Директорите на скопските училишта велат дека имејл-пораките со закани и злонамерни предупредувања што веќе вообичаено пристигнуваат не се само известување дека во училиштето има поставено бомба. Напротив, веќе како по правило „во пораките има и реченици со вознемирувачка содржина, од која се заледува крвта“! Како против тоа?
Училишното ѕвонче ѕвони додека последниот не го напушти училиштето -дел од протоколот за евакуација при дојава за бомба
Веќе неколку дена по ред, како некаков континуитет на претходните слични кампањи, каде што безмалку сите училишта во Скопје добиваат (засега лажни) дојави за бомби со вознемирувачка содржина, и децата и родителите, и наставниот кадар, сите се под силен притисок поради веќе секојдневниот реален стрес-тест за наводно поставени бомби и експлозивни направи во институциите, однапред најавувани од сѐ уште непознат сторител. Надлежните служби сѐ уште немаат опипливи елементи за да градат пореални криминалистичко-истражни верзии, дали станува збор за сторител или сторители на дело во обид да се загрози државниот поредок или, пак, јавниот ред и мир? Дали станува збор за смислени и координирани хибридни напади или, пак, за класични саботажи? Дали можеби е во прашање предизвикување општа опасност, страв и паника што дури влегува во доменот од областа на тероризмот. Можеби, пак, станува збор за некакво изживување од страна на социопати што уживаат во малтретирањето на граѓаните, особено на децата?
Како и да е, ниедна од овие претпоставки воопшто не е наивна!
Сепак, родителите и воопшто граѓаните се надеваат дека надлежните веќе се организирани, степенот на координираност и синхронизираност на реакциите е на повисоко ниво, а исто така дека е во поодмината и позрела фаза на организација низата од безбедносни процедури за превенирање и намалување на евентуалните последици од ваквите немили настани.
На пример, брзата евакуација како модел на реакција, која е неопходна во вакви случаи, често се вежба и уигрува. Речиси во сите училишта евакуацијата како вежба оди по однапред утврден протокол, сѐ со цел да не се создаде паника и сите безбедно да ги напуштат училишните објекти.
Како точно оди евакуацијата на децата од училиштата, и тоа од моментот на добивањето на дојавата за поставена бомба, па кревањето тревога, брзата дислокација и напуштањето на просториите што се под закана, па до преземањето на децата од страна на нивните родители?
КАКО ТОЧНО ОДИ ЕВАКУАЦИЈАТА
Вообичаено, дојавата за бомба речиси во сите училишта пристигнува во претпладневните часови, кога вработените и учениците се веќе во училишните објекти. Дојавата пристигнува на службените имејл-адреси на училиштата, до кои пристап имаат директорите и секретарите. Веднаш штом тие ќе ја прочитаат дојавата за бомба, започнуваат да спроведуваат евакуација по протокол.
Директорите на скопските училишта велат дека пораките што пристигнуваат вообичаено не се само известување дека во училиштето има поставено бомба. Напротив, задолжително во пораката има и реченици со вознемирувачка содржина, од која им се заледува крвта.
– Во нашето училиште досега сме имале две дојави за бомби. Еднаш во првото полугодие и сега во второто. Вообичаено, официјалниот имејл го отвораме јас и секретарката. Доколку таа ја прочита пораката во која има дојава за бомба, веднаш ме информира, по што контактираме со тимот за заштита и спасување што го имаме во училиштето. Тие ги известуваат наставниците, кои имаат задача да ги информираат учениците дека треба да излезат надвор. Вообичаено, не кажуваме дека имаме дојава за бомба, туку, ете, дека треба да излеземе надвор. Откако учениците ќе излезат, чуварот прави проверка на целото училиште и на училниците за да се увери дека сите излегле од објектот – вели директорката на основното општинско училиште „Мирче Ацев“ во Ѓорче Петров, Гордана Билбилоска.
Таа вели дека претходно имаат утврдено точка на која заминуваат сите, на околу 200 метри од училишниот објект.
На прашањето дали децата знаат дека во нивното училиште има дојава за бомба, таа вели дека не ги информираат, меѓутоа поголемите деца, кои имаат мобилни телефони, веќе сами дознаваат и зборуваат за тоа.
– Е, кога таа информација ќе пристигне и кај помалите деца, се случува да се исплашат, да плачат, да кажуваат дека братчето или сестричето им е во училиште или градинка… Откако ќе ги изнесеме децата на безбедно, ги информираме родителите преку група на Вибер, дека треба да дојдат да си ги земат децата. Вратите од училишниот двор се затвораат и не дозволуваме никој да поминува низ училиштето или, пак, да влегува во дворот. Поголемите, кои си одат сами дома, по десетина минути ги пуштаме да заминат, меѓутоа по споредни улички, кои се подалеку од училиштето, а помалите седат со наставниците сѐ додека не дојдат нивните родители да ги земат – вели таа.
Како што раскажува, кога веќе сите се на безбедно, таа врти во полиција, во Националната агенција за безбедност, во општината за да пријави и да повика да дојде екипа од антитероризам за да го провери училиштето.
Евакуацијата речиси во сите училишта е иста. Директорката на Основното општинско училиште „Ацо Шопов“ во Бутел, Билјана Симоновска Антовска, вели дека претходно имале вежби и имаат екипи што работат заедно во тие случаи.
– По добивањето на дојавата за бомба, прво го активираме училишното ѕвонче, кое, за да ги информира сите дека треба да се евакуираат, ѕвони подолго од вообичаено. Потоа почнува евакуацијата. Наставниците ги водат своите одделенија на претходно утврдените страни што сме ги договориле при вежбите што сме ги реализирале – вели таа.
