Промените се составен дел од животот, вклучувајќи го и спортот, а сè повеќе и во фудбалот. Иако фудбалот е многу конзервативен спорт во однос на правилата на играта и структурата на националните и меѓународните натпреварувања, во последниве години се случуваат одредени промени. Поточно, УЕФА е организацијата што ги имплементира повеќето промени. Една од идеите на раководството на УЕФА е лансирањето т.н. Конференциска лига, која стапи во сила од сезоната 2021/2022 и продолжува. Концептуален иницијатор на лигата е Александар Чеферин, кој е претседател на УЕФА од 2016 година. Под негово водство, УЕФА се стреми да го „демократизира“ европскиот фудбал за да им овозможи на поголем број клубови од помали фудбалски земји да учествуваат во силни европски натпреварувања. Формално, трите главни мотиви за лансирање на лигата беа: 1) создавање платформа за клубови од земји чии претставници ретко успеваат да се квалификуваат во групните фази на Лигата на шампионите или Лигата на Европа; 2) порамномерна распределба на приходите меѓу европските клубови – повеќе пари за помалите клубови; 3) издигнување на квалитетот на послабите европски лиги.
Предности (и недостатоци) на Конференциската лига
Бидејќи Конференциската лига влезе во својата четврта сезона и има одредено временско задоцнување, може да се забележат нејзините предности и недостатоци. Што точно донесе новата лига? Навивачите на фудбалот добија уште едно натпреварување каде што можат да гледаат дополнителни натпревари на различни европски клубови. Новите натпревари се исто така нова медиумска содржина што генерира пари. Дел од парите од телевизиските права оди кај клубовите и им помага во нивниот бизнис. Европските клубови од средниот ранг, како Фиорентина и Вест Хем, добија поголемо медиумско внимание, кое редовно го „крадат“ Интер, Милан или Манчестер Сити. На некои млади играчи им беше дадена можност да се развиваат и добро да се продаваат. Напаѓачот на Рома, Николо Заниоло во сезоната 2021/2022 беше клучниот играч што ѝ ја донесе титулата на Рома. Со своите настапи, тој го зацврсти својот статус како еден од најдобрите таленти во италијанскиот фудбал. Швајцарскиот напаѓач Зеки Амдуни во сезоната 2022/2023 постигна седум гола за Базел во Конференциската лига, а неговите настапи му помогнаа на клубот да стигне до полуфиналето, каде што тесно загуби од Фиорентина. Амдуни подоцна направи трансфер во Барнли, а моментално игра за Бенфика и има голем талент. Тука завршуваат предностите на лигата.
Третокласни натпреварувања
Несомнено, Конференциската лига има повеќе слабости отколку силни страни. Иако апологетите го фалат натпреварувањето за тоа што им дава можност на помалите клубови да освојат европски трофеј (на пример, Вест Хем и Олимпијакос), некои критичари го нарекуваат Конференцискиот лига-куп „калај за трофеи“, кој има мала или никаква вредност. Иако не е лесно да се победи во кое било сериозно натпреварување, нема сомнение дека вредноста на освојувањето на Конференциската лига е сомнително и многупати помалку вредно од освојувањето на трофеите во Лигата на шампионите или Лигата на Европа. Недвосмислено, натпреварувањето има статус на натпреварување од трето ниво, што всушност и е, бидејќи најсилните европски клубови играат во Лигата на шампионите, а оние со средна сила, како Севиља и Аталанта, во Лигата на Европа. Всушност, може да се каже дека националните купови како англискиот ФА-куп или шпанскиот Куп на кралот имаат поголема вредност. Зошто? Наградата за освојување на Конференциската лига е место во Лигата на Европа следната сезона. Тоа може да се постигне и преку национални купови на помалку комплициран начин, а покрај тоа се играат и возбудливи натпревари против елитни клубови како што се Барселона и Манчестер јунајтед.
