Фараонот и Мојсеј илустрираат две спротивставени определби на човечкото битие. Трајниот конфликт меѓу овие две ориентации не е само метафизичко и духовно прашање туку има и јасна форма во сферата на политичката филозофија и секојдневниот општествен живот. Можеме да ја следиме оваа дебата од перспектива на различни академски дисциплини. Ќе одлучиме да ја анализираме следната дилема. Човекот не може да се развива во универзумот истовремено како примарно и како благородно битие. Во првиот случај, човекот, како примарно битие, се смета себеси за вистина и сам одредува што е вистина. Во вториот случај, човекот ја следи вистината и верува дека ќе ги подобри благородноста и чистотата на својот живот до степен до кој се придржува до вистината. Сфативме дека клучното прашање е всушност односот меѓу човекот и вистината. Која е улогата на човекот во животот: да открие што е вистина или да создаде вистина? Ако човекот е суштество што треба да открие што е вистина, тогаш може да се очекува од него да дејствува во согласност со своето знаење за вистината. Меѓутоа, ако земеме предвид дека човекот е мера на вистината и дека вистината е значајна само во однос на него и неговата волја, што значи дека вистината ќе биде она што тој го сака, тогаш зборуваме за човек што не ја открива вистината, туку ја крие и ја става на второстепено ниво. Она што е од примарна важност за таков човек е неговото примарно јас и токму така се однесувал фараонот.
Ќе видиме дека фараонот сепак е значително различен од човекот што го дефинираме како примарно суштество во меѓународните конфликти. Фараонот ја докажа својата доминација во светот на митските суштества. Тој нагласи дека е повозвишен од сите други божества. Мојсеј го потсетил дека надвор од тој имагинарен свет постои неограничена реалност, која е единствениот извор на моќ. Но фараонот не можеше да ги подигне своите когнитивни способности на ниво на објективни метафизички реалности и падна во светот на митологијата. Современиот човек не останал на нивото на фараоните и продолжил да паѓа во онтолошката хиерархија. Накратко ќе ја скицираме структурата на неговиот пад во следните неколку реда. Нашата цел е да покажеме дека во конфликтите во денешниот свет, човекот станува гол фараон и да разбереме која теоретска платформа му дава можност радикално да ја разоткрие формата на своето насилно јас.
Современиот човек прво се обидел, свртувајќи го грбот на феномените од светот на религијата и митологијата, да ги објасни и да ги осветли сите димензии и аспекти на своето постоење со рационални концепти. Релативно брзо беа забележани значајните слабости на рационализмот и просветителството, во кои рационалните концепти не беа засновани на повисоки метафизички принципи. Следуваше нов пад, а научното знаење, во неговата емпиристичка дефиниција, остана без религиозни, метафизички и рационални корени. Веќе во првата половина на 20 век, стана очигледно дека научното знаење, во својата редуцирана дефиниција, крие во себе структурен скептицизам и дека научник без поддршка на метафизичките принципи нема да има можност да ја достигне вистината. На науката ѝ е наметната нова, позитивистичка дефиниција, и, според неа, науката, суштински ослабена, ја губи својата епистемолошка моќ да ја открива вистината. Конечно, на човекот му се дава можност да се појави во улога на гол фараон и триумфално да прогласи дека всушност не постои вистина надвор од него, туку дека тој е изворот и мерата на вистината, реалноста, вредностите, правата и правдата. Неговата волја и моќ ќе бидат повисоки од која било вистина, едноставно затоа што тој сега одредува што е вистина.
Кога филозофите на науката и постмодерните филозофи, а секако и Ниче пред нив, ни зборуваа за скептицизмот во основата на позитивистичкото знаење и за приматот на човековата волја и моќ во однос на научното знаење, не можевме да останеме рамнодушни. Беше очигледно дека овие дискусии нема да останат ограничени на круговите на филозофските и академските дискусии на ниво на теоретска култура. Напротив, теоретската култура секогаш ги одредува најважните промени во сферата на општата култура. Затоа овој текст содржи предупредување дека во случај на меѓународни конфликти, човекот денес не може да биде ограничен од никакво научно знаење, бидејќи науката и знаењето произлегуваат во рамките на неговата волја. Науката е понижена и повеќе нема можност да објасни каква треба да биде една личност, едноставно затоа што вредносните процени се прогласени за ненаучни.
Покрај тоа, на науката ѝ беше дадена инструментална улога и беше принудена да ѝ служи на политичката моќ. Бидејќи ако во својата позитивистичка дефиниција содржи исклучиво проверливи процени, тогаш не може да суди за вредностите и политиката. И политиката сигурно ќе може да донесува судови за науката и безмилосно да ја насочува во согласност со интересите на доминантната сила. Според претходно споменатите филозофски принципи, денес не постои вистина што би можела да биде повозвишена од човекот. Тој не се стреми кон вредности над себе. Исто така, на ниво на неговото постоење, не постои друг вистински, па дури ни митолошки феномен со кој би морал да се соочи. Во светските конфликти, тој не е обичен фараон, туку гол фараон во својата најнасилна форма.
Ќе заклучиме дека долгорочните решенија за меѓународните конфликти и општата криза во денешниот свет мора да се понудат во сферата на теоретската култура. Потребно е да се зборува за значајните слабости и ограничувања на филозофската позиција за приматот на волјата и моќта во однос на научното знаење и вредности. Новите дефиниции на научното знаење што го дискредитираат когнитивниот авторитет на метафизичките, религиозните и рационалните принципи нема да му донесат траен просперитет и мир на човекот. Популарната дефиниција за инструментално научно знаење не трае ни два века, но е доминантна и исклучива. Оваа ексклузивност мора критички да се испита на добро основана методолошка платформа за да се има можност да се бара суштината на научното знаење и вистинскиот, а не вештачкиот, мир во подлабоките и порафинираните когнитивни сфери на теоретскиот и практичниот разум, во фазата на благородност и чистота на човечкото битие.
Сеид Халиловиќ