Во основното општинско училиште „Кузман Јосифовски-Питу“, пак, по добивањето дојава за бомба, ѕвончето ѕвони трипати.
– Пораката што ни пристигнува е со вознемирувачка содржина. По активирањето на ѕвончето, на децата им соопштуваме дека денес времето надвор е убаво и дека наместо во училница ќе излеземе надвор. Без турканица и паника, сите излегуваат надвор, заминуваме на околните лулашки, бидејќи немаме каде подалеку да заминеме. Потоа, ѕвонам во полиција да го пријавам случајот – раскажува директорот на училиштето Андреа Стојанов.
Протоколи до ситни детали
Едно е јасно, наставниците и сите вработени во училиштата даваат максимум од себе за да ги спасат децата и да ги однесат на безбедно. Сепак, и од протоколите и плановите за евакуација, кои заради зачестените дојави за бомби веќе се огласени на видни места во училиштата, „лазат морници“, како што велат соговорниците.
Само училиштето во Железара, „Глигор Прличев“, има одлично разработен протокол до ситни детали, за да нема пропусти. Таму ѕвончето ѕвони непрекинато, сѐ додека последното дете и вработен не го напуштат училиштето. Со имиња се напишани сите задолжени за евакуацијата, од наставници до чувари и вработени во техничките служби.
Директорката на ова училиште, Александра Петковска Анастасов, истакна дека приоритет им е сите да излезат безбедно и смирено.
– Во декември имавме и показна вежба за евакуација на учениците и вработените, заради едукативно и превентивно дејствување во подготовка на степенот на безбедносни мерки и заштита на учениците и вработените, во случај на поставена експлозивна направа, бидејќи безбедноста е врвен приоритет во нашето училиште. Вежбата се спроведува во практика и сѐ оди по утврдениот протокол – вели Анастасов.
НАЈТЕШКО ИМ Е НА НАСТАВНИЦИТЕ
Наставниците и вработените во училиштата имаат навистина тешка задача. Тие велат дека работат посветено за да ги извадат децата надвор, во ред и мир, без воопшто да паничат. Тие велат дека се смирени, расположени, на помалите најчесто им пеат песни и ги анимираат и сето тоа го прават додека душата им плаче за нивното дете, кое учи во друго училиште ,на спротивна страна од нивното работно место.
– Не можете да замислите како ни е. Во 99 отсто од случаите знаеме дека се лажни дојавите, ама кој може со сигурност да го тврди тоа? Јас работам во едно училиште, а двете деца ми посетуваат настава во друго училиште, на другиот крај од градот. Никако не сум. Не можам да ги оставам овие дечиња на кои сум им потребна, а знам дека моите деца, кои се прво и трето одделение, сѐ би дале да бидам до нив за да ги прегрнам. Тоа се страшни моменти – вели наставничка во училиште која сакаше да остане анонимна.
НАПНАТОСТА ВЛЕГУВА ВО КУЛМИНАЦИЈА И КАЈ УЧЕНИЦИТЕ И КАЈ РОДИТЕЛИТЕ
Учениците различно ги доживуваат дојавите за бомби. Некои од нив велат дека веќе се навикнале, но други, особено помалите, велат дека многу се исплашени.
– Првиот пат кога пристигна дојава за бомба во нашето училиште, сите реагиравме панично. Наставниците нѐ смируваа, меѓутоа ние не можевме да се смириме. Едвај чекавме да излеземе надвор, многумина од нас, вклучувајќи ме и мене, плачеа од страв. Едвај чекав да дојдат моите родители да ме земат – вели ученичка од основно училиште во Центар.
Помалите, пак, оние првачињата што не ја ни разбираат во целост ситуацијата, а сепак сакаат да го кажат своето мислење, велат дека не сакаат во училиштето да имаат бомба.
– Ги слушав поголемите кога зборуваа дека имало бомба во нашето училиште. Се исплашив, страв ми е – вели Михаил, ученик во училиште во Драчево.
Родителите, пак, велат дека со страв и камен на душата ги пуштаат децата на училиште.
– Сите велиме дека се лажни дојавите, но што ако еден ден дојавата не е? Не можам да опишам какво е чувството само кога ги гледате децата при евакуацијата, пристигнувањето на полициските служби, звукот на ѕвончето… тоа се сцени што сум ги видела само на филм, а сега моето дете речиси секојдневно ги преживува. Мора да се најде начин и да им се стави крај на овие дојави, кои ни го кратат животот и ни ги тенчат нервите. Ниту едно дете не треба да стравува за сопствениот живот и секој родител треба да знае кога го пушта детето на училиште дека го пушта на безбедно место – вели Сузана П., мајка на ученик во основно училиште.
ШТО ТОЧНО ПРЕЗЕМА МВР
По добиената пријава, полициските службеници во најкраток рок пристигнуваат на пријавената локација. Времетраењето на проверките зависи од големината и комплексноста на објектот што се проверува, како и од други фактори.
– Кога има пријави од повеќе училишта во исто време, се врши безбедносна процена и во согласност со тоа се подготвува план по кој редослед ќе се вршат проверките. По добиено известување дека постои пријава за поставена експлозивна направа, веднаш се врши евакуација на објектите, се обезбедува безбедносен периметар, се настапува со проверка на блиската околина на објектите, проверка со користење службени кучиња специјализирани за откривање експлозиви во околината и во внатрешноста на објектите. Сите понатамошни постапки се спроведуваат во согласност со утврден протокол за антитерористичка проверка – информираат од Министерството за внатрешни работи.
