Политиката секогаш е еден вид театар, бидејќи најважните работи во неа се случуваат зад сцената, бидејќи режисерите, по правило, се поважни од актерите. Војната и воените прашања се некако почесни од политиката, иако има многу тактички трикови и измами, но, на крајот на краиштата, на стратешко ниво, се брои само вистинската сила, која не може да се лажира. Или, како што рече оној мустакливиот стратешки џин, од кого се плашеше целиот свет, на забелешката на францускиот премиер Пјер Лавал во 1935 година дека треба да ја намали репресијата врз католиците за да ја добие поддршката на папата за евентуален советско-француски сојуз во претстојната војна: Колку дивизии има тој папа? Таа цинична забелешка на Сталин до Лавал зборува за вечниот цинизам на војната, во која мора ладнокрвно да ги собирате добивките и загубите мерени во глави и градови, нешто за кое малкумина имаат желудник, поради што има толку многу тактичари и толку малку стратези од највисоко ниво.
Тоа е очигледно во најновата оружена престрелка на Блискиот Исток меѓу Израел и Иран, во која Америка доброволно се вклучи, бидејќи не е јасно што конкретно може да добие од какво било обновено директно ангажирање во тој регион на песок, крв и нафта. Мора да се признае дека Америка ја бомбардираше иранската нуклеарна програма со големо задоцнување, откако неколку дена однапред најави дека ќе го стори тоа, давајќи им на џентлменските Иранци доволно време да ги подготват и префрлат своите резерви од збогатен ураниум од три локации за кои повеќе или помалку се знаеше дека се цел на нападот. Исто така, Иран одговори на овој напад на џентлменски начин, објавувајќи дека ќе цели на американската воена база во Катар, на која потоа испали седум ракети со долг дострел, од кои шест беа пресретнати, а само една ја погоди целта, само за да може Иран да каже дека погодил американска воена база и за да може со ова измислено чувство на нерешени резултати да се започнат мировни преговори, што Трамп помпезно се обиде да го направи по овој ирански напад, објавувајќи конечно постигнат прекин на огнот меѓу Иран и Израел, кој не траеше ниту неколку часа пред ракетите повторно да полетаат во двата правца.
За Трамп е незгодно што ова е веќе примирје што го најавува, и нема ништо потрајно од тоа, освен пократки или подолги паузи во операциите, кои обично продолжуваат по овие паузи и потисоци. Трамп првпат објави за време на кампањата за последните претседателски избори дека ќе ја запре војната во Украина за еден ден, нешто што не се случи ниту шест месеци откако ја презеде функцијата претседател на САД.
Дури и порано, кога беше избран на крајот од минатата година, тој воспостави кревко примирје во Газа, кое не само што не се одржа туку сега гледаме дека има и многу поширок огномет на Блискиот Исток отколку кога Бајден беше претседател на САД. Сето ова го поставува прашањето колку Трамп всушност управува со процесите, што е само реторичко прашање, бидејќи веќе напишавме, токму овде, дека паметните момци што седат зад претседателските, кралските или премиерските тронови се поважни од оние на тие тронови, освен ако не бидат претекнати од многу паметните момци што целиот свој живот го поминале занимавајќи се и размислувајќи за тие непријатни стратешки прашања.
За разлика од Трамп, кој во моментов не успева со целата моќ на своите колеги бизнисмени што ги назначи на клучни стратешки позиции – како што е неговиот главен преговарач Стив Виткоф, чии ситни врски не даваат резултати во Украина или на Блискиот Исток – и кој, од она што го видовме досега, е чисто реактивен политичар што, и покрај помпезните најави, не успева да произведе ситуации и процеси, има и такви што успеваат да ги наметнат своето темпо и своите желби и на пријателите и на непријателите. Првиот од нив е Бенјамин Нетанјаху, поранешен командос со диплома од најпрестижните универзитети во светот, многу ретка карактерна структура, кој успеа да го вовлече Трамп во неговите војни на Блискиот Исток повеќе од Бајден, и очигледно е дека Нетанјаху, во однос на Трамп, е ритмичката секција што го одредува темпото на ова дуо, оставајќи го Трамп само да испука неколку сола, кои всушност не значат многу повеќе од украсна декорација, бидејќи се во рамките на одреденото темпо, а тој е во рацете на проактивниот Нетанјаху, кому барем засега никој ништо не му може.
Вториот од нив е Владимир Путин, кој е помалку грубо активен од Нетанјаху и пословично потрпелив, но исто така, за разлика од Трамп, успева да произведе ситуации и процеси што одат во негова корист, исто како што сè што се случува во престрелката меѓу Израел и Иран несомнено одработува во негова корист, бидејќи го одвлекува вниманието од Украина и му дава поширок простор за дејствување таму, кој тој, пословично трпелив, сè уште не го користи со полн капацитет, нудејќи ги своите добри услуги за можни договори на Блискиот Исток, а ова повторно е поврзано со тоа колку неговите интереси ќе бидат задоволени во Украина. Потписникот на овие редови долго време пишува и вели дека војните во Украина и на Блискиот Исток се близнаци и дека функционираат според логиката на поврзани судови, и дека не е можно да се интензивира огнот во едната војна без да влијае тоа на другата, и дека Трамп всушност почнал стратешки да талка кога не успеал да го заузда Зеленски, што неизбежно, порано или подоцна, морало да му ја уништи работата на Блискиот Исток, каде што прашањето е колку далеку ќе мора да оди Америка сега. Од друга страна, многу посуптилно и повоздржано, Путин попрецизно ја наоѓа вистинската мерка за поддршка и воздржаност со Иран за да не троши премногу на главната стратешка цел, што несомнено е Украина и што реално може да добие таму, правејќи го Иран постепено позависен од Русија поради стратешката бура во која западна.
Генерално, Трамп, со својот бизнис-метод, со кој пристапуваше кон стратешките прашања, се стави во незгодна позиција сега да мора да ги покажува мускулите, а не само да биде утописки бизнисмен што помислил да ја претвори Газа во Азурен Брег, па отиде во друга крајност и сега испраќа бомбардери и бомби што никогаш не биле користени во пракса во Иран, самоуништувајќи ја својата позиција како несомнен светски миротворец. Понатамошната ескалација во уште поинтензивна војна против Иран несомнено би била стратешка грешка на Трамп, која целосно би го уништила неговиот втор претседателски мандат, не само затоа што Иран е многу потежок орев за кршење отколку што некогаш беа Ирак и Авганистан, или затоа што Америка е послаба денес отколку што беше пред дваесет години кога се впушти во своите претходни (анти)стратешки авантури, туку првенствено затоа што Трамп практично нема да постигне ништо од својата мировна програма што помпезно ја најави, давајќи им можност на демократите да се претстават како поголеми миротворци и да ги поразат републиканците на следните избори. Ако тоа е можеби планот, тогаш Трамп сè уште не покажува државничка вештина да се спротивстави на тоа, бидејќи засега тој е само актер, а не режисер, за разлика од Путин и Нетанјаху, кои се и актери, режисери и продуценти, а да не го спомнуваме кинескиот претседател Си Џинпинг, кој е повеќе структура отколку поединец што суверено управува со својот стратешки филм.
На крајот на краиштата, заднините на светскиот стратешки театар ќе се движат, сè додека режисерите не се согласат за финалната сценска поставка, без оглед на тоа кои актери ќе ги ангажираат за да ја изведат претставата.
Невен Цветиќанин
