Албанија проектира шарм во странство, контрола дома. На сцената гледаме владеење на правото, демократија и европски вредности. Зад сцената, нејзините судии се под притисок, медиумите се купени и тендерите се наместени
Пред дваесет и осум години, Еди Рама, албански уметник протеран во Париз, напиша остар став во „Њујорк тајмс“, осудувајќи ја слепата поддршка на Европа за авторитарниот лидер на Албанија во тоа време.
Додека земјата се топеше по пропаѓањето на масовните пирамидални шеми, Рама ја обвини Европа дека избира краткорочна стабилност со силен човек наместо долгорочни инвестиции во демократијата и владеењето на правото.
– Денес Албанија е соборена од неуспехот на Европејците да ја видат вистината – напиша тој.
Овие зборови гласно одекнуваат денес – само што сега, Рама е оној на власт, откако штотуку обезбеди четврти последователен мандат како премиер и минатиот викенд беше домаќин на европските лидери во Тирана за шестиот самит на Европската политичка заедница (ЕПЗ).
Да бидеме јасни, Албанија во 2025 година е далеку од хаосот од 1997 година под тогашниот претседател Сали Бериша, чиј деспотизам ја доведе Албанија до работ на пропаст. Но еден критичен елемент од таа ера опстојува: концентрацијата на моќ кај една личност – секогаш маж – која доминира во политичкиот, социјалниот и во економскиот живот на земјата.
На површината, денешна Албанија изгледа трансформирана. Рама, непочитувачки и космополитски, носи патики со костими, клечи на црвени теписи и се држи за раце со лидери. Но по дванаесет години на функција, неговата уметност лежи во управувањето со надворешните односи, додека цврсто држи стисок дома.
Тој стисок се затегна во неделата, 11 мај, кога Рама и неговата владејачка Социјалистичка партија лесно ја победија опозицијата предводена од Бериша, водејќи кампања на платформа за пристапување во ЕУ. Самитот на ЕПЗ потоа послужи како парада на победата.
Секое ракување од Мелони, Мерц и Макрон во Тирана ги намали острите критики за изборите што ги поттикнаа меѓународните набљудувачи од ОБСЕ, Советот на Европа и Европскиот парламент: злоупотреба на јавни ресурси, притисок врз државните службеници и далекосежна контрола на медиумите.
Надвор од изборите, секој удар ги легитимираше вкоренетата корупција и олигархиската политика што се протегаат под сјајните високи згради што го опкружуваат плоштадот „Скендербег“ во Тирана, каде што – нè информираше веб-страницата на ЕПЗ – „историјата и модерниот идентитет на Албанија се спојуваат“.
Динамиката во Албанија ги има истите карактеристики како и во изминатите 35 години: шарм во странство, контрола дома. На сцената гледаме владеење на правото, демократија и европски вредности. Зад сцената, тоа се судии под притисок, купени медиуми и наместени тендери.
Од падот на комунизмот, западните влади малку се грижеа за демократијата во оваа мала балканска земја, дури и кога демократските критериуми ги исполнуваа страниците со барањата за пристапување во ЕУ. Она што е поважно е Албанија да дејствува одговорно во регионот – особено во однос на Косово и Македонија. И дека тој одговара на повикот кога е потребно, како на пример помагање на Италија да го избегне законот на ЕУ со префрлање мигранти и баратели на азил во албански кампови.
Исто како што предупреди Рама во 1997 година, европските лидери повторно покажуваат „неуспех да ја видат вистината“. Или можеби ја гледаат јасно и избираат да погледнат настрана.
Фред Абрахамс
(Еурактив)