Големите ја „крадат“ славата од малите
Иако Конференциската лига беше замислена како место каде што ќе блеснат оние тимови што немаат можност да блеснат бидејќи брзо испаднале во Лигата на шампионите или Лигата на Европа, прашање е до кој степен беше реализирано тоа. Досега премногу големи тимови од првата и втората европска класа паднаа во Конференциската лига поради лоши резултати во квалификациите за Лигата на шампионите или поради лоши резултати во групната фаза од Лигата на Европа. Ова се случува поретко поради промената во системот на натпреварување во сите три европски натпреварувања од тековната сезона 2024/2025, но многу големи тимови сè уште влегуваат во Конференциската лига по послаба сезона во нивната домашна лига. Добар пример сезонава е Челси, кој редовно игра во Лигата на шампионите. Во изминатите сезони, клубови како Тотенхем, Лил, Ајакс, Вилјареал, Лацио, Рома, Марсеј, Фенербахче играа во Конференциската лига. Сите овие се европски гиганти што главно играат во Лигата на шампионите или Лигата на Европа. Нивните перформанси, особено оние на клубови како Челси, Тотенхем и Рома, значително ја намалуваат можноста помалите клубови да направат пробив. Во сезоната 2021/2022 титулата ја освои Рома, а годинава Челзи е јасен фаворит. За разлика од нив, Тотенхем во сезоната 2021/2022 беше елиминиран во групната фаза бидејќи не се посвети доволно на ова натпреварување. Значи, ако големите клубови ја играат сериозно Конференциската лига, тие ќе бидат големи фаворити за нејзино освојување, од друга страна, ако пристапат кон натпреварувањето лесно и аматерски, брзо ќе бидат елиминирани. Тоа воопшто не е добра формула. Во секое натпреварување, клубовите треба да играат со најдобрите состави во тој момент, а не да играат резерви или да испробуваат тест-формации и тактички поставувања. За такви работи треба да служат пријателските натпревари или тренинзите.
Финансиски подредена позиција
Во капиталистичкиот свет, каде што парите се многу важни за клубовите, треба да се напомене дека заработката во Конференциската лига е далеку помала од заработката во Лигата на Европа или Лигата на шампионите. Ова е последица на нејзиниот понизок комерцијален и маркетиншки статус. Минатата сезона вкупниот награден фонд на Лигата на шампионите беше нешто над 2 милијарди евра, наградниот фонд на Лигата на Европа беше 465 милиони евра, а на Конференциската лига беше само 235 милиони евра. Победникот на Лигата на шампионите (Реал Мадрид) доби приближно 85 милиони евра, победникот на Лигата на Европа (Аталанта) 25 милиони евра, а победникот на Конференциската лига (Олимпијакос) 12 милиони евра. Овие бројки не ги вклучуваат приходите од телевизиски права и спонзори. Приходите од телевизиски права сочинуваат значителен дел од заработката на клубовите, но во Конференциската лига тие се значително помали и изнесуваат околу 250-300 милиони евра по сезона, во Лигата на Европа 1,1 милијарда евра, а во Лигата на шампионите 3,5 милијарди евра.
Можност за преструктурирање
Можеби добро решение би било реструктурирање на Конференциската лига, така што во неа нема да учествуваат клубови од првите пет лиги (Англија, Шпанија, Италија, Германија, Франција), туку клубови од други делови на Европа. Така, во преден план би дошле клубови од Португалија, Холандија, Грција, Турција, Шкотска и други земји. Ова јасно се виде во фактот дека грчки Олимпијакос го освои ова натпреварување бидејќи имаше голема мотивација. Можеби би било добро ако повеќе клубови, а не само победникот, се квалификуваат за следната сезона од Лигата на Европа. На пример, сите полуфиналисти би можеле да станат учесници во следната Лига Европа. Сепак, можеби најдобро би било да се укине Конференциската лига и да се воведат регионални лиги што би ги зајакнале клубовите од периферните делови на Европа. Така, би можеле да постојат јадранска лига за клубови од поранешна Југославија, скандинавска лига, лига на Источна и/или Југоисточна Европа. Аболиција? Во секој случај, идејата за Конференциската лига, каква што се спроведуваше во последните четири сезони, не е добра. Не е докажано дека носи никакви вредни придобивки за европскиот фудбал. Им дава шанса на етаблираните клубови што не успеале да се пласираат во поелитните рангови на натпреварувањето да освојат нешто, но малите клубови остануваат мали. Доказ се клубовите од Хрватска, Србија, Босна и Херцеговина и Естонија, кои најчесто не успеваат ниту да стигнат до групната фаза од Конференциската лига. Дефинитивно треба да бараме нови решенија. Чеферин и неговите колеги ќе мора да се обидат да смислат подобра идеја од постојната. Ова би можело да значи и укинување на оваа озлогласена лига.
Матија Шериќ
