните земји почнаа да покажуваат интерес за иницијативата, како што се Обединетите Арапски Емирати и особено Саудиска Арабија, која до неодамна важеше за една од најлојалните американски сојузници на Блискиот Исток“.
– Ако го сменат и правецот на надворешната политика, тоа носи некои нови светски трендови – вели Пушкариќ.
Истовремено, таа вели: „…дека од почетокот на руската војна во Украина, земјите од БРИКС само се оддалечија од таканаречениот Запад. Ниту Индија, Бразил, Јужна Африка, ниту Кина не учествуваат во санкциите против Русија, ниту пак планираат да учествуваат во блиска иднина. Покрај тоа, сите тие планираат да продолжат отворено да тргуваат со Русија. Сега се тргува со нафта, гас, оружје“.
Авторката заклучува „дека БРИКС дефинитивно повеќе не е економски заеднички именител за земјите чии економии штотуку се појавуваат, туку сериозен предизвикувач на геополитичката арена. БРИКС е нова глобална геополитичка платформа што ќе игра важна улога во новиот светски поредок, кој неповратно се менува. Колку, ќе видиме“. Р.Н.М.
Официјален Вашингтон сѐ уште е сигурен во непобедливоста на доларот
„Фајненшл тајмс“ потсетува на уште еден изненадувачки и малку познат факт. Авторот на текстот во британските медиуми забележува дека денес 30 отсто од сите земји во светот се под санкции од САД, ЕУ, Јапонија и Велика Британија, додека на почетокот на 90-тите имало само 10 отсто и дека до неодамна тие беа воведени главно против мала држава.
– Но тогаш оваа група земји започнаа сеопфатна офанзива за санкции против Русија…, исклучувајќи ги руските банки од глобалниот систем за плаќање во долари. Наеднаш на сите им стана јасно дека секоја земја може да стане цел – пишува „Фајненшл тајмс“.
САД се премногу сигурни во непобедливоста на доларот и сметаат дека санкциите се бесплатен начин за борба против Русија без употреба на војници. Но Америка ја плаќа цената за таквата доверба, бидејќи земјите го напуштаат доларот. Денес, дури и долгогодишните сојузници на САД, како што се Филипините и Тајланд, ја намалуваат трговијата со долари.
Интересно е што „Фајненшл тајмс“ наведува дека САД имаат втор најголем дефицит на тековната сметка меѓу 20-те најразвиени економии, веднаш зад Велика Британија, и втор најголем надворешен долг по Португалија.
Но најалармантна вест за САД дојде неодамна од министерката за финансии Џенет Јелен, која за Си-ен-ен изјави дека американските санкции против Русија можат да ја загрозат доминацијата на доларот додека земји како Кина и Иран бараат алтернативни валути за тргување.
Овде треба да се додаде дека за САД е особено индикативно и непријатно што се обидуваат да ја дедоларизираат глобалната трговија со енергија – каде што т.н. петродолар сѐ повеќе се исфрла во трансакциите во корист на кинескиот јуан. А петродоларот со децении е главниот двигател на севкупниот американски развој, но и главниот лост на „меката моќ“ на американското глобално влијание.
Јуанот е најкористена валута во меѓународната трговија на Кина, доларот првпат е втор
Според најновите објавени официјални податоци од страна на Државната управа за девизи на Кина, јуанот стана најкористена валута за прекугранични трансакции во земјата во март, престигнувајќи го доларот првпат, што ги одразува напорите на Пекинг да ја интернационализира употребата на јуанот. Според објавеното, прекуграничните плаќања и приходи во јуани се зголемија на рекордни 549,9 милијарди долари во март од 434,5 милијарди долари еден месец порано. Јуанот се користел во 48,4 отсто од сите прекугранични трансакции, пресметале аналитичарите, додека уделот на доларот се намали на 46,7 отсто од 48,6 отсто еден месец порано.
Обемот на прекуграничните трансакции ги опфаќа и тековните и капиталните сметки.
Кина долго време ја промовира употребата на јуанот за решавање на прекуграничната трговија како дел од напорите за интернационализација на употребата на својата валута.
